Читать книгу Галасы (зборнік) - Макс Шчур - Страница 7

Тук-тук-тук-тук.

Тук-тук-тук.

Тук-тук-тук-тук-тук-тук.

На вёсцы мяне штодня абуджае мой даўні таварыш – дзяцел. Гэта нашмат горш за будзільнік – той ільга прынамсі выключыць, нават услепкі, у стане паўсну. З дзятлам зрабіць немагчыма папросту ні халеры. Ён відавочна ўпадабаў драўляны кавалак страхі проста над маёй галавой, і хоць ты яго забі, але ён заўсёды будзе вяртацца штораніцы на тое самае месца, у адзін і той жа час. Здаецца, з дапамогай азбукі Морзэ дзяцел імкнецца паведаміць мне штосьці важнае. Альбо проста хоча прадзяўбціся скрозь дрэва да маёй галавы, каб выкалупаць з яе апошнія мазгі. Падазраю, што, калі так станецца, ён будзе расчараваны – яму не будзе асабліва чым пажывіцца.

Каторая гадзіна? Гэтае пытанне я задаю сабе цалкам аўтаматычна, нягледзячы на тое, што яно мяне зусім не цікавіць. Дый чаму яно павінна мяне цікавіць? Каб даведацца, колькі я спаў? Я ведаю колькі – доўга. Таму мне, шчыра кажучы, нават боязна зірнуць на будзільнік. Зрэшты, адсюль яго не відаць. Дакладней, відаць, але я не бачу стрэлак – у мяне слабы зрок. Канец канцоў, якая розніца, каторая гадзіна? Што гэта мяняе? Хіба нейкая лічба можа прымусіць мяне ўстаць?

Вось ужо некалькі месяцаў, якія здаюцца тыднямі, я замкнёны ў гэтай кватэры. Не, мяне ніхто не замыкаў – я сам замкнуўся. Зрэшты, маню – замыкаў. Замкнула жонка, пасля таго як сышла. Памятаю яшчэ, што мая годнасць не дазволіла мне затрымаць яе.

Я разышоўся з ёю нейкі час таму, на дзень святога Валянціна, так бы мовіць, зрабіў сам сабе і ёй падарунак – гэта было самае лепшае і самае нявіннае, што я мог прыдумаць. Усе далейшыя крокі ў нашых адносінах, верагодна, былі б гвалтоўнымі, прычым з абодвух бакоў. Не разумею, што бачаць людзі, асабліва маладыя, у дні святога Валянціна. Чаго яны па ім так шалеюць? Падазраю, што гэтае свята наогул зладзілі, каб перашкодзіць карнавалу. Яно – наўпростая супрацьлегласць і процівага паганскаму Купаллю. Купалле – свята наладжвання новых стасункаў, Валянцін – пацверджання старых. Купалле (заўважце, нашае традыцыйнае свята) – свята здрады, Валянцін – свята вернасці, у нейкай ступені нават цнатлівасці. Хіба гэта не сумна?

Зрэшты, менавіта таму на Валянціна здрада ці прынамсі бойка з каханым чалавекам ёсць найсаладзейшым з учынкаў. Хаця наш з жонкаю разыход быў прадвызначаны задоўга да таго дня: ён нагадаў мне сто разоў адкладзеную партыю ў шахматы, хіба што ролю хадоў у ёй адыгрывалі пытанні. Мне здавалася, што я загнаў яе ў безвыходнае становішча, у кут, у цуг-цванг, – але яна, уяўляеце, сказала мне, што ўвесь гэты час гуляла са мною не ў шахматы, а ў паддаўкі! Такім чынам, выйшла, што яна перамагла. Чорныя здаліся. Так ува ўсім: я жыву сваё жыццё (першапачатковы сцэнар якога, відаць, аддалі на рэалізацыю больш таленавітаму рэжысёру) бяздарна і залішне таропка – дакладна так, як гуляю ў шахматы. Хуткі пачатак, атака, напор – які захлынаецца, будучы залішне непрадуманым, гусарскім, рызыкоўным, а потым – доўгая пакута, неахвота здавацца, адчайны супраціў, невыноснае чаканне паступовага, павольнага, але пэўнага разгрому.

Чаму я ўсё-ткі насамрэч з ёю разышоўся? Напэўна, ад суму. Заўсёды надыходзіць час, калі чалавек адчувае, што пара кінуць прымаць той ці іншы наркотык. Пік маёй цікавасці да жанчын прыйшоўся на папярэднія 5–6 гадоў – гэта быў час, які прырода дала мне на завядзенне сям’і й трывалага манагамнага стасунку, аднак я легкадумна не скарыстаў яго, і цяпер прыродзе няма чаго прапанаваць мне ў якасці мадэлі звычайнага чалавечага шчасця.

