Читать книгу Terapia zajęciowa - Группа авторов - Страница 10

Model MOHO opracowany został w 1980 r. przez Gary’ego Kielhofnera. Celem tego modelu jest wyjaśnienie aspektów zaangażowania się w zajęcie oraz wyjaśnienie, jakie problemy występują wraz z pojawieniem się choroby lub niepełnosprawności. MOHO koncentruje się na osobie (client centered), jest oparty na dowodach naukowych (evidence based) oraz ma charakter holistyczny. Model MOHO bierze pod uwagę zarówno umysł, jak i ciało, a sposób myślenia pacjenta, jego uczucia oraz wykonywanie czynności odgrywają kluczową rolę w procesie terapeutycznym.

Model ten przedstawia zajęcie jako proces, w którym człowiek porządkuje swój umysł i ciało, a poprzez umysł i ciało porządkuje zajęcie: staje się tym, co robi (tożsamość zajęciowa).

Poszczególne składowe modelu MOHO

Zajęcie

W modelu MOHO człowiek jest systemem dynamicznym. Elementy tego systemu pracują razem, czego wynikiem jest zależne od kontekstu zachowanie. Zachowanie natomiast zmienia się nieustannie, aby sprostać wymaganiom i możliwościom stawianym przez kontekst.

Zajęcie ludzkie jest złożone i jest podstawą samoorganizacji. Czynności, które człowiek wykonuje każdego dnia, kształtują to, kim naprawdę jest.

Zajęcie jest wynikiem motywacji, wzorców (patterns), zdolności oraz pozostaje pod wpływem środowiska. Wspólne wykonywanie czynności w procesie terapeutycznym przez pacjenta i terapeutę doskonali możliwości, zdolności, umiejętności zajęciowe pacjenta (occupational abilities) oraz kształtuje jego tożsamość zajęciową (occupational identity).

Osoba

O wyborze określonego zajęcia decydują trzy powiązane ze sobą komponenty osobowe:

→ wola – wartości, zainteresowania oraz osobiste uwarunkowania,

→ przyzwyczajenia – nawyki oraz role,

→ zdolność do wykonywania czynności – fizyczne i psychiczne możliwości oraz doświadczenia życiowe.

Wola (volition) odnosi się do wiedzy o sobie i zdrowego rozsądku, który jest nabywany poprzez doświadczenie i usposobienie. Usposobienie odnosi się do poznawczego/emocjonalnego stosunku wobec zajęcia, takiego jak: zadowolenie, wartości, poczucie kompetencji i inne. Wola ma wpływ na myśli, uczucia i decyzje związane z zaangażowaniem się w czynności, dlatego może być określana jako proces motywacji wyboru tego, co robić.

Wola obejmuje:

→ Wartości (values) – osobiste przekonania i/lub poczucie obowiązku, które skłaniają do zaangażowania i wyboru zajęć uważanych za ważne.

→ Zainteresowania (interests) – związane z uczuciami i emocjami (przyjemność i satysfakcja). Powstają w wyniku pozytywnych doświadczeń lub przewidywania przyjemności związanej z zaangażowaniem się w dane zajęcie.

→ Osobiste uwarunkowania (personal causation) – postrzeganie obecnej i potencjalnej efektywności działań w odniesieniu do możliwości fizycznych i psychicznych. Ta wiedza na temat własnych możliwości jest dynamiczna i ciągle się rozwija.

Przyzwyczajenia (habituation) odnoszą się do procesu, za pomocą którego wykonywana czynność jest uporządkowana (kolejność wykonywania zadań) i wykonana w swój charakterystyczny sposób (wzorzec). Przyzwyczajenia składają się z nawyków i ról, jakie człowiek odgrywa w życiu, które często są niepodatne na zmiany. Nawyki działają na poziomie podświadomości i wpływają na szeroką gamę zachowań. Według MOHO działania osadzone są w rolach społecznych (w pełnym lub częściowym spełnianiu tych ról). Życie codzienne jest splotem nawyków i zajęć związanych z pełnieniem ról społecznych. Te rutynowe zachowania dają poczucie organizacji. Początek choroby lub niepełnosprawności może wymagać zmiany lub wyuczenia nowych przyzwyczajeń.

Zdolność do wykonywania czynności (performance capacity) odnosi się do możliwości fizycznych i psychicznych oraz do przeżytych doświadczeń, które kształtowały sposób wykonywania czynności. Możliwości te uzależnione są m.in. od takich czynników, jak: układ mięśniowo-szkieletowy, układ krążenia i oddechowy, układ nerwowy oraz inne układy fizjologiczne. Obszar zainteresowania MOHO skoncentrowany jest na doświadczeniach życiowych osób niepełnosprawnych oraz sposobu, w jaki osoby te wykonują określone zajęcie.

Środowisko

Model MOHO wyróżnia aspekt fizyczny i społeczno-kulturowy środowiska, które wpływają na motywację, organizację i udział w określonych czynnościach. Model rozważa, czy środowisko ułatwia, czy utrudnia wykonywanie czynności związanych z pracą (work), czasem wolnym (leisure time) oraz z czynnościami związanymi z dbaniem o siebie (self-care). Różne środowiska będą miały różny wpływ na każdego człowieka.

Wykonywanie zajęć (occupational performance)

Nawiązuje do aktualnego procesu zaangażowania osoby w zajęcie, co może być opisane z perspektywy komponentów osobowych i nieustannie zmieniającego się środowiska zewnętrznego.

Model MOHO ma wiele środków, które mogą być stosowane przez terapeutów zajęciowych w praktyce. Korzystając z odpowiedniej wiedzy i umiejętności, terapeuci mogą angażować pacjentów w zajęcia, zwiększać lub utrzymywać ich motywację, zmieniać lub reorganizować wzorce i role społeczne oraz zwiększać możliwości wykonywania określonych czynności, poprawiając ich jakość życia.