Читать книгу Sanatçının Mektupları - James Joyce, James Joyce - Страница 4
KRONOLOJİ
Оглавление1882
YAZARIN HAYATI
2 Şubat’ta, vergi tahsildarı John Stanislaus ve Mary Jane’in oğlu olarak, Dublin’in banliyö kesimindeki Rathgar’da doğdu.
EDEBİYATTA NE OLDU
Robert Louis Stevenson: New Arabian Nights
Henrik Ibsen: Halk Düşmanı
Virginia Woolf doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
İrlanda Genel Sekreterliği’ne atanan liberal İngiliz siyasetçi Lord Frederick Cavendish, Irish National Invincibles adındaki aşırı milliyetçi bir grup tarafından öldürüldü.
İngiltere parlamentosunda ilan edilen baskıcı Suçu Engelleme Yasası’yla birlikte jüri kararıyla yargılama askıya alındı. Polise geniş arama ve tutuklama yetkileri verildi. Yasayı protesto etmek için İrlanda milliyetçileri İngiltere’de bombalı saldırılar düzenledi.
Amerikalı kaçak, çete lideri ve banka soyguncusu Jesse James öldürüldü.
Oxford’da ilk İngilizce Kürsüsü açıldı.
1883
EDEBİYATTA NE OLDU
Stevenson: Define Adası
Friedrich Nietzsche: Böyle Buyurdu Zerdüşt
1884
EDEBİYATTA NE OLDU
Edwin Abbott Abbott: Düzülke
Mark Twain: Huckleberry Finn’in Maceraları
1885
EDEBİYATTA NE OLDU
Émile Zola: Germinal
Karl Marx: Kapital II
Richard F. Burton Binbir Gece Masalları’nı İngilizceye çevirdi.
D.H. Lawrence ve Ezra Pound doğdu.
1886
EDEBİYATTA NE OLDU
Arthur Rimbaud: Illuminations
Stevenson: Dr. Jekyll ve Mr. Hyde
Hermann Broch doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere başbakanı William Gladstone, İrlanda’ya özerklik vermek için bir yasa teklifinde bulundu, ancak bu teklif, muhafazakâr muhalefet tarafından reddedildi.
Çalışma şartlarının iyileştirilmesi amacıyla Amerika’da 700 bin işçi greve gitti.
1887
EDEBİYATTA NE OLDU
H. Rider Haggard: Ayişe
August Strindberg: Baba
Nietzsche: Ahlakın Soykütüğü
1888
YAZARIN HAYATI
Bir Cizvit yatılı okulu olan Clongowes Wood College’da öğrenim görmeye başladı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Oscar Wilde: Mutlu Prens ve Diğer Öyküler
Stevenson: The Black Arrow
George Moore: Confessions of a Young Man
Édouard Dujardin: Les Lauriers sont coupés
Strindberg: Matmazel Julie
Katherine Mansfield, T.S. Eliot ve Fernando Pessoa doğdu.
1889
EDEBİYATTA NE OLDU
Jerome K. Jerome: Kayıkta Üç Adam
1890
EDEBİYATTA NE OLDU
Wilde: Dorian Gray’in Portresi; Sanatçı Olarak Eleştirmen
William Morris: Hiçbir Yerden Haberler
Ibsen: Hedda Gabler
Knut Hamsun: Açlık
George James Frazer: Altın Dal
TARİHSEL OLAYLAR
İrlanda Bağımsızlık Partisi’nin bir üyesi olan William O’Shea, karısına açtığı boşanma davasında, milliyetçi lider Charles Stewart Parnell’in uzun süredir karısıyla yasak bir ilişki yaşadığını belirtti. Büyük bir skandala dönüşen davada Parnell suçlu bulundu. Partinin büyük çoğunluğu Parnell’in karşısında yer aldı ve Parnell başkanlıktan emekli oldu.
1891
EDEBİYATTA NE OLDU
Wilde: Lord Arthur Savile’in Suçu, Salome
Bernard Shaw: Ibsenciliğin Özü
George Gissing: New Grub Street
Thomas Hardy: Tess
Henry Miller doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
Parnell öldü.
1892
EDEBİYATTA NE OLDU
W.B. Yeats: The Countess Cathleen
Arthur Conan Doyle: Sherlock Holmes’ün Maceraları
Douglas Hyde: Literary History of Ireland
Ibsen: Yapı Ustası
Djuna Barnes ve J.R.R. Tolkien doğdu.
1893
YAZARIN HAYATI
Dini temelli eğitim veren Belvedere College’a başladı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Hyde: Love Songs of Connacht
Henry James: Essays in London and Elsewhere
TARİHSEL OLAYLAR
İrlanda için tartışılan İkinci Özerklik Yasası, Avam Kamarası’nca kabul edildi, ama Lordlar Kamarası tarafından reddedildi.
1894
EDEBİYATTA NE OLDU
Moore: Esther Waters
Arthur Machen: Büyük Tanrı Pan
Rudyard Kipling: Ormanın Kitabı
Marx: Kapital III
Aldous Huxley doğdu.
Dönemin önde gelen edebiyat dergilerinden The Yellow Paper yayımlanmaya başladı.
TARİHSEL OLAYLAR
Amerika, imalat konusunda dünyanın bir numaralı ülkesi oldu.
1895
EDEBİYATTA NE OLDU
Wilde: Ciddi Olmanın Önemi; İdeal Koca
Hardy: Adsız Sansız Bir Jude
H.G. Wells: Zaman Makinesi
Oscar Wilde yargılandı ve hapse mahkûm edildi.