Магчыма, вы параілі б мне зноў закахацца? Маўляў, кожнае наступнае каханне вылечвае папярэдняе, бла-бла-бла… Я спрабаваў – не дапамагло. Відаць, я занадта стомлены ад і для гэтай гульні, якой чалавек вымушаны аддаваць сябе ўсяго, насуперак парадзе ірландскага барда. Я не надта азартны тып і ніколі ім не быў. Любы стасунак з жанчынай нагадвае мне нават не гульню, а нейкі іншы, нашмат меней цікавы спорт, у якім залік ідзе не на галы, а на час ці на атрыманыя пункты: хто першы ўцячэ, хто больш разоў здрадзіць… Які сэнс паўтараць з кімсьці новым тыя самыя, даўно завучаныя з кімсьці яшчэ рытуалы?

Час прызнацца: не памятаю, чаму яна сышла. Яна штосьці спрабавала тлумачыць. Я не слухаў яе, таму нічога не зразумеў з яе словаў. Яна казала штосьці накшталт таго, што ў яе больш няма сілаў са мною жыць, падтрымваць мяне маральна й матэрыяльна. Ну, маральна яна мяне ніколі асабліва не падтрымлівала. А вось матэрыяльна – гэта праўда. Ужо колькі тыдняў ніхто не прыносіць мне ежы. Гэта азначае, што ў хаце яе павінна застацца зусім няшмат, хоць апошнім часам я амаль не ем. Зрэшты, я не галодны. У мяне няма ніякай ахвоты есці. Дзякуючы назапашванням тлушчу я змагу яшчэ працягнуць нейкі час без ежы. За час жыцця з жонкаю я аброс тлушчам і барадой, як сапраўдны служыцель культу, натуральна – уласнай асобы. З задавальненнем зноўку пачаў бы курыць, аднак пры адсутнасці грошай гэта было б роўнае самагубству. З другога боку, курэнне магло б быць вельмі добрым стымулам для пошукаў працы. Я заўважыў, што людзі, якія паляць, дасягаюць у жыцці большага поспеху. Як усе наркаманы, яны больш хіжыя за тых, хто вядзе здаровы лад жыцця: залежнасць прымушае іх варушыцца. З другога боку, яны раней паміраюць. Такім ёсць кошт дасягнення згаданага жыццёвага поспеху.

Доўгі час я падманваў жонку, быццам я геній. Яна зразумела, што гэта не так, нашмат раней за мяне, аднак доўгі час прыкідвалася, быццам нічога не заўважае. Я, у сваю чаргу, заўважыў, што яна прыкідваецца, і гэта мяне ў ёй усё больш і больш раздражняла. Зразумела, што мяне раздражнялі ў ёй і іншыя рэчы, пералічваць якія тут было б залішне доўга, але перадусім – гэта. З другога боку, калі мы жылі разам, дык у ранішнім уставанні была прынамсі нейкая прывабнасць, таму што пры жонцы я штодня снедаў кавай і шакаладам (замест колішняй цыгарэты). Я ніколі не пытаўся, адкуль мая жонка бярэ грошы на каву й шакалад, – мяне гэта не цікавіла. Толькі пасля таго, як кава і шакалад скончыліся, я пачаў хвалявацца, чаму гэта жонка ўсё яшчэ не вярнулася. Што рабіць? Патэлефанаваць у паліцыю? Магчыма, з ёю штосьці здарылася? Не, не хацелася дапускаць такой думкі. Да таго ж давялося б усюды бегаць, сведчыць. Калі б што здарылася, ужо затэлефанавалі б ейныя сваякі. Здаецца, у яе ёсць нейкія сваякі – прынамсі, яна штосьці аб іх казала. Але ж як яна магла гэтак са мной абысціся! І дзеля яе я здзейсніў такія подзвігі! Якія? Напрыклад, кінуў курыць…

Неўзабаве пасля нашага расстання на ейнае імя пачалі прыходзіць лісты. Спачатку – звычайныя, потым – у асабістыя рукі. Я некалькі разоў хадзіў па іх на пошту, але мне іх не далі. Сказалі, патрэбная даверанасць. Тады я прымусіў сябе напісаць ёй мэйл, і праз тыдзень-два яна адказала: маўляў, усё ў парадку, забудзься. Я забыўся. Толькі з наступнага ліста, ад экзекутарскай фірмы, я даведаўся, што маёмасць маёй жонкі, большую частку якой яна літасціва пакінула мне, падлягае канфіскацыі. Маўляў, паколькі яна не з’явілася ў суд, нягледзячы на мноства дасланых ёй позваў, ёй даецца тыдзень на пагашэнне доўгу перад нейкаю страхавою кампаніяй. Уявіўшы сабе перспектыву застацца аднаму ў пустой хаце, я быў амаль гатовы заплаціць тую запазычанасць за яе, але, даведаўшыся велічыню сумы, засмяяўся – такіх грошай у мяне ніколі не было і не будзе.

