Читать книгу Terapia zajęciowa - Группа авторов - Страница 9

Zaprojektowany przez Kanadyjskie Stowarzyszenie Terapeutów Zajęciowych (CAOT – Canadian Assosiation of Occupational Therapists) model został zbudowany na 6 podstawowych poglądach:

1. Ludzie to istoty zajęciowe.

2. Zajęcie ma terapeutyczny potencjał.

3. Zajęcie wpływa na zdrowie i samopoczucie.

4. Zajęcia organizują czas i nadają strukturę codziennemu życiu.

5. Zajęcia nadają życiu znaczenie, kształtują tożsamość.

6. Zajęcia są idiosynkratyczne – konkretne zajęcia wykonywane przez różne osoby będą się od siebie różnić.

Rycina 2. Model CMOP-E.

Poszczególne składowe modelu CMOP-E

Zajęcie

Zajęcia to grupy czynności, zadań, które są nazwane, zorganizowane, mają znaczenie i wartość dla jednostki i dla kultury; to mosty łączące osobę ze środowiskiem. Zajęcia są domeną zainteresowania terapeutów zajęciowych. Każde zajęcie wykonywane jest w konkretnym celu: aby zadbać o siebie, zagospodarować czas wolny oraz przyczynić się do rozwoju ekonomicznego, społecznego. Ze względu na cel zajęcia można podzielić na: dbanie o siebie, czas wolny, produktywność.

Osoba

Centralnym aspektem osoby jest jej duchowość (spirituality) rozumiana jako siła życiowa, źródło woli i determinacji, źródło znaczenia, celowości i więzi doświadczanych przez osoby w ich środowisku. Duchowość znajduje się w każdej osobie, jest kształtowana przez środowisko i nadaje znaczenie zajęciom.

Osoba wnosi swój własny, osobowy wkład w każde zajęcie, determinuje je sobą, swoją fizycznością, intelektem, emocjonalnością. Model ten wyróżnia trzy składowe osobowe każdego zajęcia: komponent poznawczy, komponent fizyczny i komponent afektywny.

Model CMOP-E wyróżnia sześć „kategorii” pacjentów: osoby indywidualne, rodziny, grupy, społeczności, organizacje oraz populacje.

Środowisko

Środowiskiem nazywamy to, co nie pochodzi od osoby. Dla uporządkowania tej zewnętrznej przestrzeni, która z jednej strony jest źródłem niewyczerpanych możliwości, a z drugiej może być źródłem ograniczeń, dzieli się ją na:

Środowisko kulturowe – związane z kulturą danej osoby oraz zbiorowości; zawierają się w nim wierzenia, zwyczaje, wartości, wzorce, autorytety, jak również sposoby podejmowania decyzji, sposoby definiowania problemu.

Środowisko fizyczne – związane m.in. z ukształtowaniem terenu, klimatem, architekturą, stosowanymi technologiami, odległościami, warunkami, np. dostępność fizyczna biura, przystanku, rodziny itp.

Środowisko społeczne – to źródło osobistych relacji, związków, które wyzwalają aktywności i nadają im znaczenie. Często tutaj tkwi źródło motywacji lub też źródło problemu i początek interwencji terapeutycznej.

Środowisko instytucjonalne – zawiera elementy prawne i ekonomiczne, m.in. polityka społeczno-ekonomiczna, zagadnienia równości społecznej, relacji pracodawca – pracownik, fundusze przeznaczone na dostosowywanie pomieszczeń do potrzeb osób z niepełnosprawnością itd.

Środowisko to często niedostatecznie wykorzystywane źródło możliwości.

Czym jest terapia zajęciowa według modelu CMOP-E?

Terapia zajęciowa jest nauką i sztuką umożliwiania zaangażowania w codzienne życie poprzez uczestniczenie w zajęciach; umożliwiania ludziom wykonywania takich zajęć, które wzmocnią poczucie zdrowia i dobrego samopoczucia oraz umożliwią sprawiedliwość społeczną w społeczeństwie włączającym, w którym każdy zgodnie z własnym potencjałem będzie mógł uczestniczyć w zajęciach.

Celem terapii zajęciowej jest umożliwienie zaangażowania oraz wykonywania zajęć (occupational performance, occupational engagement). Model ten odróżnia wykonywanie zajęć od zaangażowania w nie, podkreślając, że nie każdy jest w stanie zajęcia wykonywać, ale może się w nie w pełni zaangażować, mogą być one dla niego źródłem spełnienia i satysfakcji. Jako przykład podawana jest historia Ricka i Dicka Hoytów, biorących udział w wielu wydarzeniach biegowych w Stanach Zjednoczonych. Syn (Rick) jeździ na wózku inwalidzkim i jest podczas biegów pchany przez ojca (Dicka). Pomimo że nie wykonuje zajęcia ze względu na brak możliwości fizycznych, to zaangażowanie w nie i czerpana z niego satysfakcja oraz poczucie spełnienia są ogromne.

Wynikiem pracy terapeuty zajęciowego jest zaangażowanie ludzi w codzienne życie, wykonywanie zajęć w optymalny dla osoby sposób, co prowadzi do budowania sprawiedliwości zajęciowej (occupational justice), a poprzez nią – do budowania sprawiedliwości społecznej.