Читать книгу Die seders van Libanon - Adriana Faling - Страница 13

RAKKA, SIRIË. OKTOBER 2014

Waar bly hulle? Dit voel vir Ilizabith of Elspeth en Saramma ure lank wegbly. Miskien was dit maar net leë praatjies en was hulle nie van plan om terug te kom nie. Leila huil steeds onophoudelik. Ilizabith het ook die ysblokkie oor haar tandvleise gesmeer en haar weer probeer voed, maar niks werk nie.

Sou die Diwan al-Hisba hulle dalk gestop het? Sedert Daesh die beheer van Rakka oorgeneem het, is die hele polisiediens afgedank en vervang deur die moraliteitpolisie. Hulle moet toesien dat almal bo die ouderdom van sewe daagliks al vyf gebede by die moskee bywoon. Niemand mag handeldryf tydens gebedstye nie. Rook en alkohol is streng verbode. Dit is ook hulle wat die niqab op vroue afdwing. Om sonder ’n hoofbedekking in die openbaar te verskyn is ’n skande, asof jy naak loop op straat.

Die vroulike vrywilligers van die Hisba is veral haatlik. Doen hulle dit omdat dit die enigste plek is waar ’n vrou ’n sê het in hierdie manswêreld? Waarom anders sou ’n mens kies om ander te polisieer en te boelie? Verraaiers van hulle eie geslag!

“Ek is honger! Jy moet vir my kos maak.” Mohammed se geneul gaan haar gek maak!

Uiteindelik ’n klop! Ilizabith wil juig van verligting. Hulle het selfs ’n druppertjie saamgebring! Elspeth help haar om die vloeistof in Leila se mondjie te drup. Leila trek haar gesiggie saam en haar lyfie ril van die vreemde smaak terwyl sy dit teësinnig afsluk. Dit lyk of die geskree weer gaan begin. Elspeth neem haar by Ilizabith en sus haar met ’n geoefende hand. “So ’n geskree haal alles uit ’n mens uit.” Sy sê dit soos ’n bondgenoot. “Sit jy ’n oomblik.”

Sy loop met Leila in die gang op en af en sing vir haar, iets van Jesus en die engele wat Ilizabith nie mooi kan uitmaak nie. Die rooigehuilde ogies val uiteindelik toe.

“Die arme dingetjie is omtrent uitgemergel van die skree. Dankie tog dat sy uiteindelik rustig is,” fluister Elspeth. “Waar kan ek haar neerlê?”

Sy moet dit net sagkens doen. As die kind weer begin huil, huil sy wat Ilizabith is sowaar saam!

Hulle sluip op hulle tone uit die kamer. In die kombuis lyk Saramma ietwat ongemaklik waar sy Mohammed help met ’n legkaart. Ilizabith is die vrou ewig dankbaar dat sy hom besig hou. Sy weet nie wat om volgende te doen nie. Hopelik bly die vroue nog ’n rukkie. Sy is nuuskierig. Wie is hulle nou eintlik? Miskien moet sy vir hulle tee aanbied? Sy beduie na die koppies en mimiek ’n drink-aksie terwyl sy vraend na hulle kyk.

“Ja, ons sal graag tee neem, dankie,” sê Elspeth. Saramma lyk gereed om te hardloop.

“Ek wil ook tee hê! Ek wil ook tee hê!” neul Mohammed en stamp die legkaartstukkies weg.

Nou moet sy net nie ’n koppie laat val of die tee stort nie. Wanneer laas het sy vir vroulike gaste tee gemaak? Sy hoef nie oor die antwoord te dink nie: dit was toe sy nog in haar eie ma se huis gewoon het. Sy moes al dikwels vir Khaled se manne eet- en drinkgoed aandra, maar het nog nooit self iemand vir tee genooi nie. Sy probeer dit so natuurlik as moontlik doen.

“Julle het nie lank terug nie ingetrek, nè?” maak Elspeth geselsies.

Ingetrek? Jy kan dit seker so noem.

“Ons het eers in die woestyn gebly.” Mohammed pluk lastig aan die tafeldoek.

Elspeth lyk nadenkend. “As jy nie omgee dat ek dit so reguit vra nie, maar julle is nie plaaslik nie, nè? Julle velkleur lyk donkerder. Egipties dalk?”

Ilizabith skrik effe, knik dan tog. Sy is verbaas dat sy soveel toegee.

Soos gewoonlik wil Mohammed die middelpunt van die aandag wees. Hy hardloop om en om die kombuistafel met sy ellendige plastiekgeweer. Hy skiet na hulle en skree weer: “Allahu Akbar! Ek is ’n vegter van die Islamitiese Staat!”

