Читать книгу Палескі дыярыуш дывізіі Серакоўскага - Стэфан Корф - Страница 8

Першы полк уланаў надворных рушыў на Новы Двор. Дзве гадзіны таму вярнуўся атрад з-пад Бездзежа. Па дарозе яны разбілі невялікую хеўру, прайшліся па вёсках і мястэчках, паспелі зазірнуць да картэзіянцаў, але ніякіх расейцаў не сустрэлі. Каля Хомска жаўнеры напаткалі гандляра, што ехаў з Пінска да Бярозы, і даведаліся ад яго шмат карыснага. Расейскія войскі стаялі ў Янове-Палескім, што ў паўдня пешшу адсюль, і не збіраліся рухацца ў бліжэйшы час. Тамашні брыгадзір набыў у габрэя некалькі бочак піва і намякнуў, што на адваротным шляху не адмовіўся б ад яблычнага віна.

Асноўная частка рэгулярнага войска, якая змагла хутка затушыць вогнішчы, сабраць лагер і стаць на марш, рушыла праз пушчу да Рудні ўвечары. Валанцёры, якія былі не так добра падрыхтаваныя і не вельмі хацелі начнога пераходу, выходзілі на наступны дзень зраніцы. Кобрынская конная міліцыя і ўланы атрымалі загад на разведку ўсходняй мясцовасці, што ляжала ля балот. Палкоўнік Рушчыц, узяўшы кобрынцаў, раней за ўсіх адправіўся на Сялец, каб не прыйшлося ноччу ісці праз палескую дрыгву. А шостай вечара ўланы выйшлі з Шарашова.

– Пан харунжы, а чаму мы ідзём баявым строем? – спытаў Базыль.

– Табе нешта не падабаецца, Войцек? – харунжы Сыракомля ўсміхнуўся. – Думаеш, калі дарога вядомая, калі тут праходзілі патрулі сёння – не трэба быць пільнымі? Гэй, Ліпініч, падскоч сюды. Твой сябра пытаецца, навошта мы ідзём у ар’ергардзе, калі ні ззаду, не наперадзе няма варожых войскаў. Як лічыш?

– Мабыць, пан палкоўнік, каб не наткнуцца раптоўна на бандытаў ці расейскі патруль. Учора не было, а сёння могуць з’явіцца.

– Эх, нічога ты ў сваім універсітэце не вывучыў. Мы ідзём баявымі шэрагамі, таму што мы дурні. Зразумела?

– Не, – пахітаў галавой Базыль. Ціхія размовы ў атрадзе з дваццаці чалавек скончыліся, і ўсе прыслухаліся.

– Я ж кажу – дурні, – усміхнуўся харунжы. – Нават самі пра сябе не разумеюць. Наш полк не такі стары, як каронная конніца ці пешая гвардыя. Вопыту – яшчэ менш. І таму палкоўніку Кёнінгу даводзіцца няньчыцца з вамі, як з дзецьмі. Добра, калі пад час бойкі вы не кінецеся ўцякаць пасля першага ж залпу, пасля першага забітага таварыша. Таму мы і пляцёмся ззаду, як хвост у каровы, а абозу пры нас няма. Таму паручнік Завадзіч і вядзе наперадзе роўнымі шэрагамі па тры чалавекі авангард. А вы… – ён зірнуў назад. – А вы праз гадзіну маршу выглядаеце як сяляне ля касцёла. Дзе шэрагі? Дзе карабіны на плячах?

– Так нязручна, пане харунжы.

– Маскаль пытаць не будзе, няёмка табе ці не. Кулю ў лоб, і да сястры тваёй у госці.

– Я б сам да сястры Базыля схадзіў, – зарагатаў Лешак Збруя.

– Спачатку шабляй махаць навучыся, а потым да дзевак сватайся, – адрэзаў харунжы. – Калі кожны з вас заб’е па пяць маскалёў – дазволю вазіць карабіны на кані. А цяпер – на пля-чо! Стро-ем руш! І хай толькі хто зламае шэраг – будзе шабляй над галавой махаць да самага Двара.