Усе гэтыя радасныя навіны мне ўдалося паведаміць ёй толькі пазаўчора, па тэлефоне. Упершыню за колькі месяцаў я пачуў яе калісьці дарагі голас. Яна адрэагавала абурана, як быццам гэта я патрабаваў ад яе гэтых грошай. Маўляў, яна нічога не ведае, стасункаў з ніякай страхавою кампаніяй не мае ўжо болей за два гады. Няўжо я званю ёй не для таго, каб пакаяцца й папрасіць прабачэння, а адно каб абцяжарваць такімі дробязямі? Толькі тады я ўсвядоміў, што павінна адбыцца ў бліжэйшыя дні.

Цяпер я шкадую, што адразу не выпісаў яе са свайго адрасу ці прынамсі не памяняў шыльдачак на дзвярах і на паштовай скрынцы. Я наогул амаль не чапаў нічога, што засталося ад нашага колішняга супольнага жыцця, – наўрад ці з нейкай сентыментальнасці, проста я не люблю зменаў, пагатоў не люблю сам іх ажыццяўляць. Нават не памятаю, ці прыбіраў я за час яе адсутнасці ў хаце. Рабіць гэта цяпер – няма сэнсу, экзекутары дапамогуць мне з гэтым лепш за любую ўкраінскую фірму. Вызваліцца шмат месца. Можна будзе вырошчваць марыхуану ў хатніх умовах.

Ад экзекуцыі мяне мог бы ўратаваць які-небудзь сур’ёзны дыягназ, толькі не лянота й не зорная хвароба, а што-небудзь накшталт паралюшу ці эпілепсіі. Гэта значыць, што наведваць мясцовую лекарку няма сэнсу, яна пра такія хваробы нават не чула. Яшчэ ўратаваць мяне маглі б наяўныя грошы. Іх мне маглі альбо пазычыць (маглі, але не пазычылі), альбо я сам мог бы распрадаць сёе-тое з маёмасці, якая апынулася пад пагрозай экспрапрыяцыі. На другое, на жаль, засталося надзвычай мала часу, гэтаксама як і на тое, каб паспець аформіць крэдыт у банку, які б мне ўсё адно ніхто не даў – цяпер у мяне няма сталага прыбытку. Дый навошта шукаць пакупнікоў, дамаўляцца, з намогай пазбаўляцца рэчаў з мэтай уплаты чужога доўгу, калі мая галоўная мэта – зусім не ўплата доўгу, а захаванне ў сваім карыстанні гэтых самых рэчаў, якіх, я лічу, ніхто не мае права ў мяне адбіраць. Адзінае, што яшчэ можна паспрабаваць зрабіць, – гэта іх схаваць, як падказвае мне мой інстынкт, успадкаваны ад маіх продкаў, вечна кімсьці акупаваных сялянаў.

Як вы ўжо маглі здагадацца паводле тону маіх нараканняў, я эмігрант. Але сувязяў з радзімай не страціў. Напрыклад, нядаўна адзін сябар даслаў мне смс: «Ты жывы?» Маўляў, хтосьці распаўсюдзіў чуткі, што мяне забілі, разрэзалі на кавалкі й раскідалі па горадзе. Дзіўна, што і праз дзесяць гадоў пасля ад’езду я выклікаю ў сваіх знаёмых асацыяцыі з нейкімі падобнымі прыгодамі: людзей усё яшчэ пераследуе ўява таго, што са мною можа здарыцца нешта горшае за тое, што я застаюся ў жывых. Што я мог яму адпісаць? Толькі тое, што такую важную рэч, як пазбаўленне жыцця, нельга даручаць іншым людзям і што ў такім выпадку абавязуюся своечасова паведаміць пра сваю смерць усім зацікаўленым. Тады мне здалося, што я ўдала пажартаваў.

* * *

Здаецца, што нядзеля і панядзелак памяняліся месцамі – учора на будоўлі пад акном цэлы дзень грукаталі працоўныя прылады, затое сёння ўва ўсей вёсцы пануе настолькі глыбокая цішыня, што мне нават пачало не ставаць тых ненавісных мне гукаў. У звычайныя дні маторы за акном гудуць увесь час, як рэанімацыйныя прыстасаванні: адчуванне, што, калі б яны адключыліся назаўжды, адключыліся б ад сваіх кіслародных падушак і ўсе насельнікі вёскі, як тыя зомбі ў якім галівудскім фільме.