Die vroue kyk geskok na mekaar. Haastig draai Ilizabith haar rug op hulle. Wat dink hulle?

Sy maak die tee in stilte en gee eers vir Mohammed syne; enigiets om die kind rustig te hou. Sy sit die koppies voor die vroue neer. Sy wens die Saramma-vrou wil meer praat; dit maak haar ongemaklik dat sy so stil is en alles om haar waarneem.

“So jou pa is weg om te veg?” Elspeth rig die vraag aan haar.

“Ja.” Die trots slaan deur in Mohammed se stem toe hy Ilizabith voorspring met sy antwoord.

Ilizabith kyk hulle stil aan en ’n idee begin posvat. Soms neem ’n mens ’n lewensveranderende besluit in ’n enkele impulsiewe oomblik. Soos toe sy besluit het om op te hou praat. Stom te word. Dit was die dag wat hulle die suur gebruik het … Dit was ’n eenvoudige, maklike en impulsiewe besluit wat haar van daardie dag af sou definieer: die stom vrou. Sedertdien het sy nog nie weer met ’n volwassene gepraat nie. Met die kinders, ja. Onafwendbaar.

Die besluit om hulle nie te korrigeer dat Khaled haar pa is nie, is nog so ’n besluit.

“Wanneer kom jou pa terug?” Die vrou se stem roep haar terug na die hede.

Sy trek haar skouers op.

“Wie sien om na julle?”

Ilizabith wys met haar vinger na haarself.

“Ek sien,” peins Elspeth.

Saramma sê steeds niks nie. Sy sit op die punt van haar stoel en roer haar tee om en om.

Mohammed mors ’n paar slukke van sy tee. Dan drentel hy weg om sy speelgoed te gaan haal, verveeld met die eensydige gesprek. Ilizabith keer hom nie, dis ’n verligting.

“Ons het eintlik na ons vriendin kom soek wat voorheen hier gewoon het. Rosarita. Ons het maande laas van haar gehoor en ons raak nou bekommerd. Weet jy dalk wat van hulle geword het?” Elspeth voer steeds die gesprek.

Die bloedspatsels, onthou Ilizabith. Sy kyk hulle reguit aan en skud haar kop.

“Was hulle reeds weg toe julle hier aangekom het?” vra Saramma uiteindelik.

Ilizabith knik.

“Al hulle goed ook? Ek bedoel hulle klere en so aan? Ek kan sien dat hulle die huis en meubels net so laat staan het.”

Ilizabith wys dat hulle haar moet volg. Sy neem hulle na die sakke met klere wat sy weggepak het.

“Sy het van haar klere gelos.” Elspeth skud haar kop verward. “Ek verstaan nie hoekom hulle sou vlug sonder om vir ons te sê nie?”

“Ons het tog alles met mekaar gedeel.” Ilizabith hoor die seer in Saramma se stem. “Ek besef dit was ’n deurmekaar tyd met die oorname en alles, maar nogtans.”

“Goed,” neem Elspeth klaarblyklik weer ’n besluit. “Ons sal nou en dan by julle kom inloer en kyk hoe dit gaan.”

Elspeth is baie besluiterig, som Ilizabith haar op.

“Ons kan nie drie kinders aan hulle eie genade oorlaat nie.” Elspeth sê dit asof sy Saramma teregwys omdat sy so verbaas lyk. “Ons moet ’n oog oor hulle hou.”

’n Oog oor hulle hou? Hoekom? Hulle verstaan tog dat Khaled vir Daesh werk? Die vroue lyk soos Siriërs; hulle velkleur is ligter en hulle aksent is anders. Hulle woon seker al jare hier in Rakka. Hulle haat Daesh tog sekerlik? Tensy hulle wil aansluit? Dalk is dit hoekom hulle wil vriende maak?

Leila begin huil – haar honger huil. Die laaste ding wat Ilizabith wil doen, is om voor die vroue te borsvoed. Dit sal die dekmantel van menswaardigheid wat sy nou gekry het, weer afpluk.

“Die baba is wakker,” sê Elspeth toe Ilizabith nie dadelik beweeg nie. “Jy moet haar seker versorg. Ons sal op pad wees.” Sy praat met deernis en beduie met haar kop na Mohammed. “Ek sien jy het jou hande vol.”

Ilizabith knik ongemaklik.

“Wanneer kan ons weer kom?” vra die vrou.

Ilizabith twyfel ’n oomblik en kyk na Mohammed. Hy voer weer oorlog met sy terroristespeelgoed in die woonkamer. Hy is ’n nuusdraer. As Khaled moet uitvind … Tensy die vroue by ISIS wil aansluit, dan sal hy nie nee sê nie.

