Читать книгу Israel reeks: Omnibus 1 - Marzanne Leroux-Van der Boon - Страница 9

Sondagoggend skrik Marc laat wakker. Hy het byna tot ná sy ontbyt geslaap. Hy kom vinnig in beweging, want dit moenie gebeur nie. Die uitgebreide ontbyt wat die hotel aanbied, dra hom grootliks deur die dag en hy hoef eintlik niks weer te ete te koop voor die aand nie.

Ná ete loop hy in die straatjies om die hotel rond, onseker oor wat hy volgende moet doen. Hy besef dat hy vir hom ’n ander blyplek moet gaan soek. Hy bly nog langer as ’n maand hier in Israel en hy kan nie die hotel veel langer bekostig nie, al is dit ook een van die billikstes in Jerusalem. Hy moet skuif. Sy ma het hom deur van haar kennisse, wat van tyd tot tyd Israel toe kom, van ’n paar adresse vir goedkoper losies voorsien.

Hy kyk nou ietwat lusteloos na die lysie. Om die een of ander rede oorheers die begeerte om met sy onbekende grootmoeder kontak te maak alle ander oorwegings. Maar sy terughoudende geaardheid maak so iets moeilik vir hom. Baie moeilik.

Hy bly dwaal besluiteloos in die strate rond. Maar toe dit laatmiddag word en hy nog steeds tot niks gekom het nie, besluit hy om haar te bel. Hy het eintlik geen idee hoe hy homself moet bekendstel nie. Waar om te begin nie. Hy sit die selfoon weer in sy sak terug en gaan staan voor sy kamervenster om oor die stad uit te kyk. Die lug begin stadig verkleur, soos hy dit die eerste aand ervaar het. Hy sien weer die grootvader wat die seuntjie troos. Trane spring in sy oë.

“Vader-God, help my asseblief met woorde.”

Sy hart klop so geweldig in sy ore toe hy die nommer skakel en die selfoon teen sy oor druk dat hy dit byna nie kan hoor lui nie. Hy byt amper sy onderlip stukkend.

“Ruwth Doron,” hoor hy egter tussen die hamerslae van sy hart deur. “Shalom.”

Hy haal diep asem. “Mevrou Doron,” sê hy bewerig op Engels. “Ek is Marc van Suid-Afrika …”

“Marc!” Daar is onverbloemde blydskap in die onbekende vrou se stem. “Ek het al begin hoop verloor dat jy sal bel! Lucas het my laat weet jy kom …” Haar stem raak weg.

Hy kan byna geen woord uitkry nie.

Sy kom eerste tot verhaal. “Waar is jy?” vra sy.

Hy fluister die naam van sy hotel.

“Kikar Zion?” herhaal sy om seker te maak sy het hom goed gehoor.

“Ja.”

“Ek weet waar dit is. Ek kom jou … Kan ek jou kom haal?”

“Ek kan met die bus kom.”

“Nee, jy sal wegraak. Nee, dis nou te gevaarlik op die busse. Nee, bly net daar … ek kom na jou toe. Ek het my eie motor. Gee my vyftien minute. Is dit goed so? Is dit reg met jou?”

“Asseblief,” is die beste wat hy kan uitkry.

Toe hy sy selfoon dooddruk, laat hy sy kop teen die ruit sak en probeer nie eens die huil wat deur sy hele lyf ruk keer nie. Hy verstaan die geweld van sy emosie nie, maar dit verskrik hom ook nie.

“Here-God,” snik hy sonder dat hy hoor wat hy sê, “dankie, Here.”

Marc wag bewerig vir haar in die ingangsportaal van die hotel. Hy’t sy gesig twee maal gewas, maar hy weet die trane het net onder die oppervlak bly sit.

Hy sien die elegante, ouer vrou met die silwergrys hare onmiddellik raak toe sy haar uit die voetgangers op die sypaadjie losmaak en die treetjies opkom. Aan haar liggaamshouding, meer as enigiets anders, herken hy sy ma. Die huiwering van hul eerste sien van mekaar duur net ’n oomblik. Toe kom sy na hom toe en hy slaan sy arms om haar. Sy hou sy jongmanslyf styf vas en verberg haar gesig in sy trui. Sy huil onbeskaamd, en hy rus sy ken op haar hare en byt op sy tande om sy eie hewige emosies in bedwang te hou. Verbygangers kyk hulle ’n oomblik nuuskierig aan, maar knik dan begrypend. Sulke tonele is beswaarlik vreemd in die Jerusalem van vandag.