Сонца схавалася за дрэвамі, калі ар’ергард мінуў палову шляху. Над пушчай разлілося чырвонае святло, афарбавала галіны ў бронзава-брудны колер і спрачалася з паловай месяца, што ішоў па небасхіле – назіраў за ўланамі. Дарога змяёй вілася паміж вялізных дубоў і соснаў, пакрытая луской з адбіткаў падкоў амаль трох соцень коней. Яна паядала хмыз, ручайкі, маладыя дрэўцы і ўсё астатняе, што стаяла на яе шляху і не магло адпомсціць.

Ля вялізнага ясеня стаяў сівы дзядуля з даўгімі, амаль да пояса, вусамі. Ён назіраў за жаўнерамі адным вокам – левае павека было моцна пасечана, палову брыва захапіў ружовы, яшчэ свежы шнар. Каля старога спаў вялізны, больш падобны да ваўка, сабака, які, пачуўшы грукат капытоў, кінуўся ў лес. Калі ж першы шэраг быў у дваццаці кроках ад старога, той выйшаў на сярэдзіну дарогі і ўскінуў рукі:

– Хлопчыкі, дапамажыце, калі ласка. Ратуйце небараку! Харунжы ўзняў левую руку са сціснутым кулаком і раўнуў: «Стой». Жаўнеры спыніліся ля дзеда.

– Чаго табе? Бандыты? – Сыракомля вывучаў левае вока старога.

– Ой, жаўнерыкі, родныя, дапамажыце. Ваўкі сцягнулі апошняга майго сябра ў лес. Дый на мяне напалі, але я збег… Дапамажыце, хай толькі цела адбіць у гэтых людажэраў, не пакіньце старога на смерць. Вось ты, хлопча, – стары працягнуў руку да Янкі, – я нават адным вокам бачу, што ты добры чалавек. Не пакінь старога, тут недалёка, можа… можа, яны яшчэ не з’елі сябра майго…

Конь зафыркаў і зрабіў крок назад.

– Дзед, ты адкуль? – спытаў харунжы.

– Дай мясцовы я, пане, вясковы. Вечарам гулялі тут, і ваўкі напалі на нас… Трэба спяшацца, пане…

– Гэй, езуітаў выхаванец, – камандуючы павярнуўся да Янкі, – што думаеш?

– Цёмна ўжо, пане харунжы, мы ні слядоў, ані шляху не знойдзем… Да і згрызлі яго хутчэй за ўсё, – адказаў улан.

– Не пакіньце дзеда… апошні сябар… – працягваў лямантаваць стары.

– Ціха ты, – кінуў харунжы. – Мне таксама не падабаецца ноччу па пушчы блукаць… Слухай, дзед, давай мы цябе да бліжэйшай вёскі праводзім? Зараз нічога не зробіш, а раніцой возьмеш папа ды замовіш адпяванне. З якой вёскі ты прыйшоў, кажаш? Мы, здаецца, апошняе паселішча з паўгадзіны таму мінулі…

Злева, з боку пушчы, пачуўся гучны ваўчыны вой, ад якога коні заржалі ды паўставалі на дыбы. Адразу ж з усіх бакоў атрад абступілі шэрыя ваўкі, сотні бліскучых вачэй глядзелі на чужынцаў у лясным каралеўстве. Шлях па дарозе быў адрэзаны.

– Я ж казаў, пане, трэба спяшацца, – дзед ступіў крок назад.

Харунжы імгненна выцягнуў шаблю і пістолю. Левай рукой ён пацэліў у жывёлу, што стаяла побач са старым, вялікім пальцам узвёў крэмень і націснуў на курок. Воблака белага дыму выплюнулася з дула, і куля, маленькая кропля мёртвага свінцу, сустрэлася з нагой маладога ваўка. Вершнік адкінуў скарыстаную зброю ўбок.

– Да зброі! У кола, карабіны да бою, сабачыя сыны! – крычаў пан Сыракомля.

Коні біліся, іржалі і злосна фыркалі. Перапалоханыя вершнікі заганялі шпоры ў скуру, хапалі разам з лейцамі грывы, круцілі коней і збіваліся адзін да аднаго. Ваўкі кінуліся на людзей з рыкам, абганяючы, нібы гэта спаборніцтва.

– Стрэль!

