Читать книгу Үһүйээннэр, номохтор - - Страница 122

Кырдьан баран оҕоломмут. Ойууннатаннар, ойуунунан аҕалтарбыттар.

Алта уоннарыттан тахсыахтарыгар дылы оҕоломмотохтор. Ол олордохторуна, Дьокуускайтан Качыкаат ойуун кутуруксутунуун тахсыбыттар уонна кинилэргэ хоммуттар. Оҕонньордоох эмээхсин кинилэргэ: «Бачча сааспытыгар дылы оҕоломмотубут, өтөхпүтүн иччилиир, туруоран кээспит тоһоҕобутун оннугар туруорар, күрүөбүтүн-хаһаабытын көрөр-истэр ыччаппыт суох буолсу. Биһиги ааппытын ааттатар туох да суох буолсу. Баҕанабыт чоройууһу», – диэн муҥадыйбыттар.

Онуоха: «Тоҕо ити курдук олус муҥадыйаҕыт. Оһоххутугар оҕо кута оонньуур. Сымыйата диэтэргит, көрбөккүт дуо? – диэбит ойууннара. – Биһиги дойдубутугар-сирбитигэр эрдэххэ, Айыыһыкка киирэн, оҕото суох дьоҥҥо оҕо ылан биэрэр этибит», – диэбит.

Онтон туран, оҕонньор көрдөһөр: «Биһиэхэ, саатар эрэ, Айыыһыттан оҕото көрдөһөн кулуҥ», – диир.

Онуоха ойуун туран кыырар, Айыыһыкка киирэбин диэн.

Онуоха Айыыһыттара туран: «Оҕолонуох тускулаах этилэр да кэмэ ааһан хаалбыт. Билигин бэриллибэт», – диэбит.

Дьэ, ол курдук батылынныбыт диэн, кэптэрин туонан, ытаан-соҥоон кэлэллэр.

«Бэйи эрэ, бэйэм Сүүлэр былыт төрдүттэн айдарбыт киһибин. Онтон көрдүөн ыламмын, үс хас оҕото суох ыалга оҕо аҕалан биэрбитим. Онон төрүт сирбэр тахсаммын, оҕо көрдүөхтээхпин», – диир ойуун.

«Ээ, чэ, сөп. Оннук буоллаҕына, көрдүөн көрүҥүтүүй. Эрэйдэммиччэ эрэйдэниҥ», – диир оҕонньор.

Онон, дьэ, төрүт сирдэрин төрдүгэр тахсан кыыраллар уонна оҕо көрдүүллэр. «Бу Айыыһыкка киирэммит баттардыбыт, онон бөҕө тылбын биэрдим, бэйэм айдарбыт сирбиттэн оҕо аҕалыам диэммин. Миигин саха урааҥхайга саакка киллэримэҥ, сиикэй ааттаамаҥ. Онон оҕото аҕалыҥ», – диир ойуун.

«Ылгын оҕобутун сиикэй ааттатыахпыт дуо, биэриэхпит икки оҕону, – дэтэр. – Улахан уолу Чокуук диэн ааттааҥ, оччугуй уол Сүүлэр Былыт Төрдүттэн Айдарбыт Сүлэ Багдарыын диэн буоллун. Бу оҕону маанылаатыннар, отунан охсубатыннар, талаҕынан таарыйбатыннар. Ол курдук куһаҕаннык тутар буоллахтарына, бэйэбит оҕобутун бэйэбит харайыахпыт, төттөрү сылгылыахпыт. Итинник бөҕө тылынан биэрэбит», – дэтэр.

Онтон туран, оҕо кутун иҥэрэбит диэн ааттааннар, эмээхсин төбөтүн оройугар алгыыллар. Бу алҕааттарын кытта, эмээхсин төбөтүн оройугар ат кымньыытын тиэлиитин ¹ саҕа уот субурус гынар. Дьахтар уҥан хаалар. Онтон эр киһиэхэ имэҥ иҥэрэбит диэн эмиэ алҕаабыттар. Онтон бары даҕаны үөрэллэр-көтөллөр. Икки оҕону көрдүөн ылбыт дьон буолан. Аайдаан ² киирэн бараллар. Уонна: «Соболоҥҥутун тугу ылаҕыт?» – диэн ыйыталлар.

Онуоха: «Биһиги билигин оччо күҥэйбэппит ³. Тугу саныыргытын хойут саныаххыт. Аны үс сылынан эргийэн кэлиэхпит – биир оҕоҕут биирдээх, биир оҕоҕут иккилээх эрдэҕинэ. Онно тугу биэрэргитин бэйэҕит билиэххит. Оттон билигин ханныгы эмэни кыраны биэрдэххитинэ сөп», – диэбит.

Үс сыл буолан баран эргийэн кээлтэр. Эппит икки уоллара баар буолбут. Оҕонньордоох эмээхсин аттарын ырдыытынан тииҥ, саһыл, эһэ тириилэрин биэрэн ыыппыттар.

Хойукка дылы оҕо-дьахтар өс хоһооно гыналлара, Сүлэ ыһыах уурдаҕына: «Бүгүн эмиэ самыыр буолара буолуо», – диэн. Сүлэни былыттан айдарбыт киһи диэн номоҕо кэлэ турар эбит.

Кэпсээнньит тылы быһаарыыта:

 ¹ Кымньыы тиэлиитэ – ат кырыаччытын төбөтүгэр аты кымньыылыыр быа баайаллар. Сороҕун өрөн, сороҕун хатан. Дьэ, ону тиэлии диэн ааттыыр сахаҥ.

 ² Аайдаан – хайҕанан, маала үрдүктүк туттунан. Быытта, аныгылыынан боруоста эттэххэ, киһиргэнэ саныыллар, тылбыт тилиннэ диэн.

 ³ Күҥэйбэппит – олус ымсыырбаппыт.