Пад маім акном ужо доўгі час будуецца нейкая віла, і калі меркаваць паводле прагрэсу й размаху працаў, то цалкам магчыма, што з яе аднойчы вылупіцца новая Вавілонская вежа. Прынамсі, за тры гады праз гэтую будоўлю прайшлі ці не ўсе народы свету: славакі, цыгане, украінцы, манголы, в’етнамцы, афрыканцы… Засталося яшчэ, каб да іхнага ліку далучыўся і я. Думаю, што неўзабаве так яно і будзе. Менавіта таму грукат працоўных прыладаў настолькі мяне раздражняе. Але сёння за акном цішыня, затое за дзвярыма з самай раніцы шумна гаспадараць суседзі. Прыходзіць страшная думка: няўжо яны ўжо жэняць сваіх дзяцей? Як я мог пражыць тут столькі гадоў і не заўважыць, што іхныя дзеці выраслі? Здаецца ж, яны толькі паспелі нарадзіцца… Хаця хто ведае, што ў маіх суседзяў за культурны бэкграўнд і ці ёсць у іх нейкія ўзроставыя абмежаванні на шлюбы. Такім чынам, неўзабаве ў доме дзяцей будзе ў некалькі разоў болей… Падстава для чарговае эміграцыі.

Суседзі ўспрымаюць мяне, як калісьці зусім іншыя суседзі ўспрымалі майго бацьку: падазроны тып. Чым меней яны мяне бачаць, тым больш, натуральна, пра мяне ведаюць. Тым не менш час ад часу я ўсё-ткі пакідаю сваю кватэру для таго, каб праверыць пошту, ну і яшчэ – каб выканаць абавязак, звязаны для мяне з найвялікшым прыніжэннем: прыбраць, у адпаведнасці з графікам і патрабаваннямі добрасуседства, лесвіцу. Заўсёды пасля гэтай дзесяціхвіліннай грамадска-карыснай працы я адчуваю вострую неабходнасць напіцца, каб пазбавіцца нервовага стрэсу. Апрача алкаголю, на мяне супакаяльна ўздзейнічае сузіранне мапы Аргенціны – прынамсі цягам першых дзвюх гадзінаў. Але рана ці позна я немінуча ўсведамляю, што адзіным уратаваннем у маім стане могуць быць толькі ўцёкі з вёскі ў горад. Канчаткова зразумець гэта мне звычайна дапамагае жудасная і неверагодна голасная музыка ў гукаўзмацняльніках, паразвешаных на кожным рагу, каб ніхто, крый божа, не мог схавацца ад жыццёва важных паведамленняў мясцовых уладаў. Гэтая папсня, паводле меркавання апошніх, павінна прынаджваць да гукаўзмацняльнікаў усіх, як жалейка заклінальніка пацукоў. Які неасвечаны дэспатызм! Мой інстынкт акупаванага селяніна, аднак, прымушае мяне прыслухоўвацца да гэтых абвестак: можа, урэшце прагучыць загад прымусова заступаць на будоўлю? Але якое там: самае смешнае, што абвесткі штогод тыя самыя – часам здаецца, што яны гучаць у запісе. Напрыклад, пра рой пчолаў, які ад кагосьці ўцёк. Цалкам верагодна, што гэта той самы рой пчолаў, што й летась. І гэта я яшчэ маўчу пра перыядычныя выпрабаванні сірэнаў грамадзянскай абароны, без якіх у наш век сталай тэрарыстычнай пагрозы ніяк нельга абысціся!

Устаць? Вычысціць зубы? Апошнім часам мяне ад гэтага ванітуе, хаця сапраўднай прычынай можа быць мой выгляд у люстэрку, куды, як мне здаецца, хочуць уцячы – ці то ад мяне самога, як у дзіцячым вершыку, ці то ад экзекуцыі – нават нешматлікія прадметы асабістай гігіены на палічцы, што засталіся пасля жонкі. Насамрэч на вёсцы добра адно: адсутнасць сораму за свой выгляд. Думаю, за апошнія месяцы я пачаў нагадваць масавага забойцу Радавана Караджыча ў момант ягонага арышту. Парадаксальна, што з барадой я больш падобны да жанчыны, чым без яе. Можа быць, выраз майго твару выразна кантрастуе з такім мужчынскім атрыбутам, як барада, і ад гэтага робіцца больш відочнай якаясьці жаноцкая мяккасць уваччу? Халера ведае; у кожным разе я ўсё больш нагадваю сабе святую Вільгефорціс – чулі пра яе? Гэта такая партугальская святая, якой бог дапамог за ноч адпусціць бараду, каб усцерагчы ад шлюбу з мусульманінам. Памятаю, яшчэ ўва ўніверсітэце мае суседкі па інтэрнаце заўважылі гэтае падабенства і павесілі на мае дзверы фотаздымак жанчыны з барадой. Тое, што ў іншага было б другаснай палавой прыкметай дарослага мужчыны, у мяне толькі падкрэслівае, што ў душы я яшчэ галамуз. Дык, можа, пагаліцца? Расчасаць патлы? Не смяшыце; хай падобных фармальнасцяў прытрымліваюцца тыя, каму гэтае грамадства не адмовіла ў шанцы на прыстойнае існаванне. Да таго ж жонка сышла, а бальшыню гэтых рытуалаў я выконваў дзеля яе.