TARİHSEL OLAYLAR
Freud, Breuer’le yazdığı Histeri Üzerine Çalışmalar kitabıyla psikanalizi bilimsel bir tedavi tekniği olarak gündeme getirdi.
1896
EDEBİYATTA NE OLDU
Anton Çehov: Martılar
Henri Bergson: Madde ve Bellek
F. Scott Fitzgerald doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
Amerika’da Klondike/Yukon Altına Hücumu başladı.
1897
EDEBİYATTA NE OLDU
Bram Stoker: Dracula
Joseph Conrad: Narcissus’un Zencisi
Henry James: What Maisie Knew
Çehov: Vanya Dayı
Edmond Rostand: Cyrano de Bergerac
Stéphen Mallarmé: Zarla Şans Dönmeyecek
William Faulkner doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere Kraliçesi Victoria’nın tahttaki altmışıncı yılı vesilesiyle Diamond Jubilee kutlamaları yapıldı.
1898
EDEBİYATTA NE OLDU
Henry James: Yürek Burgusu
Wells: Dünyalar Savaşı
Italo Svevo: Senilità
C.S. Lewis doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere’deki Muhafazakâr Parti’nin desteğiyle, İrlanda’da Protestan Sendikacıları temsil eden Ulster Birlik Partisi kuruldu.
Alman Deniz Yasası’yla silahlanma yarışı başladı.
Amerika’nın Küba Bağımsızlık Savaşı’na müdahalesiyle Amerika ve İspanya arasında savaş çıktı. On hafta süren savaş sonunda Amerika’nın lehine olan Paris Antlaşması imzalandı.
Curie çifti, radyumu keşfetti.
1899
YAZARIN HAYATI
University College Dublin’de üniversite eğitimine başladı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Yeats: The Wind among the Reeds
Arthur Symons: Symbolist Movement in Literature
Somerville ve Ross: Some Experiences of an Irish R.M.
Conrad: Karanlığın Yüreği
Sigmund Freud: Rüyaların Yorumu
Thorstein Veblen: Aylak Sınıfın Teorisi
Ernest Hemingway, Vladimir Nabokov ve J.L. Borges doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere ve Güney Afrika’daki Boer’lerin iki bağımsız devleti Orange Free State ve The Transvaal Republic arasında savaş çıktı.
Guglielmo Marconi, Fransa ve İngiltere arasındaki ilk kablosuz iletişimi gerçekleştirdi.
1900
YAZARIN HAYATI
Joyce’un, Ibsen’in Biz Ölüler Uyanınca adlı oyunu için yazdığı övgü dolu “Ibsen’s New Drama” makalesi Fortnightly Review’da yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Conrad: Lord Jim
Thomas Mann: Buddenbrooklar
Oxford Book of English Verses 1250–1900
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere’de İşçi Partisi kuruldu.
Alman fizikçi Max Planck kuantum teorisini geliştirdi.
1901
YAZARIN HAYATI
“The Day of The Rabblement” adlı yazısı yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Wells: The First Man in the Moon
Çehov: Üç Kızkardeş
TARİHSEL OLAYLAR
Kraliçe Victoria öldü.
Nobel ödülleri verilmeye başladı.
1902
YAZARIN HAYATI
University College Dublin’e bağlı Edebiyat ve Tarih Derneği’nde James Clarence Mangan üzerine bir konuşma yaptı.
Paris’e ilk kez seyahat etti ve şehir hakkındaki yorumlarını yazdı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Henry James: Güvercinin Kanatları
André Gide: Ahlaksız
William James: Varieties of Religious Experience
Oxford Dünya Klasikleri Dizisi başladı.
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere Başbakanı Arthur Balfour, çoğunlukla Anglikan Kilisesi ve Roma Katoliklerine ait olan ilkokullardaki din eğitimi için kaynak sağlayan eğitim yasasını yürürlüğe koydu.
1903
YAZARIN HAYATI
Stephen Hero’yı yazmaya başladı.
Annesi Mary Jane Joyce kanser nedeniyle öldü.
EDEBİYATTA NE OLDU
Samuel Butler: Tüm İnsanlar Gibi
Henry James: The Ambassadors
Georg Simmel: Metropol ve Zihinsel Yaşam
W.E.B. Du Bois: The Souls of Black Folk
TARİHSEL OLAYLAR
Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin ikinci kongresinde Bolşevikler ve Menşevikler arasında tartışma çıktı.
Emmeline Pankhurst, İngiltere’de Kadınların Sosyal ve Politik Birliği’ni kurdu.
1904
YAZARIN HAYATI
Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi’nin taslağını hazırladı. Dublinliler’in ilk öykülerini yazdı. Bazı şiir ve öyküleri çeşitli dergilerde yayımlanmaya başladı.
Galway’li bir fırıncının kızı olan ve Dublin’de bir pansiyonda çalışan Nora Barnacle ile tanıştı ve onunla birlikte Avusturya-Macaristan’daki Pola’ya gitti.
EDEBİYATTA NE OLDU
Shaw: John Bull’s Other Island
J.M. Barrie: Peter Pan
Henry James: The Golden Bowl
Conrad: Nostromo
Çehov: Vişne Bahçesi
Dublin’de Abbey Tiyatrosu açıldı.
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere-Fransa Dostluk Antlaşması imzalandı.
Rus-Japon Savaşı çıktı.
1905
YAZARIN HAYATI
Nora’yla birlikte Trieste’ye taşındı. Buradaki Berlitz Okulu’nda İngilizce öğretmeni olarak çalıştı. 27 Temmuz’da oğlu Giorgio doğdu.
