Читать книгу Gorączka - Mehmet Dicle - Страница 7

Kurdowie posługują się językiem kurdyjskim, który należy do północnozachodniej irańskiej grupy językowej. Ma on postać dialektów, choć niektórzy wolą nazywać je nawet odrębnymi językami, gdyż różnice gramatyczne między nimi są dość duże. Dialekty kurmandżi, sorani i zazaki mają dziś status języka literackiego, czyli innymi słowy – ujednoliconego, nowoczesnego środka komunikacji używanego w szkolnictwie, mediach i literaturze. Dialektu kurmandżi używa się na całym terytorium Kurdystanu, zaś dialektem sorani posługuje się część Kurdów mieszkająca w Iranie i Iraku. Dialekt zazaki używany jest przez część Kurdów w Turcji i nie zawsze zalicza się go do dialektów „kurdyjskich”. Podobnie rzecz ma się z dialektem hawrami, którego używa się w Iranie. Literacki wariant tego języka, w którym od XIV wieku powstawały między innymi teksty religijne grupy Ahl-e Haqq, nazywa się gurani.

Jednak standard literacki wszystkich dialektów jest dziś wciąż jeszcze w procesie kształtowania się, o czym przekonać się mogłam najlepiej, tłumacząc niniejszy zbiór opowiadań. Użyte przez pisarza formy od czasu do czasu znacznie odbiegały od tego, co spotkać można w istniejących słownikach.

Ponadto język kurdyjski posługuje się różnymi alfabetami. Dialekt kurmandżi w Turcji i Syrii oraz dialekt zazaki zapisywane są za pomocą wersji alfabetu łacińskiego stworzonego dla języka kurdyjskiego w 1932 roku przez kurdyjskiego intelektualistę Celadeta Alego Bedirxana. W Kurdystanie irackim i irańskim używa się alfabetu arabskiego (tj. jego odmiany dla języka kurdyjskiego). Na terenach byłego Związku Radzieckiego czasem jeszcze używa się cyrylicy, choć w ostatnich latach zastąpił ją prawie całkowicie alfabet łaciński.

Wynaradawiająca polityka czterech państw, a także w większości ustny charakter tworzonej przez Kurdów literatury, utrudniały proces standaryzacji i rozpowszechnienia zrozumiałej dla ogółu literackiej normy języka kurdyjskiego. Do niedawna w większości krajów jedynym językiem edukacji mógł być język państwa, tj. odpowiednio turecki, arabski i perski. Sytuacja zmieniła się diametralnie tylko w odniesieniu do Kurdystanu irackiego, gdzie funkcjonuje dziś publiczne szkolnictwo w języku kurdyjskim. Język ten ma w Iraku, obok arabskiego i turkmeńskiego, status języka oficjalnego. W ciągu kilku ostatnich lat język kurdyjski stał się też wykładowym w szkołach i kursach na terytorium kantonów Rożawy (tj. Kurdystanu syryjskiego). Jednak w wyniku wycofania się amerykańskiego wsparcia, a następnie tureckiej interwencji w październiku 2019 roku, przyszłość wszystkich podjętych tam przez Kurdów inicjatyw stoi pod znakiem zapytania. Podobne zmiany nie miały wciąż miejsca w innych krajach i dlatego Kurdowie są poważnie zagrożeni utratą znajomości własnego języka. Niebezpieczeństwo to dotyka zwłaszcza Kurdów w Turcji. Uczynienie języka kurdyjskiego oficjalnym narzędziem komunikacji używanym w szkolnictwie i urzędach na terytoriach zamieszkałych przez Kurdów jest jednym z głównych kurdyjskich postulatów zarówno w Turcji, jak i w Iranie. Język kurdyjski i powstająca w nim twórczość literacka charakteryzują się wieloma regionalizmami. W wielu wypadkach można też mówić o zapożyczeniach z oficjalnego języka danego państwa, co widać na przykładzie wielu form używanych przez Mehmeta Dicle. W przeciwieństwie do wielu aktywistów i pisarzy dbających dziś o czystość języka kurdyjskiego, pisarz nie stroni od używania słów tureckich, zwłaszcza jeśli, jak możemy się domyślić, są to słowa popularne na danym obszarze. W ten sposób Dicle stara się oddać społeczne realia języka, a nie jego wyidealizowaną i nieco sztuczną formę przesyconą nieznanymi nikomu neologizmami. Z drugiej strony, język pisarza jest bardzo bogaty i wyposażony w leksykę pochodzącą z kurdyjskiego folkloru, co sprawia, że z łatwością broni się przed oskarżeniami o „nadmiar tureckich zapożyczeń”. Co ciekawe, na określenie języka, w którym mówią jego bohaterowie, pisarz zawsze używa nazwy „kurmandżi”, a nie „kurdyjski”. Zabieg ten należy traktować również jako próbę oddania społecznych realiów, gdyż niezależnie od popularności kurdyjskiej idei narodowej, określenie języka jako „kurmandżi” jest wciąż dość powszechnie używane wśród Kurdów w Turcji.