* * *

Дванаццатая гадзіна. Пасля таго як дзяцел урэшце злітаваўся, мне ўдалося на нейкі час зноў заснуць: гэтым разам мяне абуджае суседскае кацяня, якое курняўкае з голаду пад іхнымі дзвярыма. Суседзі чамусьці ўвесь час забываюцца, што ў іх ёсць кацяня, і не чуюць ягонага сковыту, зашыўшыся ў глыбіню сваёй шматпакаёвай кватэры. Пару разоў я ўжо хадзіў быў пагрукаць ім у дзверы, каб яны яго пусцілі, – але суседзі, як мне здаецца, не ацанілі маіх высілкаў. Таму цяпер я нізавошта не пайду кацяняці за лёкая. Буду ляжаць і чакаць, пакуль яно перастане курняўкаць, – іншай магчымасці няма, бо калі б ягоныя гаспадары адчынілі яму самі, гэта быў бы цуд. Праз нейкі час кацяняці даходзіць, што ў гэтым доме ў яго больш нікога няма і што ніхто яго болей не любіць – нават я. Дапускаю, што я і сам бы мог яго пакарміць, калі б было чым. Такім чынам, кацяня сыходзіць галоднае – дзякуй богу.

Прачнуўшыся, я адразу ўключаю радыё альбо тэлевізар – звычайна, тое й другое адначасова. Так, у мяне ёсць тэлевізар! А вы што думалі? Без яго я ўжо даўно б звар’яцеў, як і ўсе прыстойныя людзі ў маім становішчы. Тэлевізар дапамагае мне вытрымліваць штодзённую аблогу навакольнага свету. Часцей за ўсё я гляджу тэлевізар без гуку й адначасова слухаю радыё. Гэты кантраст здольны забаўляць мяне прынамсі нейкі час, пакуль радыё не зробіцца немагчыма слухаць, гэтаксама як тэлевізар – глядзець. Але што я буду рабіць без іх, калі іх канфіскуюць, – не ўяўляю. Гэта ж не лядоўня і не пральная машына. Уласна, тэлевізар быў першым, што з’явілася ў гэтай хаце. Кніг тады яшчэ амаль не было, посуду і мэблі таксама. Першыя месяцы я спаў на падлозе нават не на матрацы, а на вопратцы (гэта, відаць, чакае мяне неўзабаве), у спальніку. Я мог бы так жыць бясконца доўга, калі б не жончына патрэба захоўваць хоць якія повязі з вонкавым светам. Калі шчыра, мне самому нават думкі не прыходзіла, што я магу дазволіць сабе такую раскошу, як тэлевізар. Тое самае тычыцца іншых раскошаў, звязаных з марнаваннем часу на адпачынак: відэа, аўдыёцэнтру, тэнісных ракетак ці там ровара. Усе гэтыя прыстасаванні заўжды здаваліся мне нейкім табу, гэтаксама як карыстанне імі – чымсьці па сутнасці амаральным. Цяпер, пасля таго як бальшыня непатрэбных мне рэчаў, за выняткам тэлевізара, знікла, я зразумеў, якую важную ролю ён граў у маім тутэйшым жыцці з самых першых дзён, дапамагаючы забыцца на ўсе сапраўдныя праблемы. Я ўсвядоміў, што вось ужо нейкі час мой тэлевізар жыве за мяне, калі я сплю, вартуе мой сон замест сабакі, а цяпер, у адсутнасць жонкі, яшчэ й прамаўляе да мяне, дапамагаючы мне заснуць; акрамя таго, калі-некалі па ім нават круцяць мае ўлюбёныя фільмы.

Пры ўсёй маёй нянавісці да сваёй кватэры (аднапакаёвай, у адрозненне ад суседскіх), яна належыць да непрацяглага спісу месцаў, дзе я адчуваю сябе адносна ўпэўнена. На жаль, астатнія такія месцы знаходзяцца ў горадзе – але дзеля таго, каб дабрацца туды, трэба пакінуць вёску, што амаль гэтак жа цяжка, як у ёй заставацца. На вёску, як і на прыроду ўвогуле, асабліва ўлетку, у мяне алергія – у літаральным, медычным сэнсе гэтага слова, тым часам як на яе насельнікаў – у пераносным. Першая суправаджаецца хранічным катарам і астмай, другая – прыступамі прыхаванай раз’юшанасці й нікому не чутнай лаянкі. Шкада, што ў мяне няма сіндрому Турэта, як у аднаго мясцовага вар’ята, – тады вяскоўцам было б лягчэй мірыцца з маім невылечным дзівацтвам.

О, з якім задавальненнем я жыў бы ў месце! Як важна мець штодня перад вачыма менавіта тое, што хочаш бачыць! Аднак мне й за гэтую кватэру хутка не будзе чым плаціць, ды што там, не будзе нават за што купіць сабе квіток на цягнік. Пры гэтым я не п’ю, не ем, нават не палю. Я жыву дзякуючы двум рэчывам, якія цудоўна рыфмуюцца між сабою, – кафеіну й кадэіну, дакладней – кадыналу. Кадынал – вельмі дарагі лек. Усе патрэбныя мне лекі збольшага дарагія: ад алергіі, ад дэпрэсіі, ад бяссонніцы. Не ведаю, адкуль мая жонка брала грошы на ўсю гэтую хімію. Цяпер без яе я й кроку не ступлю.