Stephen Hero üzerinde çalışmaya ara verdi.
EDEBİYATTA NE OLDU
Shaw: İnsan, Üstinsan
Doyle: Sherlock Holmes’ün Dönüşü
Max Weber: Protestan Etiği ve Kapitalizmin Ruhu
Elias Canetti ve Jean-Paul Sartre doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
Kuzey İrlanda’da geçici hükümet (Ulster Birlik Konseyi), güneyde ise cumhuriyetçi siyasi parti Sinn Féin kuruldu.
Rusya’da Çarlık rejimine karşı devrim gerçekleşti. Rus-Japon Savaşı’nın getirdiği olumsuz sonuçlar, uzun süredir anayasal monarşiye geçmek isteyen muhalefetin Çarlık rejimine karşı eleştirilerini de artırdı. Kanlı Pazar’ın da etkisiyle tüm Rusya’da eylemler ve grevler gerçekleşti.
Resimde Fovizm akımı başladı.
1906
YAZARIN HAYATI
Kısa bir süre Roma’da kaldı ve burada bir bankada görev yaptı.
Dublinliler’i yayımlatmak amacıyla bir yıl içinde on beş ayrı yayınevine toplamda on sekiz kez başvurdu. Yayıncı Grant Richards, kitabı yayımlamayı kabul etti ama birçok bölümün hikâyelerden çıkarılması talebinde bulundu. Joyce, bazı değişiklikler yapmayı kabul etse de Richards kitabı basmayı reddetti.
EDEBİYATTA NE OLDU
Robert Musil: Öğrenci Törless’in Bunalımları
Samuel Beckett doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
İlk modern savaş gemisi HMS Dreadnought İngiliz ordusunda yerini aldı.
1907
YAZARIN HAYATI
Trieste’ye geri döndü. İngilizce öğretmeni olarak özel dersler verdi. 26 Temmuz’da kızı Lucia doğdu.
Ölüler’i yazdı. Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi’ni yazmaya başladı. Oda Müziği yayımlandı. Trieste gazetelerinde, İrlanda politikası üzerine yazdığı yazılar yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
J.M. Synge: Playboy of the Western World
Shaw: Major Barbara
Henry Adams: The Education of Henry Adams
Conrad: Gizli Ajan
W.H. Auden doğdu.
1908
EDEBİYATTA NE OLDU
E.M. Forster: Manzaralı Bir Oda
Arnold Bennett: The Old Wives’ Tale
G.K. Chesterton: Bay Perşembe
TARİHSEL OLAYLAR
Dublin’de National University of Ireland kuruldu.
Liberal devlet adamı Herbert Henru Asquith, İngiltere başbakanı oldu.
Norveçli kâşif Roald Amundsen, Güney Kutbu’na ayak basan ilk insan oldu.
1909
YAZARIN HAYATI
Ağustos’ta ve Ekim-Aralık arasında Dublin’e seyahat etti.
Dublinliler’in basımı için anlaşma imzaladı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Gide: Dar Kapı
Wells: Tono-Bungay
Jack London: Martin Eden
TARİHSEL OLAYLAR
David Lloyd George, alışılmadık bir vergilendirme sistemiyle halkın refah seviyesini yükseltmeyi amaçlayan People’s Budget’ı İngiliz Parlamentosu’na sundu.
Marinetti, Fütürist Manifesto’yu yayımladı. Pablo Picasso ve Georges Braque’ın öncülüğünde Kübizm akımı başladı.
1910
EDEBİYATTA NE OLDU
Forster: Howards End
Wells: History of Mr. Polly
Bennett: Clayhanger
R.M. Rilke: Malte Laurids Brigge’nin Notları
Whitehead ve Russell: Principia Mathematica
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere Kralı VII. Edward öldü ve yerine V. George geçti.
Londra’da Post-empresyonizm sergisi yapıldı. Berlin’de avangard sanat dergisi Der Sturm yayımlanmaya başladı.
1911
YAZARIN HAYATI
Dublinliler’in basımı, VII. Edward hakkında saldırgan bölümler barındırdığı gerekçesiyle durduruldu.
Trieste’de Shakespeare üzerine ders verdi.
EDEBİYATTA NE OLDU
Ezra Pound: Canzoni
Conrad: Batılı Gözler Altında
Gaston Leroux: Operadaki Hayalet
Katherine Mansfield: In a German Pension
Chesterton: Peder Brown Öyküleri
TARİHSEL OLAYLAR
Tersane işçileri, madenciler, demiryolu çalışanları ve ulaşım görevlileri, Liverpool’da geniş çaplı bir grev yaptı. Eylemler sonucunda göstericilerin üzerine yürüyen polis, üç yüz elliden fazla göstericiyi yaraladı.
Ekspresyonist ressamlar Wassily Kandinsky, Franz Marc ve August Macke, Der Blauter isimli sanat grubunu kurdu.
1912
YAZARIN HAYATI
Dublinliler’in yayımlanması konusunda çıkan sorunlardan sonra matbaa, kitabın Yahudi karşıtı olduğunu iddia ederek tüm kopyaları yaktı. Joyce, kurtarabildiği tek bir nüshayla birlikte Londra’ya gitti, ancak orada da kitabını basabilecek bir yayınevi bulamadı.
İrlanda’yı son kez ziyaret etti.
EDEBİYATTA NE OLDU
Mann: Venedik'te Ölüm
Pound: Ripostes
Alain-Fournier: Le Grands Meaulnes
Dostoyevski ve Çehov’un yapıtları İngilizceye çevrilmeye başladı.