Uiteindelik staan hulle tru en kyk mekaar in die oë. Ja, dis Mara se oë, ja, dis Mara se mond. Marc trek sy asem bewend in. “Ek kan my ma in u sien,” sê hy.

Ruwth druk haar vingers deur haar kort hare en skud haar kop. Sy maak haar oë ’n oomblik toe, bly haar kop in ongeloof skud. “Vandag kroon Adonai my met sy guns en sy genade,” fluister sy. Sy neem sy gesig tussen haar hande en bekyk hom gretig. “Marc,” sy skud steeds haar kop, “jy is hier in Jerusalem. My verlore kleinseun.”

Hy buk af en soen haar, en hy voel haar warm trane teen sy gesig. “Ek was bang om te bel,” bely hy. “Ek het nie geweet hoe om my bekend te stel nie.”

Sy lag so bly dat die klerk by die ontvangstoonbank opkyk en ook lag.

Sy merk dit en sê: “Daar word nie deesdae baie in Jerusalem gelag nie.” Sy kyk Marc ’n oomblik opsommend aan. “Sal ons iewers gaan koffie drink?”

Hy knik.

“Nie dat dit iewers regtig veilig is nie,” lag sy, “maar kom, vandag reken ons net op die Ewige se beskerming. Vandag en elke dag wat jy hier is.”

In ’n knus bistro in een van die deurlope wat aan Jaffastraat grens en net om die draai van die hotel is, gaan sit hulle.

Sy bestel uitbundig ’n volledige ete vir hulle. En wyn. “Sekerlik nie so goed soos jul wonderlike wyne nie, maar goed genoeg om te vier.”

Toe die droë rooiwyn wat na kruie ruik voor hulle neergesit word, lig sy haar glas en sê sy sag, nadruklik: “Hodu l’Adonai ki tov, ki l’olam chasdo.” Sy raak aan Marc se glas met hare. “Loof Adonai, want Hy is goed, aan sy liefde is daar geen einde nie.”

Marc vind dat hy met haar kan praat asof hy haar lankal ken. Ten eerste wil sy uiteraard van Mara weet. Hy haal ’n foto van sy ma uit sy beursie en sy sit lank daarmee in haar hand. Lank. Weer kom daar trane in haar oë en dit loop stadig oor haar wange sonder dat sy dit wegvee.

“Ek wou nooit dat Lucas vir my foto’s van haar stuur nie,” sê sy toe sy weer makliker kan praat. “Dit sou te moeilik gewees het vir my om te verwerk. Ek het jare lank geleef asof sy nooit daar was nie. Ter wille van my man en later ook my seuns. Maar ook ter wille van myself. Vreemd genoeg, toe my seun wat hier in Israel woon, Ofer, trou en self kinders kry, het ek hom en sy vrou eendag van Mara vertel. My man was toe al lank dood. Dit was tien jaar gelede. Van toe af het ek begeer om haar te sien, om jóú te sien, maar ek kon Lucas – deur sy prokureur natuurlik – dit nie vra nie. Nie ná al die jare nie. Nie dinge wat toegegroei het weer oopmaak nie. Maar nou het Adonai jou gebring. Baruch HaShem Adonai!” Sy byt op haar onderlip. “En ’n foto van my dogter.”

“Sy lyk na jou,” sê Marc weer.

“Jy sal weet,” sê die vrou, haar oë steeds vasgenael op die foto wat Marc geneem het kort voordat hy uit Suid-Afrika weg is. Sonder dat hy eintlik geweet het waarom hy dit juis doen.

“Ek kan ook trekke van Lucas in haar sien,” sê sy sag, asof sy met haarself praat. “Dis hy wat besluit het sy moet lewe.” Trane wel weer in haar oë op en vir lank praat sy nie.

Marc drink sy wyn in stilte. Hy dink aan die aand toe hy met sy oupa oor haar gepraat het. Hy dink aan Mara toe sy hom van Ruwth vertel het. Sy het nooit eens gesê wat haar eie ma se naam is nie. Sou sy weet? “Margriet is my ma,” het sy toe gesê. Hy wonder wat sy sal doen as sy hierdie vrou sien op wie sy so sprekend lyk.

Hy kyk na die mense wat haastig verbystap asof hulle wil wegkom van die gevaar wat hulle uit elke hoek kan bekruip. Van waar hy sit, kan hy die houtafskorting oorkant die straat sien waar ’n terroris haarself einde Januarie in Jaffastraat opgeblaas het. Vanoggend met ontbyt het hy in ’n tydskrif van die hotel die verhaal gelees.

