Читать книгу Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży - Группа авторов - Страница 43

W psychologii rozwojowej i psychologii klinicznej rodzina zawsze zajmuje centralne miejsce, jest traktowana jako najistotniejszy, choć nie jedyny, społeczny kontekst rozwoju jednostki, służący wyjaśnieniu uwarunkowań zdrowia i zaburzeń psychicznych dzieci, młodzieży i dorosłych. Parafrazując tytuł przedmowy Anny Brzezińskiej do polskiego wydania Psychologii dziecka H. Rudolpha Schaffera (2013, s. 9), należy przyjąć, że „rozwój to wspólne przedsięwzięcie dziecka i dorosłego”, które przebiega w rodzinnym systemie społecznym, zanurzonym w dominującym w konkretnym czasie, szerokim kontekście społeczno-kulturowym. Procesy rozwojowe członków rodziny dokonują się w bezpośrednich, opartych na więzi interakcjach, co często różni rodziny od innych środowisk rozwojowych, takich jak pozarodzinne instytucje wychowawcze (np. przedszkole, szkoła) i inne grupy społeczne (np. środowisko pracy, grupa wspólnych zainteresowań), w których oddziaływania opierają się nie tyle na więziach i bliskich kontaktach z osobami, ile raczej na systemach motywacyjnych.

W socjologii, pedagogice i psychologii społecznej rodzina często jest traktowana jako grupa społeczna (np. Czabała, 1990; Tyszka, 1990), w psychologii rozwojowej – jako struktura relacji interpersonalnych zachodzących między członkami rodziny (np. Bronfenbrenner, 1970; Schaffer, 2008), a w psychopatologii rozwojowej i w teorii terapii rodzin, wywodzących się z podejścia systemowego, jako względnie spójny system relacji i komunikacji między członkami rodziny, wyznaczony regułami zachowania równowagi między homeostazą (morfostazy) i zmiennością (morfogenezy) rodziny (np. Goldenberg i Goldenberg, 2006; Namysłowska, 2000). Każde z wymienionych podejść wnosi ważną wiedzę o różnych zjawiskach w rodzinie, które w interakcji z innymi czynnikami, np. cechami temperamentu dziecka, implikują trajektorie rozwoju psychospołecznego jednostki. Ewolucja poglądów na temat istoty funkcjonowania rodziny i jej znaczenia dla zdrowia i zaburzeń psychicznych jej członków pozostaje pod znaczącym wpływem dynamicznie rozwijającej się teorii terapii rodzin i małżeństw (zob. Cierpiałkowska, 2005; Józefik, 2016).