Читать книгу Geoliteratura. Przewodnik, bedeker, poradnik - Sławomir Iwasiów - Страница 15

Wielu autorów naszego tomu podejmuje twórczo zagadnienia wyżej wskazane. W trybie telegraficznym chciałbym jeszcze kilka spraw poruszyć. Joanna Szydłowska, na przykładzie opowieści o Olsztynie, odczytuje nie tylko „filozofię” dzisiejszych przewodników (są one „praktykowaniem miejsca”), ale i proponuje pewien model ich literaturoznawczych analiz. Omawiając Niecodziennik olsztyński, dowodzi, że wyjątkowość tego przewodnika rozpoznać można w kontekstach: strukturalnym, epistemologicznym, estetycznym, dyskursywnym.

Elżbieta Rybicka, w oparciu o odmienną koncepcję badawczą, uświadamia nam, że dociekania nad przewodnikiem są jednocześnie badaniem rozmaitych zagadnień politycznych: słowakizacji, madziaryzacji, polonizacji… (Spisz – perypetie polonizowania w narracjach przewodnikowych; zob. też: Adela Kuik-Kalinowska, Przewodniki i bedekery kaszubskie. Pomiędzy ideologią a krajoznawstwem).

Warto dostrzec zróżnicowanie przewodników ze względu na status ich autorów. W coraz większym stopniu współczesne poradniki nie są dziełem naukowców czy dziennikarzy, lecz „amatorów” i pasjonatów. Nie mniej zajmujące są zagadnienia narodowe i etniczne w przewodnikach. A więc w badaniach narracji przewodnikowych istotne jest, jak my widzimy innych oraz jak inni nas postrzegają (zob. Daniel Kalinowski, Śladami Polakożercy. Polski przewodnik o Pomorzu dla niemieckich turystów?; Katarzyna Taborska, Kolaż Helmuta Heintela jako przewodnik po nadwarciańskim Landsbergu).

Niezależnie od genologicznych i kulturowych analiz przewodnika upowszechnił się dzisiaj sposób czytania literatury poprzez geografię i topografię. Nie chodzi w tym wypadku o rozumienie literatury jako poradnika, choć i dzisiaj autorzy powieści i esejów aspirują do roli mistrzów duchowych. Mam na uwadze sposoby czytania, zwłaszcza powieści i esejów, jako przewodników po mieście. W naszym tomie ten typ odczytywania epiki prezentuje kilkoro autorów na przykładzie pisarzy związanych z różnymi miastami i regionami: Olsztynem (Joanna Chłosta-Zielonka; Powieści o Warmii i Mazurach jako literackie bedekery); Białymstokiem (Katarzyna Sawicka-Mierzyńska, Z Ignacym Karpowiczem przez świat – o napięciu między mapą i słownikiem); Szczecinem (Piotr Michałowski, Mapa lektury i lektura mapy. Szczecin w prozie Artura Daniela Liskowackiego); „ziemiami odzyskanymi” (Ksymena Filipowicz-Tokarska, Narratorka prozy Marii Sidorskiej-Ryczkowskiej jako przewodniczka po modelowym miasteczku).