Die drie-en-twintig-jarige Elena het twee jaar gelede met haar man en babadogtertjie uit die Oekraïne Israel toe gekom. Elena was gelukkig om in ’n skoenwinkel in die besige Jaffastraat in die middestad van Jerusalem ’n werk te kry. Werk is deesdae skaars in Israel, toerisme het heeltemal opgedroog. Dié Sondagoggend was sy besig om kliënte te help toe haar lewe dramaties verander het.

Interessant genoeg was Elena besig om die familie van ’n Amerikaanse man, wat in die World Trade Center in New York gewerk en die aanvalle van 11 September 2001 oorleef het, te help. Terwyl sy daarmee besig was, het sy ’n jong Arabiese vrou opgemerk wat die winkel binnegekom het. Sy het ’n groot groen sak styf teen haar lyf gedruk gehad. Elena het haar gevra of sy haar met iets kan help, maar die vrou het dit senuagtig van die hand gewys. Sy het ’n skoen opgetel, maar dit vinnig weer neergesit en toe by die deur uit gehardloop.

Meteens, terwyl sy buite voor die glasvensters van die winkel staan, het sy die kragtige bom wat in haar sak versteek was, laat ontplof. Elena het dit alles voor haar oë sien afspeel. Die winkel het skielik stikdonker geword en sy is met geweld teen die vloer geslinger. Sy was nie seker of sy dood was of nog leef nie. Maar danksy die genade van die Almagtige het sy bly leef – geskok, maar nie ernstig beseer nie.

Een bejaarde Joodse man het gesterf, terwyl byna twee honderd daardie dag beseer is. Elke keer wanneer Elena nou haar oë sluit, kan sy die gesig van die Arabiese vrou die oomblik voor die ontploffing sien. Die skreeuende angs daarin, die desperaatheid. Dis nie maklik vir Elena om met haar lewe in Israel voort te gaan nie, want haar man, Andrew, werk in die Sbarro-Pizzeria in dieselfde blok as haar skoenwinkel. Ook hy het ’n bomaanval oorleef. Toe het daar ses kinders en nege ander gesterf, en menigte is beseer. Sommige so vermink dat hulle nooit weer ’n normale lewe sal kan lei nie.

“Vertel my van jou ma. Vertel my net iets van haar,” onderbreek Ruwth sy gedagtes oor die tydskrifberig.

“Sy …” hy aarsel, onseker wat sy wil weet.

“Ek besef dis moeilik. En dis basies ’n onredelike vraag. Dis net die foto …” Sy skud haar hare agtertoe en Marc besef met skielike pyn dat dit presies is hoe Mara dit ook doen. “Kan ek net een ding vra?”

“Asseblief.”

“As jy nie by haar is nie, wat onthou jy die beste van haar?”

Hy antwoord sonder om te dink. “Haar oë.”

Ruwth sluk. Sy knik stadig.

“En hoe sy opkyk en lag as sy verleë is.”

Ruwth kyk weg van hom af deur die venster en hy swyg omdat hy sien hoe ontroer sy is.

Hulle ete word voorgesit, en toe dit alles netjies reggesit is en hulle kan begin, is sy weer kalm.

“Ek verstaan dat jy ’n verstommende skeppende talent het. Dat jy skilder.”

Hy knik.

Haar mond trek effens. “Ek het ook op my oudag begin skilder.”

Hy kyk haar verras aan. “Ja?”

“Dit help om die spanning om jou bietjie af te werk. Ek het twee seuns. Ofer en Uri. Uri woon in Pensacola met sy vrou en twee dogters. Hy is ’n ginekoloog. Ofer en sy vrou bly hier in Jerusalem. In Gilo van alle plekke. Hulle het twee seuns. Hy is die pastor van ’n Messiaanse gemeente, en sy vrou, Shoshana, is aan die universiteit verbonde. Ons verwag elke oomblik dat Ofer opgeroep gaan word. David, hulle oudste, is op universiteit, maar hy is pas weer vir ses weke opgeroep. En ons sal nie verbaas wees as hy wéér opgeroep word nie. Ek het my eie woonstel in Oos-Talpiot. Ek is nou lank afgetree, maar ek was ook vroeër aan die universiteit verbonde. Fakulteit van ingenieurswese.”

Marc onthou dat Mara hom vertel het dat sy ’n konsulterende ingenieur was. Vir hom lyk sy meer na die eienares van ’n modesalon as ’n ingenieur. Maar met Rivkah het hy geleer dat voorkoms kan bedrieg.

