Читать книгу Kosmetologia t. 1 - Группа авторов - Страница 75

Włosy rozmieszczone są na powierzchni skóry w regularnym układzie, we w miarę regularnych odstępach. Tłumaczy to model układów reakcji-dyfuzji (reaction-diffusion system), tj. model matematyczny opisujący zachodzenie reakcji chemicznych w przestrzeni, z rozprzestrzenianiem się poprzez dyfuzję produktów tychże reakcji; tłumaczy on powstawanie samoorganizujących się wzorów. W przypadku powstawania cebulek włosów miałoby chodzić o interakcje czynników aktywujących (to tzw. jeż sonic, sonic hedgehog) oraz inhibitorów. Interakcje te prowadzą do powstania skupisk komórek (pobudzanych przez czynnik aktywujący), wokół których komórki nie grupują się (co mediuje czynnik hamujący). Białko o nazwie „jeż sonic” jest jednym z trzech (obok jeża pustynnego i jeża indyjskiego) białek jeżowego szlaku sygnałowego, który uważa się za ważniejszy element organogenezy (czyli organizowania się narządów w czasie rozwoju embrionalnego).

Białko to jest syntetyzowane w jednym miejscu, rozprzestrzenia się na drodze dyfuzji, tworząc gradient stężeń dokoła centralnego punktu. Komórki wokół różnicują się w zależności od stężenia tego czynnika. Nazwy związane z jeżami nawiązują do wyglądu embrionów muszki owocowej ze zmutowanym allelem genu kodującego białko jeż sonic, pokrytych wyrostkami przypominającymi kolce.

Przygniatająca większość ssaków ma skórę pokrytą grubymi włosami. U naszego gatunku utrata włosów (a raczej zastąpienie owłosienia grubego, długiego meszkiem włosowym) nastąpiła 3,3 mln lat temu pod wpływem zmiany środowiska i trybu życia. Konieczna stała się efektywniejsza utrata ciepła. Na największą uwagę zasługują więc włosy, które pozostały – pozostały bowiem nie bez powodu, w sytuacji, kiedy większość uległa zredukowaniu.

Brwi i rzęsy chronią oczy (przed deszczem, potem, pyłem). Włosy w nosie i uszach chronią przed pyłem. Włosy w dołach pachowych i kroczu ochraniają mechanicznie przed otarciami i odparzeniami, a także, wraz z meszkiem włosowym na całej powierzchni ciała – wspomagają termoregulację, zatrzymując pot i umożliwiając jego odparowywanie. Włosy u człowieka nie mają już innej funkcji w termoregulacji.

Długie włosy na głowie nie mają oczywistej funkcji. Sugerowano kiedyś, że chronią skórę przed promieniowaniem UV padającym z zenitu (ewolucja naszego gatunku miała miejsce początkowo w Afryce), co jednak stoi w sprzeczności z brakiem owłosienia na ramionach, stopach itd. Ponadto, taka ochrona powinna występować u mieszkańców Afryki równikowej, gdzie jednak owłosienie głowy jest bardzo zredukowane, do małych silnie skręconych kępek włosów. Jedyne logiczne wyjaśnienie długich włosów na głowie związane jest więc z doborem płciowym. Włosy są w stadium anagenu przez kilka do około 7 lat. Ich codzienny, cotygodniowy, comiesięczny wzrost odzwierciedla aktualny stan organizmu. Jeśli dana osoba odżywia się w tym czasie prawidłowo, jest zdrowa i w dobrej kondycji, włosy rosną równe, są gładkie, błyszczące, takie same na całej długości. Jeśli jednak wyżywienie jest złe, obecne są stany patologiczne – włosy w tym okresie będą matowe, nierówne. A zatem już na pierwszy rzut oka można rozpoznać, czy dany osobnik dobrze sobie radził w ostatnich latach, czy rokuje nadzieję na wychowanie zdrowego potomstwa.

Podobną funkcję doboru partnerskiego pełni wzór owłosienia na ciele. Jego obecność w okolicy dołów pachowych i krocza u kobiet, u mężczyzn dodatkowo na innych obszarach ciała, świadczy o dojrzałości płciowej i gotowości do rozmnażania. Następujące po latach siwienie jest z kolei oznaką mniejszych szans na zdrowe potomstwo.

Kolejną funkcją włosów jest wspomaganie czucia. Z cebulkami związane są zakończenia dendrytów pobudzanych przez poruszanie włosów. Dlatego włosy pełnią funkcję mechanoreceptorów czucia skórnego, w warunkach naturalnych ułatwiając np. rozpoznanie obecności pasożytów skóry.

Wspomina się czasem o funkcji ochronnej włosów – ochrony mechanicznej, łagodzenia uderzeń, osłony przed urazami. U innych ssaków rzeczywiście po sierści mogą się np. przesuwać gałęzie krzewów, przez które zwierzę się przeciska. Jednak u człowieka włosy takiej roli oczywiście nie odgrywają.