TARİHSEL OLAYLAR
İrlanda’nın özerkliğiyle ilgili yasa tasarısına karşı çıkan ve Dublin’de kurulacak bir krallık meclisiyle yönetilmek yerine tam bağımsızlık isteyen 471.414 kişi, Belfast’ta Ulster Akdi’ni imzaladı. Protestanlar savunma amacıyla Ulster Gönüllü Kuvvetleri’ni kurdu.
Alman sosyalistler savaş karşıtı olduklarını ilan ederek uluslararası işçi dayanışması konusundaki taleplerini dile getirdi.
Titanik battı.
1913
EDEBİYATTA NE OLDU
Shaw: Pygmalion
Marcel Proust: Swann’ların Tarafı
D.H. Lawrence: Oğullar ve Sevgililer
Guillaume Apollinaire: Alkoller
Albert Camus doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
İrlanda’nın özerkliğine dair yasa tasarısı üçüncü kez İngiliz Parlamentosu’na sunuldu. Özerklik karşıtı beş bin Protestan Ulster’ci, Craigavon’da toplandı ve gerekirse güç kullanarak direneceklerini belirtti. Güneyde paramiliter Milliyetçi Gönüllü Kuvvetler kuruldu.
Woodrow Wilson, Amerika Birleşik Devletleri başkanı oldu.
1914
YAZARIN HAYATI
Dublinliler Grant Richards tarafından yayımlandı.
Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi, The Egoist dergisinde tefrika edildi. Giacomo Joyce’u yazdı. Sürgünler’i tamamladı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Yeats: Responsibilities
Des Imagistes: An Anthology
Clive Bell: Art
Joyce, Pound, T.S. Eliot ve D.H. Lawrence gibi yazarları yayımlayan The Egoist (1914–1919) dergisi kuruldu.
Wyndham Lewis vortisist Blast dergisini kurdu.
TARİHSEL OLAYLAR
Özerklik yasası kabul edildi ama Birinci Dünya Savaşı’nın çıkması nedeniyle yürürlüğe giremedi.
1915
YAZARIN HAYATI
Zürih’e taşındı. Ulysses üzerinde çalışmaya devam etti. Sürgünler’i gözden geçirerek düzeltti.
EDEBİYATTA NE OLDU
Eliot: Alfred Prufrock’ın Aşk Şarkısı
Woolf: Dışa Yolculuk
Conrad: Zafer
D.H. Lawrence: Gökkuşağı
Somerset Maugham: Of Human Bondage
Dorothy Richardson: Pointed Roofs
Franz Kafka: Dönüşüm
TARİHSEL OLAYLAR
Birinci Dünya Savaşı’nın ilk muharebesi, Belçika’nın batısındaki Ypres’te İngiltere ve Almanya arasında gerçekleşti.
Albert Einstein izafiyet teorisini buldu.
Soyut ve geometrik bir sanat anlayışını benimseyen Kazimir Maleviç, Süprematizm Manifestosu’nu yayımladı.
1916
YAZARIN HAYATI
Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi Amerika’da yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Yeats: Easter 1916
Dada Manifestosu
TARİHSEL OLAYLAR
David Lloyd George, İngiltere başbakanı oldu.
Dublin’de Paskalya Ayaklanması meydana geldi, ancak bir hafta içinde bastırıldı.
Verdun ve Somme Savaşları’nda çok sayıda insan hayatını kaybetti.
Avrupalı İtilaf Devletleri, Gelibolu’yu terk etti.
Zürih’te Tristan Tzara, Hans Arp ve Hugo Ball sanat karşıtı Dada akımını başlattı.
1917
YAZARIN HAYATI
Uzun süre devam edecek göz ameliyatlarının ilki gerçekleşti.
Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi Britanya’da yayımlandı.
Ulysses’in ilk nüshasını tamamladı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Yeats: The Wild Swans at Coole
Apollinaire: Tiresias’ın Memeleri
Anthony Burgess doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
Birinci Dünya Savaşı’nın en büyük muharebelerinden olan Passchendaele Savaşı gerçekleşti.
Gerek otokrasinin getirdiği baskı, gerekse ekonomik çöküş ve siyasi olumsuzluklar nedeniyle gücünü kaybeden Çarlık rejimi, Vladimir Lenin önderliğindeki Bolşevikler tarafından yıkıldı.
Balfour Deklarasyonu’yla Filistin’de bağımsız bir Yahudi devleti kuruldu.
1918
YAZARIN HAYATI
Ulysses, The Little Review’da tefrika edilmeye başladı. Sürgünler, İngiltere ve Amerika’da yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Wyndham Lewis: Tarr
Lytton Strachey: Eminent Victorians
Oswald Spengler: Batının Çöküşü
TARİHSEL OLAYLAR
Birinci Dünya Savaşı sona erdi.
Önce İngiltere’de, sonraysa İrlanda’da kadınlara kısmi oy kullanma hakkı verildi.
İrlandalı isyancı Con Markiewitz, ilk İngiliz kadın milletvekili oldu. Yapılan seçimlerde Sinn Féin’ın adayları İrlanda’ya ayrılan 105 koltuktan 73’ünü kazandı, ama hiçbiri mecliste yer almayı kabul etmedi.