Зрэшты, практычных падставаў ездзіць у горад пасля таго, як я страціў працу, у мяне няма. Калісьці ў горадзе ў мяне былі сяброўкі. Потым яны перасталі мне званіць. Мабыць, ведалі, што пазваніць першым у мяне забракуе мужнасці. Дый адкуль тая мужнасць у мужчыны, які нагадвае партугальскую святую? З жанчынамі наогул не так проста сябраваць, як здаецца. І цымус не ў тым, што мужчыну нічога не трэба ад іх, апроч сэксу. Цымус зусім у адваротным: цяжка ўтрымаць цікавасць жанчыны да сябе, не будучы для яе сэксуальна прывабным. Факт майго шлюбу гэтую прывабнасць, калі яна й была, заканамерна паменшыў. З жонкай у нас у горадзе, дый нідзе, не было супольных сяброў; яшчэ й праз гэта яна са мною яна ўсё больш і больш нудзілася. Як быццам я не нудзіўся з ёю! Я нуджуся практычна з усімі, каго ведаю. Спадзяюся, што яны таксама нудзяцца ў маім таварыстве, – не хапала яшчэ, каб я задарма некага забаўляў!

Праз усё гэта яшчэ да сыходу жонкі я пастанавіў нікуды болей не ездзіць. І не хадзіць, нават у мясцовы бар, дзе неасцярожнае знаёмства з любым з тутэйшых жыхароў пагражае немінучым, вульгарным панібрацтвам з іхнага боку ўжо пасля двух куфляў піва. Праз боязь такога знаёмства я ў вясковым бары звычайна хаваюся за (не, не за стойкай, выбачайце) кніжкай ці раблю выгляд, быццам гляджу тэлевізар, выключыўшы які лёгка спраўдзіць, што я прыкідваюся, бо я й пасля гэтага буду таропіцца ў ягоны экран да самага закрыцця піўной, заварожаны замагільна-попельным адлюстраваннем, нібы поглядам Медузы Гаргоны, што дае заўсёднікам бара дадатковую падставу пачаргова кпіць з мяне ці то як з «інтэлектуала», ці то як з «нарцыса». Не, лепей заставацца ў кватэры. Не разумею, чаму некаторыя мае знаёмцы лічаць, што мяне трымае дома нейкая псіхічная хвароба. Як яны памыляюцца! Не, гэта я сам трымаю тут сам сябе, па сваёй уласнай волі. Свет па-за межамі маёй кватэры мне ненавісны.

Апошні раз я выходзіў з дому, каб схадзіць да зубнога, дакладней – да зубной. Зубастай і языкастай. Зубастай тут яшчэ называюць смерць. Пайсці да яе мяне прымусіў толькі шалёны, ніколі дагэтуль мною не адчуваны фізічны боль. Гэта празмернае спажыванне кавы і шакаладу пачало вылазіць мне бокам, ці слушней – ротам. Дантыстка сказала тады, што на такія зубы, як мае, не мае часу, і параіла мне набыць сабе зубную шчотку. Я сказаў, што ў мяне ўжо ёсць зубная шчотка, якою я нават часам карыстаюся. Я прамовіў гэта з асаблівым націскам на слова «шчотка», якое азначае тут яшчэ й курву. Зразумела, што пасля гэтага я не хутка з’яўлюся ў яе кабінеце, калі толькі не вывучу лаціну, каб паразумецца з ёю без перакладчыка. Відаць, мне давядзецца цяпер лячыць зубы ў тутэйшага міністра культуры, стаматолага з адукацыі. Спадзяюся, з дзеячаў культурнай самадзейнасці ён нічога не спаганяе. Варта, напэўна, сесці і напісаць яму калегіяльна-пакаяльнае прашэнне. Хаця ад стомы з самога сябе не ўратуе ніякі стаматолаг, нават міністр.

* * *

Згадваю, што ўчора ў стане афекту з’еў апошняе яйка. Гэта азначае, што ежы ў хаце насамрэч зусім не засталося. Іншымі словамі, калі я сапраўды яшчэ не збіраюся паміраць, трэба ўстаць і пайсці ў краму. Божа, як я ненавіджу тутэйшыя крамы! Усюды гандлююць адны падманшчыкі, сэнсам жыцця якіх ёсць вас аблічыць. А калі не падманшчыкі, дык туды цягаецца розная набрыдзь, накшталт мяне. Апрача таго, прадавачкі ў крамах любяць задаваць пытанні, што сваёй абсурднасцю нагадваюць дзэн-будысцкія кааны, хаця адказ на іх загадзя добра вядомы з адпаведнай літаратуры: «як маецеся?», «чаго зычыце?», «як спадарыня?», «чаму даўно не заходзілі?» Шкада, што на вёсцы няма в’етнамскіх крамаў – там, прынамсі, ніхто не хоча з вамі знаёміцца; для в’етнамцаў усе еўрапейцы на адзін твар, астатнія народы свету, апроч уласнага, ім да сракі.