Sy vra uit na sy lewe en hy vertel haar. Nog nie van Baruch nie en uiteraard ook nie van Nicola nie.

Dit het koud geword en die restauranteienaar kom skuif die groot venster langs hulle toe. “Lyk my die winter is hier. Ek glo hulle voorspel reën vir môre,” sê hy.

“Ons het dit baie nodig. Israel is bitterlik droog. Die Kinneret is gevaarlik laag.” Ruwth sug. “Die Ewige praat met sy volk.”

Die bestuurder glimlag. “Miskien moet Hy eers vir Ariel Sharon moed gee om vir Arafat vas te vat.”

“Ek is bly die rabbi’s het verlede Woensdag as ’n dag van gebed uitgeroep,” sê Ruwth vir hom.

Die man trek sy skouers op en maak ’n gebaar met sy hande. “Ek dink die petroldollars praat harder met die Knesset as die rabbi’s.”

“Die Ewige is ons Beskermer,” sê Ruwth sag.

“Lanklaas gesien dat Hy iets vir ons doen.” Die man loop kopskuddend weg om ook die ander vensters te gaan toemaak.

Ruwth en Marc drink hul koffie ’n rukkie in stilte. Toe kyk sy na hom.

“Hoe lank is jy van plan om te bly, Marc?”

“My plek is vir 26 April terugbespreek. Halfeen die oggend met El Al.”

“Goed so. Dis nog langer as ’n maand.” Sy aarsel ’n paar oomblikke asof sy hom opnuut opsom, toe sê sy: “Ek het ’n drieslaapkamerwoonstel met twee badkamers vir myself vandat my kinders jare gelede een ná die ander uitgetrek het. My man is al langer as dertig jaar dood. Nog voordat ek Israel toe gekom het. Sal jy daarvan hou om by my te kom bly solank jy in Jerusalem is?”

Die aanbod kom so onverwags dat dit hom onkant betrap.

“Dis baie vriendelik, maar ek wil nie moeite …”

Sy val hom onseremonieel in die rede. “Jy sal ook nie. Jy sal vir jouself moet sorg. Maar ek dink dis belaglik dat jy in ’n hotel sit terwyl jou grootmoeder in Jerusalem woon.”

“Dis … ek …”

“Jy is welkom, Marc. Maar jy moet maak soos jy goeddink.”

“Is u seker …?”

“Ek is seker, Marc. En miskien moet jy my maar Ruwth noem,” lag sy.

“Ek wil graag kom.”

Daar is opnuut trane in haar oë en sy kyk vinnig weg. “Ek was so bang jy sal teruggaan sonder om met my kontak te maak.”

Hy spreek met Ruwth af dat sy hom die volgende oggend ná ontbyt sal kom haal na haar woonstel toe. Sy wil steeds nie dat hy met die bus kom nie.

“Later,” het sy beslis gesê, “miskien later wanneer die kranksinnigheid dalk bedaar het.”

Toe hy terug is in die hotel, bel hy sy ma in Suid-Afrika van ’n openbare telefoon af.

“Ek het gedag jy sou gisteraand bel.” Hy hoor die spanning in haar stem.

“Ek het eers ná twaalf by die hotel gekom en ek dink nie jy sou dit waardeer het as ek tóé gebel het nie.”

“Ek sou, want ek kon in elk geval nie slaap nie.”

“Ma-a-a, asseblief, man, ons het mos darem voordat ek weg is oor dié saak gepraat. Ek bel jou nié elke dag nie.”

“Ek weet. Sorry.”

Sy hart versag. “Ek is veilig, moenie bekommerd wees nie. Ek het gisteraand met mense wat ek hier leer ken het in die Armeense buurt gaan eet. Toe kom ek so laat terug. Mense gaan nie hier voor ná twaalf slaap nie. Hulle begin soggens eers weer so teen tienuur se kant aan die gang kom.”

“Jy moet jou oppas!”

“Asseblief, Ma! Hoe gaan dit met julle?”

“Goed. Maar die TV-nuus oor Israel is afgryslik.”

“Moet dan nie daarna kyk nie.”

“Ek sal probeer.”

“Mamma …”

“Hmm?”

“Ek het vanaand vir Ruwth ontmoet.”

Dis stil aan die ander kant, maar hy hoor duidelik hoe sy haar asem vinnig intrek. Sy ken dus die naam. Oupa het haar gesê. Sou hy ook vir haar vertel het dat Ruwth weet hy’s in Jerusalem?

“Mam …?”

“Ja?”