1919
YAZARIN HAYATI
The Little Review’a ek olarak The Egoist de Ulysses’i tefrika etmeye başladı. Amerika Postanesi, Joyce’un bazı yazılarını içeren The Little Review sayılarını toplattı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Sherwood Anderson: Winesborg, Ohio
Gide: Pastoral Senfoni
Kafka: Ceza Kolonisinde
Proust: Çiçek Açmış Genç Kızların Gölgesinde
J.D. Salinger doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
1918’de İngiliz Parlamentosu’na seçilen Sinn Féin üyeleri, kendi parlamentolarını kurarak bağımsızlıklarını ilan etti. Sinn Féin hareketi bastırıldı, ama sonrasında gerilla savaşları patlak verdi. Ülkedeki polis güçleri, Kraliyet İrlanda Yedek Kuvvetleri olarak bilinen İngiliz Güvenlik Kuvvetleri tarafından da desteklendi ve isyan bastırılmaya çalışıldı.
İtilaf ve İttifak devletleri arasında, barışın şartlarını görüşmek üzere Paris Barış Konferansı düzenlendi.
Almanya Cumhuriyeti, devlet başkanının gerekli durumlarda kanun hükmünde kararnameler çıkarabileceğini belirten Weimar Anayasası’nı kabul etti.
Alman mimar Walter Gropius, dönemin en seçkin mimar, tasarımcı ve sanatçılarını bir araya getiren Bauhaus Okulu’nu kurdu.
Amerika’da komünizme karşı büyük bir önyargı ve korku başladı.
1920
YAZARIN HAYATI
The Little Review’un sayıları artarak toplanmaya devam etti. Eylül’de New York Muzır Kurulu yazmanı John S. Summer, Joyce’un yazılarından birini içeren The Little Review sayısına karşı bir beyanatta bulundu. Amerika’da Ulysses’in tefrikası durduruldu.
Ezra Pound’un daveti üzerine bir haftalığına Paris’e gitti, sonrasındaysa ailesiyle birlikte oraya taşındı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Yeats: Second Coming
Eliot: Sacred Wood
Pound: Hugh Selwyn Mauberley
Proust: Guermantes Tarafı
Edith Wharton: Masumiyet Çağı
Mansfield: Katıksız Mutluluk
Sinclair Lewis: Main Street
Wells: The Outline of History
TARİHSEL OLAYLAR
Ülkeler arasında yaşanabilecek sorunları barış yoluyla çözmeyi amaçlayan Milletler Cemiyeti ilk toplantısını düzenledi.
İngiliz Parlamentosu, Protestan birlikçilere Ulster’in İrlanda bölümünde yer alan altı şehrin kontrolünü veren bir yasa çıkardı. İrlanda’nın iki ayrı bölümündeki işbirliğini artırmak amacıyla İrlanda Meclisi kuruldu.
Amerika’da kadınlara oy kullanma hakkı verildi.
1921
EDEBİYATTA NE OLDU
Yeats: Michael Robartes and the Dancer
Eugene O’Neill: İmparator Jones
Aldous Huxley: Krom Sarısı
D.H. Lawrence: Âşık Kadınlar
Proust: Sodom ve Gomorra
Luigi Pirandello: Altı Kişi Yazarını Arıyor
Ludwig Wittgenstein: Tractatus Logico-Philosophicus
TARİHSEL OLAYLAR
İrlanda’nın kuzeyindeki Birlikçiler, İrlanda’nın bölünmesine onay verdi ve Mayıs ayında bir Kuzey İrlanda Parlamentosu seçti. Güneyde ise Sinn Féin, kendisini Ulusal Parlamento ilan ederek 128 koltuktan 124’ünü kazandıktan sonra 1920’de çıkarılan yasayı görmezden geldi.
Özgür İrlanda Devleti’ni oluşturan İngiliz-İrlanda Antlaşması imzalandı. Kendisine antlaşmanın dışında kalma hakkı verilen Kuzey İrlanda bunu kabul etti.
İngiltere’de ilk doğum kontrol klinikleri açıldı.
1922
YAZARIN HAYATI
Ulysses Şubat ayında, Sylvia Beach’in yayınevi Shakespeare and Company’de, Paris’te yayımlandı.
Joyce’un itirazlarına rağmen çocuklarla birlikte Galway’e giden Nora’nın bindiği tren, İrlanda sivil savaş muharipleri tarafından ateşe verildi.
EDEBİYATTA NE OLDU
Eliot: Çorak Ülke
Woolf: Jacob’un Odası
Mansfield: Bahçede Eğlence
T.E. Lawrence: Bilgeliğin Yedi Sütunu
John Galsworthy: Forsyte Efsanesi
Lewis: Babbitt
Hermann Hesse: Siddharta
T.S. Eliot, dönemin modernist şair ve yazarlarının yapıtlarını yayımladığı The Criterion dergisini kurdu.
TARİHSEL OLAYLAR
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği kuruldu.
Ulusal Faşist Parti’yi iktidara getirme amacıyla Mussolini önderliğinde 30.000 kişi Roma’ya yürüdü. Ordu ve sağ kanat liberaller tarafından desteklenen Mussolini, yürüyüş sonucunda İtalya başbakanı oldu.
Özgür İrlanda Devleti resmi olarak ilan edildi ve bir anayasa oluşturuldu ama Sinn Féin’daki antlaşma yanlısı ve antlaşma karşıtı iki grup arasındaki bölünme içsavaşı hızlandırdı.
Birinci Dünya Savaşı boyunca İngiltere başbakanlığı görevini üstlenen David Lloyd George istifa etti.
Almanya, savaş tazminatı ödemeyi kesti; bunun üzerine Fransa, Almanya’nın kuzeyindeki Ruhr bölgesini işgal etti.