На лесвіцы грымяць жалезныя парэнчы. Сваёй формай яны нагадваюць трубкі касцельнага аргану, але іхны гук падобны хутчэй да нядзельных званоў. Як і належыць, я ніколі не пытаюся, па кім яны звоняць, – мяне гэта не цікавіць. Дзеля скразняку й грукату абы-як прымацаваных да вушака дзвярэй ствараецца адчуванне, што ў хату ўвесь час хтосьці ломіцца. Гучныя галасы за дзвярыма, потым смех. Смяюцца, хутчэй за ўсё, таксама з мяне. Шкада, што ў мяне ў дзвярах няма вочка: мяне магла б крыху супакоіць магчымасць назіраць за лесвіцай у гэты сімулякр аптычнага прыцэлу.

Упэўнены, што неўзабаве мяне прыйдуць не толькі абрабаваць, але й выкінуць з кватэры. Гэтая грамада вяскоўцаў урэшце прыперла мяне да сценкі. Іх нельга не зразумець: за столькі гадоў прывідна-паразітычнага існавання я не здолеў пераканаць іх у тым, што магу быць для іх чымсьці карысны. Па шчырасці, я і не хачу быць ім нічым карысны. Усё, што я хачу, – гэта каб мяне пакінулі ў спакоі. Марныя спадзяванні: якраз цяпер чую, як за акном хтосьці выгуквае маё імя, што прымушае мяне вызірнуць вонкі, каб пераканацца, што гэта не галюцынацыя. Гэтак я даведваюся, што маё імя ў гэтай краіне – сабачае. Мой цёзка – вялізная нямецкая аўчарка вартаўніка будоўлі. Яшчэ я даведваюся, што за акном ідзе дождж. Практычная адсутнасць людзей – цудоўная нагода прымусіць сябе выйсці надвор. Узяць парасон, раскрыць яго над галавой. Я люблю карыстацца парасонам, бо мне падабаецца слухаць гук кропляў. Перад тым як я адкрыў гэтую асалоду, я ненавідзеў парасоны. Акрамя таго, парасонам ільга захіліць твар, каб, у сваю чаргу, не бачыць бязбожныя твары тых, хто, у адрозненне ад мяне, не баіцца маланак і грымотаў.

Галасы на лесвіцы сціхлі. Цяпер можна выйсці з кватэры. Ужо ў перадпакоі, насунуўшы боты, заўважаю, што парасону няма. Чэрці дзяры! Гэта азначае, што жонка сышла разам з парасонам? Ёй было мала ноўтбуку, кветак, посуду, прасу – дык яна ўзяла яшчэ й парасон! Як я цяпер пайду пад дождж? Ніяк. Гэта азначае, што я застануся дома. Буду чакаць экзекутараў. Ужо цяпер не магу дачакацца, калі ўрэшце пабачу іхны белы варанок, хіба што без міргалкі. Нездарма слова «экзекуцыя» азначае яшчэ й пакаранне смерцю. Хутчэй бы яны прыехалі, у мяне няма сіл трываць да вечара. Але яны не спяшаюцца, як і ўсе іншыя побытавыя паслугі.

Тэлефонны званок. Відаць, хтосьці памыліўся нумарам. Гнюснае вісклівае бразгатанне. Шчыра кажучы, я паспеў ужо забыцца на гэты гук і толькі цяпер усвядоміў, як быў гэтаму рады: гэтак мяне раздражняў толькі школьны званок, які клікаў мяне з перапынку ў клас. Так, у мяне ёсць тэлефон. Яго, вядома ж, неўзабаве адключаць, бо мне няма чым за яго плаціць. Зрэшты, я імкнуся ім не карыстацца. Дый куды мне званіць? Каму? Апошняй, яшчэ летась, званіла мая даўняя сяброўка – таксама замежніца, у якую я быў калісьці платанічна закаханы, – каб паведаміць, што яна з’язджае з горада на радзіму. Не змагла знайсці сабе новую працу, а з ранейшай яе пагналі. І ёй, як і мне цяпер, да часу трэба было некуды падзець набытыя за восем гадоў рэчы. Я адмовіў тады ёй, сказаўшы, што мне й самому няма куды дзяваць сваіх трантаў. Вось жа, цяпер мае словы трапілі богу ў вушы.