“Ek sê …”

“Ek het gehoor wat jy sê.” Haar stem klink vreemd, soos dié van ’n kind. Marc sien die gryskopvrou vroeër vanaand weer teen die hotel se treetjies opkom. Sien haar haar hare met ’n kopbeweging agteroorgooi.

“Ek sal vir jou skrywe daaroor. Ek kan nie so lank praat nie.”

Stilte.

“Mamma?”

“Dis goed so,” fluister sy.

Hy weet nie presies waarom nie, maar hy voel hy moet eerder nie vir haar sê dat hy van môre af by Ruwth gaan bly nie.

“Gaan slaap nou, Mamma,” sê hy vir haar. “Is Hannes daar?”

“Hmm.”

“Gaan slaap nou. Alles sal regkom. My kaart is amper klaar.”

“Marc!”

“Dis oukei, Mamma, ek is veilig. Dis nie halfpad so gevaarlik hier soos die media dit maak nie. Niks gevaarliker as in Suid-Afrika nie. Daar word baie meer mense op ’n dag doodgemaak as hier. Ek is baie versigtig, ek belowe.”

Hy hoor Hannes die binnefoon optel. “Marc,” kom sy rustige stem tussen hulle in, “jy lewe nog, broer! Hou die vlag hoog, ek sal na jou ma omsien.”

“Dankie,” sug hy verlig.

Mara se stem het ook na normaal teruggekeer. “Kyk waar jy loop!” roep sy nog.

Toe dui ’n skril geluid aan dat sy kaart verstryk het, en hulle word summier afgesny.

Marc kyk na die laataandnuus. Daar is ’n oorsig van die twee weke lange selfmoordbomaanslae. President Bush spreek met ’n bekommerde gesig sy frustrasie uit oor die voortgesette geweld in Israel. Het Cheney en Zinni dan nie die grondwerk vir ’n skietstilstand gelê nie? Daar is fotomateriaal van die agtienjarige Joodse meisietjie wat in ’n koopsentrum in Kfar Saba deur ’n terroris doodgeskiet is. ’n Ma gooi haarself oor die kind se vlaggedrapeerde kis neer, met hande in die blou-en-wit Ster van Dawid geklem. Jasser Arafat se Fatah-beweging aanvaar verantwoordelikheid daarvoor. Daar is fotomateriaal van die sewe slagoffers van die busbom wat begrawe word. Dan flits fotomateriaal van die chaos in King Georgestraat waar ’n mensbom homself naby die Ben Yehuda-gebied opgeblaas het. Drie mense is dood en meer as tagtig gewond. In ’n somber stem rammel die verslaggewer af watter busroetes almal daarvandaan vertrek: Rehavia, die German Colony en Gilo. Die al-Aksa-martelaarsbrigade aanvaar verantwoordelikheid. Alle vredesonderhandelinge tussen Israel en Palestynse beamptes is onmiddellik opgeskort. “King George is so sentraal as wat jy kan kry in Jerusalem se middestad,” verklaar die nuusleser. “Net op in die straat van waar die Sbarro-Pizzeria dit ontgeld het.”

Weer is daar fotomateriaal van die bomontploffing in die Moment-kafee. Dit is skrikwekkend om die verwoeste plek te sien waar Rivkah was. Waar haar twee vriende albei omgekom het. Twee maande en vier dae voor hul troue.

Jerusalem

25 Maart 2002

01:15

Nie op die bus ry nie. Nee, sê Ruwth. Is daar iets van Mara se skril vrees ook in háár stem? R-u-w-t-h. Ek het ’n grootmoeder in Jerusalem. Ek is ’n Jood met ’n grootmoeder in Jerusalem. Ek is ’n Afrikaner met ’n oupa op Stellenbosch. Ek het ’n pa gehad wat gay is. Ek het ’n meisie gehad wat ’n hoer was. Oester-my-oester, moet net nie weer toegaan nie, het sy vir my gesê. Toe’t ek oopgegaan. Waarom het ek so oopgegaan vir R-u-w-t-h, my grootmoeder, my Joodse grootmoeder in Jerusalem? In trane versmelt? En sy? Haar seun, het sy gesê, is ’n pastor? Ek het verkeerd gehoor, hy moet ’n rabbi wees. ’n Joodse pastor?

En Rivkah het donker, donker hare soos Nicola. Klein handjies wat ’n ambulans bestuur en ’n Kalatsjnikof kan hanteer. Ek sal haar nie vertrou nie.

Dis 01:48 en die stad se asem jaag nog angstig.