Amerika’da Ku Klux Klan yeniden canlandı.
Önce radyo, daha sonraysa televizyon yayınıyla medya sektöründe etkin bir konuma gelecek olan BBC kuruldu.
Mısır’daki Luxor şehrinde Firavun Tutanhamon’un mezarı bulundu.
1923
EDEBİYATTA NE OLDU
Svevo: Zeno’nun Bilinci
Proust: Mahpus
Shaw: Saint Joan
Rilke: Duino Ağıtları
György Lukács: Tarih ve Sınıf Bilinci
Italo Calvino doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
İrlanda’daki içsavaş, antlaşma yanlılarının lehine sonuçlandı. Militan unsurlar, İrlanda Cumhuriyet Ordusu’ndaki bölünmeye karşı çıkmaya devam etti.
Stalin, Rusya Komünist Partisi’nin genel sekreteri oldu.
Adolf Hitler’in, Almanya’da yönetimi ele geçirmek için Münih’te gerçekleştirdiği askeri darbe girişimi başarısızlıkla sonuçlandı ve Hitler hapse gönderildi.
1924
YAZARIN HAYATI
Bir bütün olarak basılmadan önce ayrı bölümler halinde yayımlanan Finnegans Wake’in ilk bölümü Work in Progress (Mamalujo), Transatlantic Review’da yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Sean O’Casey: Juno and the Paycock
Forster: Hindistan’a Bir Geçit
Mann: Büyülü Dağ
Yevgeniy Zamyatin: Biz (İng.)
TARİHSEL OLAYLAR
Ekim Devrimi’nde Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’nin kurulmasında etkin bir rol oynayan Vladimir Lenin öldü.
İngiltere’de Ramsay MacDonald önderliğinde İşçi Partisi ilk kez başa geçti.
Tarafsız kalmak yerine muhafazakârları desteklemekle suçlanan Fransa Cumhurbaşkanı Alexandre Millerand, millet meclisi ve başkanlık arasındaki anlaşmazlıkların büyümesi nedeniyle istifa etti.
Fransa’daki sağ merkezli koalisyon “bloc nationale”, yerini cumhuriyetçi politik güçlerin oluşturduğu koalisyon “bloc des gauches”a bıraktı. Gaston Doumergue başkan oldu.
André Breton, birinci Sürrealist Manifesto’yu yayımladı.
1925
EDEBİYATTA NE OLDU
Pound: Cantos (I–XVI)
Yeats: A Vision
Woolf: Mrs. Dalloway
F. Scott Fitzgerald: Muhteşem Gatsby
John Dos Passos: Manhattan Transfer
Kafka: Dava
Proust: Albertine Kayıp
Bernard Shaw Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldı.
TARİHSEL OLAYLAR
Özgür İrlanda Devleti ile Kuzey İrlanda sınırı belirlendi.
Hitler, Kavgam’ı yayımladı.
Yönetmenliğini Sergey Eisenstein’ın yaptığı, 1905’te Odessa’da Çarlık rejimine karşı ayaklanmayı konu alan Potemkin Zırhlısı gösterime girdi.
1926
YAZARIN HAYATI
Ulysses’in tamamlanmamış bir korsan baskısı New York’ta, Two Worlds Monthly’de tefrika edildi.
EDEBİYATTA NE OLDU
O’Casey: The Plaugh and the Stars
E. Hemingway: Güneş de Doğar
Ford Madox Ford: A Man Could Stand Up
Agatha Christie: Roger Ackroyd Cinayeti
Kafka: Şato
Georges Bernanos: Sous le soleil de Satan
Louis Aragon: Le Paysan de Paris
R.H. Tawney: Religion and the Rise of Capitalism
John Fowles doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
1920’de kurulan İrlanda Meclisi resmi olarak feshedildi.
İngiltere’de maden işçilerinin giderek kötüleşen çalışma şartları ve maaşlarının düşürülmesi nedeniyle Ticaret Birliği Sendikası’nın yaptığı çağrıyla büyük grev gerçekleştirildi.
İskoç mühendis John Logie Baird televizyonu icat etti.
Sıvı yakıtlı ilk roket üretildi.
1927
YAZARIN HAYATI
On üç kısa şiirinden oluşan Pomes Penyeach, Shakespeare and Company tarafından yayımlandı.
Work in Progress’in ilk bölümleri Paris’te, Transition dergisinde yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Hemingway: Kadınsız Erkekler
Woolf: Deniz Feneri
Hesse: Bozkırkurdu
Kafka: Amerika
Proust: Yakalanan Zaman
Harold Nicholson: Some People
Willa Cather: Death Comes for the Archbishop
François Mauriac: Thérèse Desqueyroux
Forster: Roman Sanatı
Heidegger: Varlık ve Zaman
TARİHSEL OLAYLAR
Almanya’da ekonomik kriz yaşandı.
Amerikalı Charles Lindbergh, Atlantik Okyanusu’nu uçakla tek başına aşan ilk pilot oldu.
İlk sesli film The Jazz Singer gösterime girdi.
1928
YAZARIN HAYATI
Telif haklarını korumak amacıyla Work in Progress’in bazı bölümleri New York’ta Crosby Gaige tarafından yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Yeats: Tower
Woolf: Orlando
D.H. Lawrence: Lady Chatterley’in Âşığı
V. Nabokov: Rua, Dam, Vale
Evelyn Waugh: Decline and Fall
Bertolt Brecht: Üç Kuruşluk Opera
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere’de kadınlara tam oy kullanma hakkı verildi.
