Читать книгу Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży - Группа авторов - Страница 35

4.1. Modele biologiczne i podatność–stres a zaburzenia psychiczne

4.2. Klasyczna i współczesna psychoanaliza

4.2.1. Psychoanaliza – jedna czy wiele koncepcji zaburzeń psychicznych

4.2.2. Trauma wczesnodziecięca i jej konsekwencje – model konfliktu i deficytu

4.3. Podejście behawioralne i poznawczo-behawioralne

4.3.1. Behawioralne modele i teoria społecznego uczenia się dezadaptacyjnych zachowań

4.3.2. Koncepcje poznawczo-behawioralne. Podejście klasyczne i aktualne trendy

4.4. Koncepcje interakcyjne, strukturalne i systemowe rodziny jako środowiska rozwoju

4.4.1. Rodzina jako system i struktura – ogólne założenia

4.4.2. Rodzina w podejściu interakcyjno-komunikacyjnym a symptomy zaburzeń u dzieci

4.4.3. Koncepcje strategiczno-systemowe dezadaptacyjnych zachowań potomstwa

W psychologii klinicznej, zarówno osób dorosłych, jak i dzieci oraz młodzieży, szczególną uwagę poświęca się nie tylko opisywaniu przejawów funkcjonowania jednostki, ale nade wszystko formułowaniu koncepcji wyjaśniających uwarunkowania i mechanizmy kształtowania się zdrowia oraz zaburzeń psychicznych i zachowania. Wiedza w obszarze psychologii klinicznej, która często odwołuje się do różnych dyscyplin naukowych, zajmujących się poczuciem dobrostanu oraz problemami i trudnościami w cyklu życia, ma postać mniej lub bardziej całościowych koncepcji lub modeli paradygmatycznych. Koncepcje te z jednej strony odwołują się do konkretnych, specyficznych założeń rozumienia natury i rozwoju biopsychospołecznego człowieka, jak np. psychoanaliza, psychologia poznawczo-behawioralna czy humanistyczna, z drugiej zaś do tez wywodzących się z podejść integracyjnych, które czerpią nie tylko z różnych nurtów teoretycznych, lecz także metaanaliz badań, do których należą np. integracyjny model trudności w nauce, model nieprzystosowania społecznego. Paradygmatyczne podejścia, wywodzące się z psychologicznych teorii o naturze człowieka, dążą do empirycznej weryfikacji prezentowanych założeń, natomiast podejścia integracyjne, często będące efektem powiązania różnych założeń oraz badań empirycznych (Bee, 2004; Kendall, 2004b), koncentrują się na tworzeniu uogólnień, które wyjaśniają szerokie spektrum zachowań jednostki (Lakes i Hoyt, 2009). Koncepcje i modele różnią się stopniem złożoności, spójności i zakresem wyjaśnianych mechanizmów oraz źródeł funkcjonowania dzieci i młodzieży. Wszystkie z nich ogromne znaczenie przypisują wpływom najbliższego – rodzinnego lub dalszego – pozarodzinnego, środowiska społecznego, w którym odbywa się proces wychowania i edukacji. Dopiero odkrycie związków między czynnikami biologicznymi i środowiskowymi pozwoliło na tworzenie bardziej całościowych hipotez o dynamice przebiegu oraz zmienności zdrowia i zaburzeń psychicznych, jak również wskazanie na skuteczne, oparte na dowodach empirycznych oddziaływania terapeutyczne (Chorpita, 2006; Kazdin i Weisz, 2006a).

Rozdział ten poświęcono omówieniu najważniejszych koncepcji i modeli, pochodzących z różnych, głównie psychologicznych paradygmatów wyjaśniających zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. Żaden z nich nie opisuje i nie wyjaśnia w pełni wszystkich objawów psychopatologicznych występujących u dzieci, ale wszystkie w określonym zakresie wskazują na patogenezę i patomechanizm pojawiania się, a następnie utrzymywania zaburzeń psychicznych i zachowania w okresie dzieciństwa i adolescencji.