Читать книгу Geoliteratura. Przewodnik, bedeker, poradnik - Sławomir Iwasiów - Страница 16

Zatytułowaliśmy nasz tom Geoliteratura. Termin ten pojawia się w rozmaitych odniesieniach teoretycznych i estetycznych. Bodaj najczęściej kojarzony jest z twórczością Kennetha White’a. Tu wykorzystujemy tradycję bliższą. Inga Iwasiów pisała o tekstach geoliterackich w kontekście utrwalenia konkretnego miasta, Szczecina32. Geoliteraturę objaśniała też w swojej książce Elżbieta Rybicka. Wskazała przy tym, jak we współczesnej teorii rozumieć rolę prefiksu „geo”:

(…) nie oznacza wyłącznie zmiany kontekstu lub przedmiotu, lokalizowania i mapowania zjawisk kulturowych w przestrzeni geograficznej, lecz stanowi stronę czynną w procesie redefiniowania. „Geo” wyznacza i ukierunkowuje więc także perspektywę, z której dokonuje się oglądu drugiego członu złożeń – filozofii, historii, biografii, humanistyki i tak dalej33.

Rybicka rozumie „geoliteraturę” jako formę pisarstwa uwzględniającą zmienną przestrzenną. Jeśli „geoliteratura” pojawia się w sąsiedztwie przewodnika, bedekera i poradnika, to chodzi nam o szersze pojmowanie tego terminu. Takie, jakie występuje w książce Katarzyny Szalewskiej, rozpatrującej teksty geoliterackie jako urbanalia, czyli utwory „wyrosłe z miasta”:

Do urbanaliów – gatunków, odmian gatunkowych, jednorazowych formuł, a także hybryd – tworzących genologiczny pejzaż urbanistyczny zaliczyć można przede wszystkim pasaż tekstowy, ale również nowoczesną powieść miejską, spacerowniki czy polimorficzne parapasażowe formuły zbliżające się bądź do prozy naukowej (jak Festung Warschau Elżbiety Janickiej), bądź do prozy poetyckiej (jak Miasto do zjedzenia Przemysława Owczarka) oraz retrofikcję34.

Miejsce przewodnika wśród dzisiejszych gatunków piśmiennictwa uświadamia nam zakres zmian w kulturze współczesnej. Z gatunku peryferyjnego staje się on gatunkiem centralnym. W coraz większym stopniu jest nie tylko nośnikiem treści poznawczych i użytkowych, ale bywa także swoistym instruktażem przeżywania przestrzeni (miasta i natury). Ale równocześnie obserwujemy proces dostosowania literatury do jej „przewodnikowego” rozumienia. Powieści stają się źródłem scenariuszy wędrówek po mieście. A współbieżne z tym są procesy przystosowania pisarzy do roli przewodników i profilowanie przez nich swojej twórczości w taki sposób, by mieściła się we współczesnych ramach dyskursywnych.

***