Amelie Earhart, Atlantik üzerinden tek başına uçan ilk kadın pilot oldu.
İlk Mickey Mouse çizgi filmi yayınlandı.
İskoç biliminsanı Alexander Fleming, kendisine Nobel Bilim Ödülü’nü kazandıracak olan penisilini keşfetti.
1929
YAZARIN HAYATI
Work in Progress üzerine yazılmış makale ve mektuplardan oluşan Our Examination yayımlandı.
Joyce, Ulysses’in Fransızca çevirisine yardım etti.
EDEBİYATTA NE OLDU
Shaw: The Apple Jar
Woolf: Kendine Ait Bir Oda
William Faulkner: Ses ve Öfke
Hemingway: Silahlara Veda
E.M. Remarque: Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok
Jean Cocteau: Müthiş Çocuklar
Alberto Moravia: Aylaklar
TARİHSEL OLAYLAR
On yıl boyunca sürecek Büyük Buhran’ın habercisi olan Wall Street iflası gerçekleşti ve Amerika’da borsa çöktü.
New York’ta Modern Sanatlar Müzesi kuruldu.
1930
YAZARIN HAYATI
Herbert Gorman, Joyce’un teşvikiyle onun biyografisini yazmaya başladı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Eliot: Ash Wednesday
Auden: Poems
Waugh: Vile Bodies
Faulkner: Döşeğimde Ölürken
Musil: Niteliksiz Adam (1930-45)
Brecht: “Modern Tiyatro Epik Tiyatrodur”
Freud: Uygarlığın Huzursuzluğu
Harold Pinter doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
Fransa’nın tüm kuzey ve doğu sınırını kapsayan, savunma amaçlı Majino Hattı inşa edildi.
Mahatma Gandhi, Hindistan’da İngiltere’ye karşı sivil itaatsizlik mücadelesine başladı.
1931
EDEBİYATTA NE OLDU
Woolf: Dalgalar
Hermann Broch: Die Schlafwandler
Edmund Wilson: Axel’s Castle
TARİHSEL OLAYLAR
Yeni çıkarılan bir kamu güvenliği yasasıyla Özgür İrlanda Devleti, İrlanda Cumhuriyet Ordusu’nu yasakladı.
İrlanda’da Éamon de Valera başkanlığında Fianna Fáil adında yeni bir siyasi parti kuruldu.
Naziler, Alman Parlamentosu “Reichstag”taki tek parti haline geldi.
Paul Doumer, Fransa başkanı oldu.
İngiltere altın sikke sistemini bıraktı.
1932
YAZARIN HAYATI
Kızı Lucia’ya bir şizofreni türü olan hebefreni tanısı kondu.
Random House yayınevinden Bennett Cerf’le, Ulysses’in Amerika’da yayımlanması için antlaşma imzaladı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Huxley: Cesur Yeni Dünya
Louis Ferdinand Céline: Gecenin Sonuna Yolculuk
Edebiyat dergisi Scrutiny yayın hayatına başladı.
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere’de işsizliği ve yerel ekonomideki sıkıntıları protesto etmek için “açlık yürüyüşleri” yapıldı.
1933
YAZARIN HAYATI
Lucia hastaneye kaldırıldı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Wells: The Shape of Things to Come
George Orwell: Paris ve Londra’da Beş Parasız
Gertrude Stein: Alice B. Toklas’ın Özyaşamöyküsü
André Malraux: İnsanlık Durumu
Federico García Lorca: Kanlı Düğün
Carl Gustav Jung: Modern Man in Search of a Soul
TARİHSEL OLAYLAR
ABD Başkanı Franklin Roosevelt, Büyük Buhran’ın olumsuz etkilerini aşabilmek için The New Deal kalkınma planını uygulamaya koydu. Alkollü içeceklerin üretimine, satışına, ithalat ve ihracatına getirilen yasak kaldırıldı.
Hitler, Alman şansölyesi oldu. Alman Katolik ve Demokratik Partileri kovuşturmaya uğradı. Toplama kampları kuruldu.
Rusya, ABD’yle diplomatik ilişkiler kurmaya başladı.
İspanya’da faşist parti Falange kuruldu.
1934
YAZARIN HAYATI
Ulysses Amerika’da yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Samuel Beckett: Aşksız İlişkiler
Robert Graves: Ben, Claudius
Orwell: Burma Günleri
Henry Miller: Yengeç Dönencesi
Fitzgerald: Buruktur Gece
Waugh: A Handful of Dust
Dylan Thomas: 18 Poems
Cocteau: La Machina infernale
Arnold Toynbee: A Study of History
TARİHSEL OLAYLAR
Hitler, “Führer” oldu.
Ukrayna Yahudisi banker Alexandre Stavisky’nin yaptığı geniş çaplı bir dolandırıcılığın ortaya çıkmasıyla Fransa’da büyük bir mali kriz patlak verdi.
1935
EDEBİYATTA NE OLDU
Eliot: Murder in the Cathedral
1936
YAZARIN HAYATI
Ulysses İngiltere’de yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Yeats: Oxford Book of Modern Verse, 1892–1935
Faulkner: Abşalom, Abşalom!
Margaret Mitchell: Rüzgâr Gibi Geçti
W.H. Auden: Look Stranger!
Céline: Mort á credit
Lorca: Bernarda Alba’nın Evi
John Maynard Keynes: İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi
Walter Benjamin: Mekanik Yeniden Üretim Çağında Sanat Eseri
TARİHSEL OLAYLAR
Fransa’daki sol partiler ve sendikalar arasındaki Halk Cephesi ittifakı Léon Blum’un başkanlığında bir hükümet kurdu.
