Читать книгу Terapia zajęciowa - Группа авторов - Страница 11

Twórcą modelu Kawa (z jap. rzeka) jest Michael Iwama – terapeuta zajęciowy, Japończyk mieszkający w Kanadzie. W przeciwieństwie do modeli zachodnich, podkreślających silne wartości i niezależność jednostki, model Kawa koncentruje się na charakterystycznym dla kultury Wschodu zbiorowym wspólnym interesie i harmonii między pacjentem a środowiskiem. W modelu tym osoba stanowi nierozerwalną część większej całości, a jej działania i doświadczenia nie mogą być rozpatrywane w oderwaniu od niej. Model używa rzeki jako metafory przepływu życia – historii życia pacjenta.

W górach, gdzie rzeka ma początek, mówi się o początku życia, narodzinach; na dole, tam, gdzie wpada do morza lub jeziora, mówi się o końcu życia, śmierci. Przebieg rzeki uzależniony jest od elementów, które się w niej znajdują, takich jak woda, skały, kłody oraz dno i brzegi rzeki (ryc. 4).

Rycina 3. Rzeka jako metafora życia.

Poszczególne składowe modelu Kawa

Woda

Woda (Mizu) przedstawia przepływ życia lub energię życiową. Woda wpływa na wszystkie elementy i struktury rzeki, i odwrotnie. Oznacza to, że życie człowieka jest kształtowane przez środowisko i z nim związane. Osłabienie strumienia życia i energii wskazuje na stan dysharmonii i złe samopoczucie pacjenta.

Skały

Skały (Iwa) przedstawiają problematyczne, trudne do usunięcia okoliczności życia. Każda skała ma unikalne cechy: wielkość, kształt i znajduje się w różnych relacjach z innymi elementami rzeki. Przykładem skały może być choroba, niepełnosprawność lub uraz. W procesie terapeutycznym zadaniem pacjenta jest zidentyfikowanie skał, a zadaniem terapeuty – określenie odpowiedniej strategii interwencji w celu usunięcia lub przesunięcia tej skały. Jeżeli pacjent nie może zidentyfikować skały, może zrobić to jego rodzina lub związana z nim społeczność.

Brzegi i dno rzeki

Brzegi rzeki (Kawa no soku-heki) i dno rzeki (Kawa no zoko) obrazują środowisko. Elementy środowiska (np. fizycznego, społecznego, politycznego czy ekonomicznego) mają wpływ na przepływ wody. Określają kierunek przepływu, głębokość i szerokość rzeki, kształt oraz strumień wody, przedstawiając środowiskowy kontekst osoby. Brzegi rzeki mogą przedstawiać najważniejszych członków środowiska społecznego pacjenta, np. rodzinę, społeczność, kolegów, ukochane zwierzę. Harmonijne relacje umożliwiają bądź zwiększają przepływ. Zwiększony przepływ może przesunąć skały i stworzyć nowe miejsca przepływu wody. Według modelu siłą napędową człowieka jest połączenie i dzielenie się wspólnymi społecznymi wartościami z całą grupą społeczną, do której przynależy.

Rycina 4. Przykładowy rozkład elementów w modelu Kawa.

Kłody

Kłody (Ryboku) symbolizują kapitał ludzki, niematerialne i materialne zasoby ludzkie, takie jak: umiejętności, charakter, osobowość, wartości, rodzina, przyjaciele, pieniądze. Zasoby te mogą wpływać pozytywnie lub negatywnie na okoliczności. Kłody są bardzo ważnym elementem w procesie terapeutycznym, ponieważ mogą być użyte do usunięcia skał, zwiększając przepływ wody i przywracając harmonię.

W modelu Kawa zajęcie jest przedstawiane metaforycznie jako przestrzeń pomiędzy przeszkodami w rzece (sukima). Przestrzenie te stanowią potencjalne kanały przepływu życia, a w procesie terapeutycznym dają możliwość (zarówno terapeucie, jak i pacjentowi) rozważania i rozwiązywania problemów na wielu poziomach. Przestrzenie pomiędzy skałą a środowiskiem mogą przedstawiać stan zdrowia lub odgrywanie ważnych ról społecznych. Celem terapeuty zajęciowego jest ułatwienie bądź też umożliwienie przepływu poprzez wprowadzenie harmonii pomiędzy wszystkimi elementami.

Model KAWA jest wyjątkowy, ponieważ nie określa sposobów rozwiązania problemów, ale zachęca do poszukiwań i dyskusji z pacjentem lub społecznością. Pacjent jest traktowany jak partner, a nie bierny odbiorca terapii. Głównym celem terapii jest umożliwienie i zwiększenie przepływu życia na poziomie jednostki lub całej wspólnoty.

Zastanów się

Jak wyglądają poszczególne składowe omawianych modeli w niżej opisanym przypadku?

57-letnia Renata trafiła do szpitala z tętniakiem mózgu, którego objawami jest upośledzenie mowy, prawej strony ciała oraz zdolności poznawczych. Kobieta nie jest w stanie samodzielnie stać przez dłuższy czas, a w trakcie siedzenia potrzebuje częstych przerw. Ponadto ma problemy z pamięcią i koncentracją. Mieszka wraz z mężem w mieście, w małym mieszkaniu na trzecim piętrze. W bloku jest winda, ale Renata boi się z niej korzystać. Jest zamężna od 20 lat. Jej rodzina (mama oraz trójka dzieci) mieszka blisko i widuje się z nimi codziennie. Uwielbia rodzinne spotkania, wspólne śpiewanie i gotowanie. Renata w miarę swoich możliwości pomaga w wychowywaniu oraz obowiązkach szkolnych swoich wnuczków. Pracuje w osiedlowym sklepie spożywczym jako zastępca kierownika. Przed diagnozą Renata wykonywała wszystkie czynności bez problemów. Obecnie nie jest w stanie posługiwać się swobodnie swoją prawą stroną ciała, jej mowa stała się niewyraźna, ma trudności z utrzymaniem konwersacji. W każdą niedzielę chodzi do kościoła oraz angażuje się w działania chóru parafialnego. Terapeuta zajęciowy spotkał się z Renatą w szpitalu podczas jej pierwszych zajęć rehabilitacyjnych.