Читать книгу Geoliteratura. Przewodnik, bedeker, poradnik - Sławomir Iwasiów - Страница 14

Niewątpliwie przewodnik jest interesujący jako gatunek (podobnie jak bedeker i poradnik). I to z wielu rozmaitych powodów. Przede wszystkim jako forma tekstowa (a także ikoniczna), która ma swoją historię (tekstu użytkowego) i jest godna zainteresowania w perspektywie stylistyki historycznej oraz z punktu widzenia poetyki form nieliterackich28.

Przewodnik dzisiaj zajmuje nas jako jedna z ekspansywnych form piśmiennictwa, która wypiera inne postaci komunikacji literackiej. I właśnie dlatego winna być studiowana przez specjalistów od sztuki słowa i obrazu. Chodzi tu o to, na co zwracają uwagę teoretycy dyskursu turystyki, że przewodnik jest specyficznie zorganizowanym przekazem, który charakteryzują: homogenizacja, dekontekstualizacja i mistyfikacja. Jak zauważa Anna Wieczorkiewicz: „Wspólnie tkają one ideologiczną sieć, chwytającą motywy kulturowe włączane w turystyczne uniwersum. Ich działanie zaznacza się zarówno w organizacji przestrzeni, jak i w tworzeniu fotografii”29. Homogenizacja stereotypizuje treści danej kultury. Dekontekstualizacja pozbawia w przewodniku lokalną społeczność istotnych odniesień historycznych. Natomiast mistyfikacja polega na eksponowaniu miejscowej kultury na potrzeby turysty.

Oczywiście, te analizy odnoszą się do współczesnego doświadczenia podróży, które wyróżnia się tym, że: „Turyści nie podziwiają widoków, tylko ich wyidealizowane przedstawienia znane z widokówek i przewodników turystycznych (oraz programów telewizyjnych i internetu). I nawet wówczas, kiedy w rzeczywistości wcale nie «widzą» wszystkich tych zachwycających rzeczy, doświadczają ich w swojej wyobraźni”30. Tak pojmowane zwiedzanie współczesne różni się od „romantycznego” przeżywania podróży (indywidualistycznego, elitarnego, uduchowionego)31.

Warto zwrócić uwagę, że to właśnie uwzględnienie tych rozmaitych zmiennych w analizach uświadamia nam, że jakkolwiek przydatne są genologiczne analizy przewodników, to jednak powinniśmy je traktować jako teksty kultury (zob. P. Wolski, Filolog w podróży. O literaturoznawstwie, literaturze i „tekstach kultury” jako „naukowych” przewodnikach).