İngiltere’de V. George’un ölümünden sonra tahta VIII. Edward geçti. Sonrasında Amerikalı bir dul olan Wallis Simpson’la evlenmek isteyen VIII. Edward, meclis üyelerinin ve halkın onayını alamayınca tahttan feragat ederek yerini VI. George’a bıraktı.
Winston Churchill, büyümekte olan Nazi tehlikesine karşı yeniden silahlanma çağrısında bulundu.
Fransa, İngiltere ve ABD arasında denizcilik antlaşması imzalandı.
İspanya İçsavaşı başladı.
1937
EDEBİYATTA NE OLDU
J.R.R. Tolkien: Hobbit
John Steinbeck: Fareler ve İnsanlar
Tom Stoppard doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
Güney İrlanda’da İngiltere tahtını tanımayan yeni bir yasa yürürlüğe girdi; ulusal sınırları “askıya alınan bütünleşme” haricindeki “bütün İrlanda adası” olarak tanımlayan yasa, yirmi altı şehri kapsıyordu.
Fransa’da Blum hükümeti çöktü.
İspanya’daki Guernica şehri, Alman uçakları tarafından bombalandı.
Roma-Berlin mihveri oluşturuldu.
1938
EDEBİYATTA NE OLDU
Beckett: Murphy
Elizabeth Bowen: The Death of the Heart
Graham Greene: Brighton Rock
Orwell: Katalonya’ya Selam
Miller: Oğlak Dönencesi
Dos Passos: ABD Üçlemesi
E.E. Cummings: Collected Poems
Jean-Paul Sartre: Bulantı
Jean Anouilh: Bal des voleurs
Johan Huizinga: Homo Ludens
Einstein&Infeld: Fiziğin Evrimi
TARİHSEL OLAYLAR
Kuzey İrlanda ve Özgür İrlanda Devleti’nin birleşmesi ümidi, Kuzey’de yapılan seçimlerde Birlikçiler’in ezici bir üstünlük sağlamasıyla suya düştü.
Almanya, Avusturya’yı topraklarına kattı. Münih Antlaşması’yla birlikte Çekoslovakya’nın Südet bölgesi Almanya’ya verildi.
Il manifesto della razza’nın (Irk Manifestosu) yayımlanmasıyla İtalya’da faşist ve ırkçı ideoloji resmiyet kazanmış oldu. İtalya’da ilk kez Yahudi karşıtı önlemler alınmaya başladı.
Fransa’da 1937’de yerini Camille Chautemps’e bırakan Léon Blum, bundan bir yıl sonra parlamentoda meclis başkanı olarak görev yapmaya başladı. Bir ay süren bu görevin ardından ise yerini, sağ görüşlüler ve radikaller tarafından desteklenen Édouard Daladier’e bıraktı. Halk Cephesi hükümeti çöktü.
1939
YAZARIN HAYATI
Finnegans Wake, Londra ve New York’ta yayımlandı.
Joyce, hastanede yatan Lucia’ya daha yakın olabilmek için Fransa’daki Vichy’e taşındı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Flann O’Brien: At Swim-Two-Birds
Christopher Isherwood: Hoşçakal Berlin
Hemingway: Klimanjaro’nun Karları
Steinbeck: Gazap Üzümleri
TARİHSEL OLAYLAR
İngiltere Başbakanı Neville Chamberlain, Münih Konferansı’yla silah bırakmayı kabul ederek Almanya karşısında taviz verdi. Almanya’nın Polonya’yı işgaliyle İkinci Dünya Savaşı başladı.
1940
YAZARIN HAYATI
Fransa’nın Naziler tarafından işgal edilmesinden sonra Zürih’e kaçtı.
Herbert Gorman’ın Joyce biyografisi yayımlandı.
EDEBİYATTA NE OLDU
Greene: The Power and the Glory
Thomas: Sanatçının Genç Bir Köpek Olarak Portresi
Hemingway: Çanlar Kimin İçin Çalıyor
Arthur Koestler: Gün Ortasında Karanlık
Carson McCullers: Yalnız Bir Avcıdır Yürek
Angela Carter doğdu.
TARİHSEL OLAYLAR
Alman ordusu tarafından Dunkirk’te kuşatılan İngiliz, Fransız ve Belçikalı müttefik kuvvetleri, Dunkirk limanından “mucizevi bir şekilde” tahliye edildi.
Britanya Savaşı’yla Almanya, İngiltere üzerine gönderdiği hava kuvvetleri ve sürekli hava bombardımanıyla Kraliyet Hava Kuvvetleri üzerinde üstünlük kazanmaya çalıştı.
1941
YAZARIN HAYATI
Joyce, elli dokuz yaşında Zürih’te öldü. Nora’nın isteği üzerine herhangi bir dini seremoni olmadan Fluntern Mezarlığı’na gömüldü.
EDEBİYATTA NE OLDU
Nabokov: Sebastian Knight’ın Gerçek Yaşamı
Jorge Luis Borges: Yolları Çatallanan Bahçe
Brecht: Cesaret Ana
TARİHSEL OLAYLAR
Hitler, Rusya’yı işgal etti; Alman birlikleri Leningrad’ı kuşattı.
Japonya, Pearl Harbor’daki Amerikan donanmasına saldırı düzenledi.
İngiltere Başbakanı Churchill ile ABD Başkanı Roosevelt savaşın gidişatına dair bir görüşme yaptı. Amerika savaşa girdi.