Званок урэшце перапыняецца, але праз нейкі момант азываецца зноў, як пакутлівы зубны боль. Не, гэта не памылка. Хто гэта можа быць? Намагаюся згадаць, каму з неабачлівасці даваў свой тэлефонны нумар. А? Б? В? З ніводным з іх я не маю ахвоты размаўляць. Хто яшчэ? Здаецца, болей няма каму. А што, калі гэта жонка?

Спяшаюся да тэлефона, але званок змаўкае. Мяне апаноўвае адзін з маіх тыповых прыступаў раз’юшанасці. Я хапаю тэлефон і з усяе моцы шпурляю яго ў сценку. Слухаўка адлятае, пластык апарата покаецца, але частае, нібы аварыйнае піканне не перарываецца, а гучыць ужо на ўсю кватэру. Трасца! Я падбягаю да тэлефона й пачынаю таўчы яго нагамі: я цябе даб’ю, пачвара, вісклівая поскудзь! З босай нагі цячэ не заўважаны мною цурок крыві.

* * *

– Хутка ты асушыў… Што, цяжка было сёння на працы?

– Не тое слова. Чысты жах. Даўно я так не гарбаціў і не смяяўся.

– Іці тваю, ну ты й цынік. Пазбаўляеш людзей апошняга ламачча, тыя потым пазбаўляюць сябе жыцця, а ты ўсё рагочаш… Шакал ты, вось ты хто!

– Ну шакал – і шакал… У шакала таксама сям’я. Але сёння, скажу табе, гэта насамрэч было штосьці. Такое рэдка ўбачыш. За такія моманты я й люблю сваю работу…

– Ну каліся ўжо…

– Спачатку дзень быў як дзень. Здаецца, пяць – так, пяць кватэр мусілі ачысціць. Пенсіянера, дзве цыганскія сям’і, аднаго паціпу бізнесоўца, ну й нейкага там прыхадня з усходу… З пенсіянерам праблем не было. Нейкі камуністычны злачынца – былы вертухай ці штось такое… Асаблівага супраціву не чыніў… З цыганамі – як заўжды, шмат крыку й мала працы, бо не было чаго выносіць, а з хаты іх усё адно мусілі лягавыя выкінуць, бо самі яны змотвацца не хацелі, вядома… Ну, бізнесовец – з тым наогул як маслам памазаў, бо ў яго, вядома, не хата, а палац, толькі ні халеры там няма, а калі што і ёсць – то быццам не ягонае, а сваякоў, а што было ягонага, то ён даўно нібыта распрадаў, каб пазыкі аддаць… Не будзеш жа ў яго басейн канфіскоўваць, ясны перац… Ну, яны з нашым босам парукаліся, нейкую паперчыну нам падпісаў – дый па ўсім. Дык заставаўся яшчэ той інтурыст – ніяк не маглі знайсці тую задрыпаную вёску, дзе ён жыве, – думалі яму перазваніць, але ў апошні момант перадумалі: ён усё адно б не сказаў, дый у нашай працы нечаканасць – таксама фактар… Карацей, пад’язджаем туды, звонім – адчыняе, увесь трымціць, але на першы погляд нібыта ў парадку, ну хіба што крыху нападпітку, як без гэтага… Ну, мы ўваходзім у хату – бляха муха, людцы мае родныя! Гляджу – поўная хата рэчаў, усё на месцы, толькі пабітае ўдрузг! Тэлік ды манітор ад камп’ютара, відаць, жахнуў кувалдай, засталіся дзве дзюркі агромністыя, як пасля бамбёжкі… Пралку таксама расхерачыў, прынамсі гэты, як я яго называю, ілюмінатар… У лядоўні кабелі павырываў, ну, карацей, знішчыў, што мог, заставалася толькі мэблю сякерай пасячы, ды, відаць, не мае сякеры – нам пашанцавала… Хіба што кнігі, сабака, недзе схаваў – па пустых паліцах было відаць. Ну не ідыёт? Скажаш, гэта не смешна? Кажу табе, мне з гэтага ўсяго ажно ў сральню закарцела – дзякуй богу, што ён хоць унітаз не пабіў… Адным словам, поўны афэлак, вар’ят грэбаны. Але самае прыкольнае ўва ўсім гэтым тое, што ўрэшце нічога мы ў яго забіраць не мусілі, бо наш шэф, гэты тормаз, забыўся, што мы яму павінны былі толькі нейкія паперы перадаць – маўляў, доўг ягоны ўжо заплацілі, так што мы туды, уласна, дарэмна ўсёй кодлай ездзілі, маглі раней дадому сысці… У выніку той дурань гэтую экзекуцыю за нас сам зрабіў… Бляха, я не магу…

– Халера… Маёмасць хоць застрахаваная была?

– Гаўна! Ён быў вінаваты якраз страхавой кампаніі, бо за страхоўку маёмасці два гады не плаціў, дык яму страхоўку скасавалі й справу нам перадалі… Іці тваю, гэта называецца… як яго… іронія лёсу. Скажы? Ну, налі мне яшчэ адзін…