Дзякуй харунжаму, карабіны ў жаўнераў былі ў руках, пістолі падрыхтаваныя, а шаблі пасунутыя бліжэй да пераду. Першы і адзіны гучны залп грымнуў, калі ваўкі былі ў пяці кроках ад коней. Ніхто не цэліўся, але з такой адлегласці гэта і не патрэбна. З дзясятак драпежнікаў перакруціліся ў скоку і ўпалі на зямлю пад капыты. Астатнія накінуліся на людзей. Дзіды, шаблі, пістолі, дзяржальні, капыты з жалезнымі падковамі, пажаўцелыя іклы, кіпцюры, магутныя лапы – усё захліснулася ў бойцы. Чалавек моцны, чалавек разумны, у чалавека ёсць кулі, але ён нічога не можа зрабіць супраць пашчы, якая грызе яго руку ці шыю.

На Янку накінуліся два ваўкі: чорны, з абпаленым бокам, і шэра-карычневы. Конь спрабаваў прыбіць трэцяга капытамі, устаў на дыбы і скінуў свайго гаспадара. Абпалены схапіў левую руку хлопца, і Янка з усёй моцы ўдарыў дзяржальняй пістолі. Драпежнік паслабіў хватку. Гэтага хапіла, каб засунуць у пастку дула і стрэльнуць. Воўк пераўтварыўся ў цмока, што плюецца дымам і крывёй. Боль. Полымя. Пах абпаленага мяса. Гарачая сталёвая труба апякла руку хлопца. Ён адкінуў мёртвую жывёлу ўбок, але сябар забітага не кідаў сваёй справы.

Янку пацягнулі ў лес. Ён біўся нагамі, чапляўся за карані. Другі, трэці, чацвёрты воўк – яны жадалі яго смерці. Раптам на яго скокнуў белы воўк. Ён глядзеў на хлопца з нянавісцю сваім адзіным вокам, што гарэла сінім полымем. Янка ўдарыў у пысу, проста, як у вясковай бойцы. Заімшэлы камень на драўляным пярсцёнку трапіў па носе ваўка. Ад болю ўлан зажмурыўся: правую руку закалола халоднымі іголкамі, сляды ад укусаў гарэлі, а пальцы скруціла. Калі ён расплюшчыў вочы, белы воўк ляжаў у дзесяці кроках ля дрэва. На спіне яго праступалі чырвоныя кроплі, а астатнія ваўкі замерлі і ашалела глядзелі на пярсцёнак.

Зямля дрыжэла. Трэсліся дрэвы і хмызы. Янка павярнуў галаву і ўбачыў яго. Вялізны, у два чалавечыя росты, буры, як дубовая кара, зубр. Яго вочы палалі чырвоным агнём. Ён пайшоў на ляжачага ўлана. Хлопец пачаў узгадаваць малітву, але на розум прыходзілі толькі праклёны, якія і харунжы Сыракомля не ведае. Зубр, які мог адной нагой расплюшчыць маладога ўлана, паставіў капыта ля яго галавы і змахнуў сваёй вялізнай галавой ваўкоў, як чалавек змахвае куфель са стала.

Зубр заракатаў, як тысячы вадаспадаў. Яго вочы ўспыхнулі з яшчэ большай моцай, і ён пакрочыў да ляжачага белага ваўка. Той расплюшчыў адзінае здаровае вока і спуджана загыркаў.

Ваўкі разбегліся гэтак жа імгненна, як і з’явіліся. Ніхто, акрамя Янкі, не бачыў зубра, што разагнаў жывёл і знёс белага ваўка на рагах. Людзі чулі толькі моцны рокат, што здаваўся ім стрэламі тысяч гармат.

Янка перабінтоўваў левую руку.

– Як думаеш, Кёнінг прыб’е нас ды пана харунжага? – прытрымліваў белую анучу Базыль.

– Ага, Лешак Збруя забіты, сем параненых… Патрачаны порах, зламаныя дзіды… І гэта не на маскалёў, а пад час маршу. Я б на месцы палкоўніка нас больш ніколі ў бой не пушчаў.

Яны ехалі па лясной дарозе, шэрагамі, з карабінамі ў руках. Наперадзе крочыў пануры харунжы.

– Слухай, Янка, цябе за тыдзень два разы ваўкі пакусалі.

Схадзі ў касцёл, мо паспавядайся?