Читать книгу Үһүйээннэр, номохтор - - Страница 114

Былыр биһиги сирбитигэр Өҥөлдьө диэн ааттаах, туһугар син эмиэ сураҕыра сылдьыбыт күүстээх киһи олорбут. Манна Дыгын сэриилээн ыла кэлбитигэр, бу Өҥөлдьө балтараа көстөөх Андайбыт диэн сиргэ тахсыбыт. Бу тахсан, Быһаҕаһа Сирэй диэн оччолордооҕу сытыы-быһый киһини кытта, дьон хомуһа, Хорула диэн үрэх баһыгар тахсыбыт. Манна тахсан, кинилэр сырыыларын сылдьыах, кыайыахтарын кыайыах, хотуохтарын хотуох киһини булбакка, төннөн киирбиттэр. Аара кэлэн иһэн, Быһаҕаһа Сирэй Өҥөлдьөтүгэр маннык диэбит: «Сураҕырдаллар-сураҕырдаллар да, биһиги киһибит өҥүн, дьүһүнүн-бодотун да көрбөккө кэлбиппит. Өлүөх буоллахпытына, ийэ буорбутугар охтуохпут. Онон баран, сөптөөх сири булан, сэриилэһэн көрүөххэ».

Кинилэр манна сөп буолуо диэн икки улахан, Эбэ уонна Кэнэни диэн, күөллэри силбиир сиргэ кэлэллэр. Бу силбэһии кэтитэ 1,5 биэрэстэ кэриҥэ. Оттон сэриилэһэр сэппит диэн арай Быһаҕаһа Сирэйгэ оноҕоһо суох ох баар эбит. «Бэйэлэрин киэнин бэйэлэригэр ыытыллыа», – диэн, улахаҥҥа уурбаттыы, киһитигэр хоруйдаан кэбиспит.

Бу икки киһибит Чохоол Тумуһа диэн тумуска, оттон Дыгын – бэтэрээ өттүгэр сыппыттар. Дыгын ытыалаан киирэн барбыт. Онуоха ынарааҥҥылар кэлбит оҕу тарбахтарын икки ардыгар кыбытан ыла-ыла төттөрү ыыталаан испиттэр. Дыгын, дьоно аҕыйаатар аҕыйаан иһэллэрин көрөн, мутук дьөлөҕөһүнэн Быһаҕаһа Сирэйдээҕи көрө сыппыт. Онуоха Быһаҕаһа Сирэй тумул төбөтүгэр ойон тахсыбыт. Ону көрөн, Дыгын оноҕос ыыппыт. Ынараа киһитэ ону, кыбытан ылан баран, Өҥөлдьөтүгэр эппит: «Ыл, көр эрэ. Ол дүлүҥ ынараатыгар туох чоҕулуҥнууруй? Бу оноҕос онтон кэлэргэ дылы гынна дии», – диэн, балтараа биэрэстэ бэттэх сытар киһини ыйа-ыйа, эппит. Уонна, төттөрү ытан кэбиспитэ, Дыгын аҥар хараҕар кэлэн түспүт. Дьэ, онтон Дыгын, сатаныам суох дии санаан, ити сиртэн тэскилээн биэрбит.

Онтон Быһаҕаһа Сирэй, баттаммыкка көмө, атаҕастаммыкка алгыс буолуом диэн, сири кэрийэ барбыт.

Өҥөлдьө, бэйэтэ хаалан, кэргэн ылан, оҕо-уруу төрөтөн, ити сир улахан, киэҥ, өҥнөөх сыһыыларынан тарҕатан, олордуталаабыт. Онтон ыла Өҥөлдьө диэн аат иҥмит диэн кырдьаҕастар кэпсииллэр.

Дыгын уонна Өҥөлдьөлөөх Быһаҕаһа Сирэй сэриилэспит сирдэриттэн 1954 с. тиит төбөтүгэр батары киирбит оноҕос төбөтүн уонна ол сиртэн ох сиһин булаттаабыттара. Онон сэриилэспиттэрэ кырдьык. Ол гынан баран, эбээһин да ханна барыай дииллэр.

Софья Васильева. Ньурба, I Хаҥалас. 1960-с сс. Бүлүүтээҕи педучилищеҕа II кууруска үөрэнэ сылдьан суруйбут курсовой үлэтиттэн.