Читать книгу Kosmetologia t. 1 - Группа авторов - Страница 68

Skóra ze względu na lokalizację musi być zaopatrzona w liczne receptory informujące o zmianach zachodzących w środowisku. Receptorami tymi są chemoreceptory, nocyceptory (odbierające bodźce uszkadzające, bólowe), termoreceptory (czucia wzrostu i spadku temperatury) oraz mechanoreceptory, których istnieje kilka rodzajów o bardzo wyspecjalizowanej budowie. Poniżej scharakteryzowano krótko mechanoreceptory skórne.

Wolne zakończenia nerwowe (wolne, nagie, czyli pozbawione otoczki z tkanki glejowej lub łącznej). Nie jest to jeden rodzaj receptorów, są wśród nich zakończenia odpowiadające za czucie dotyku, ciepła, zimna, polimodalne (reagujące na więcej niż jeden rodzaj bodźca), receptory wolno, średnio i szybko adaptujące się. Wszystkie mają identyczną budowę. Otaczają mieszki włosowe. Docierając do pochewki zewnętrznej, tworzą sieć oplatającą mieszki. Działają tam jak mechanoreceptory. Mogą też dochodzić aż do warstwy ziarnistej naskórka.

Zakończenia Merkla to zakończenia dendrytów docierające do komórek Merkla w warstwie podstawnej naskórka. Razem tworzą ciałka czuciowe Merkla (czasem określane jako dyski Merkla ze względu na charakterystyczne rozszerzenie zakończeń nerwów). Jeden nerw czuciowy unerwia do kilkudziesięciu takich receptorów. Położone są zwłaszcza na opuszkach palców, w okolicy gruczołów sutkowych i w cebulkach włosów. Umożliwiają rozpoznawanie kształtów dotykanych przedmiotów.

Ciałka Meissnera zlokalizowane są w brodawkach skóry właściwej tuż pod błoną podstawną, na bezwłosych powierzchniach: ustach, dłoniach, palcach, sutkach, spojówkach, w brodawkach skóry właściwej; najwięcej tam, gdzie naskórek jest gruby. Jedno zakończenie dendrytu lub dwa ułożone w serpentynę pozbawione mieliny otoczone są przez cylindryczną kapsułkę wielkości do 150 μm, utworzoną z komórek Schwanna. Na zewnątrz otacza ją łącznotkankowa torebka. Bodźcem specyficznym są lekki dotyk oraz wibracje niskiej częstotliwości (10–50 Hz). To receptory szybko się adaptujące.

Ciałka Paciniego to duże, nawet do średnicy 1 mm, owalne, szybko adaptujące się receptory, niezbyt liczne, występujące w skórze i tkance podskórnej głównie na opuszkach palców. Włókno nerwowe jest w tym przypadku otoczone wielowarstwową strukturą, złożoną z kilkudziesięciu koncentrycznych blaszek – sfer – zbudowanych ze spłaszczonych komórek Schwanna (inne źródła mówią o tkance łącznej). Włókno jest zmielinizowane, jednak zakończenie pozostaje nagie. Bodźcami specyficznymi są nacisk i wibracja (250 Hz) – powodują one deformację blaszek i generowanie potencjału receptorowego. Jak wspomniano, receptory te są duże, rzadko rozmieszczone, ale mają duże pole recepcyjne (odbierają bodźce z dużej powierzchni).

Ciałka Ruffiniego są receptorami wolno się adaptującymi, położonymi w głębszych warstwach skóry i w tkance podskórnej. Zbudowane są z łącznotkankowej kapsułki, przebitej włóknami kolagenowymi. Zmielinizowane zakończenia nerwowe tracą osłonkę, wchodząc do kapsułki. Są silnie rozgałęzione. Bezpośrednim bodźcem jest przemieszczenie włókien kolagenowych związanych z receptorem – w praktyce chodzi o rozciąganie tkanki lub ucisk.

Kolby Krausego mają budowę bardzo podobną do ciałek Ruffiniego, jednak włókna nerwowe w tym przypadku nie są rozgałęzione. Występują w skórze właściwej, błonach śluzowych ust, języka oraz tkance podskórnej. Odbierają informacje o wibracjach i położeniu przestrzennym źródła bodźca.