Elspeth volg haar blik na Mohammed. “Neem hy ook ’n middagslapie ná ete?”

Ilizabith knik.

“Dan sal ons volgende keer ná die zuhr-gebed ’n draai kom maak. So in die middel van die dag. Reg so?”

Afgespreek.

“Goed. Seënwense vir jou, my kind. Mag God by ons almal wees.” Daarmee sit hulle weer die sluiers voor hul gesigte en sy laat hulle by die agterdeur uitglip na buite.

Ongelooflik. Watter vroue sal dit waag? Ilizabith drafstap om Leila te gaan optel.

Elspeth en Saramma kom weer en hulle bring ’n boek met skoon wit papier, ’n pen en ’n potlood saam. Hierdie keer klop hulle aan die agterdeur. Dis veiliger so.

“Die papier is sodat ons met mekaar kan kommunikeer.” Elspeth oorhandig dit aan haar.

Papier! Ilizabith wil-wil glimlag. Sy streel oor die skoon oop bladsye. Hoe fantasties! Sy sal dit moet wegsteek, maar dis iets om op te teken, iets anders as woestynsand waar die wind in elk geval jou sketse uitvee.

“Wanneer ons jou iets vra, kan jy dalk vir ons die antwoord skryf.” Saramma maak seker sy verstaan.

Ilizabith gee skaars aandag. Sy is nie van plan om enigiets te skryf nie. Is daar dalk iewers ’n skerpmaker en uitveër? Sy sal soek. Sy sal eerste vir Leila teken, wanneer sy oorgelewer aan die slaap lê. Hoe lank begeer sy nou al om dit op papier vas te vang! Dit is die mooiste prentjie in die wêreld.

“Hoe gaan dit met Leila?” Elspeth laat haar dink aan haar moederlike taalonderwyseres op skool. “Voel sy beter, het die medisyne gewerk?”

Ilizabith knik.

“En Mohammed?”

Sy knak haar kop sywaarts om te beduie dat hy slaap en druk haar voorvinger teen haar lippe.

Hulle drink weer tee, maar Ilizabith se aandag is nie by die gesprek nie. Gelukkig is die susters self haastig. Hulle is skaars by die deur uit, toe gaan sit sy en begin teken.

Daesh laat geen vorm van kuns toe nie. In Rakka self was daar dus groot veranderinge aan die onderwysstelsel. Meisieskole is toegemaak. Vakke soos filosofie, kuns, musiek, geskiedenis en letterkunde is geskrap en die kurrikulum is verander na studies oor sharia-wette en Daesh se leerstellings oor godsdiens.

Kuns! Hoe leeg moet jou skoollewe nie wees as jy nooit die plesier ken van potlood op papier en ’n prent wat voor jou oë vorm aanneem nie? Die vreugde om kleure versigtig in te skakeer. Sy het daardie plesier laas op skool in Egipte beleef. Kuns was haar gunstelingvak. Nou is hulle almal in dieselfde bootjie, sy en die mense van Rakka.

Haar hande bewe liggies toe sy die kontoere van die skets op die papier visualiseer. Dit is haar stil rebellie hierdie, haar opstand teen die sisteem. Voor haar oë kies die lyne hulle eie pad, stadig en versigtig. Haar vingers is dom, onfiks ná soveel jaar sonder oefening. Dit lyk nie reg nie! Sy wil nie papier mors nie. Sy blaai gefrustreerd om en begin weer. Teken en teken, teken totdat dit voel of ’n deel van haar siel na haar toe terugkyk vanaf die papier. Teken totdat sy, soos uit ’n waas, ’n kind hoor huil.

Hulle word wakker ná die middagslapie. Sy registreer dit stadig, kyk verstom na die sketse. Party is skrikwekkende beelde van die afgelope drie jaar, ander pragtige kindergesigte. Sy kyk daarna asof sy ’n buitestander is. Is dit sowaar wat in haar siel aangaan? Ja, moet tog wees.

Sy gaan versteek die boek onder haar matras voordat sy na Mohammed se kamer toe loop, teleurgesteld dat hy wakker is. Sy sien reeds uit daarna dat hulle weer moet gaan slaap. Vanaand sal sy verder skets, mits Khaled nie intussen terugkom nie.

Sy kan nie genoeg kry nie. Sy skets tot in die vroeë oggendure en dwing haarself later om die potlood neer te sit. Die bladsye raak te vinnig vol. Sy blaai terug, werk detail in die sketse in. Sy het gelukkig ’n skerpmaker, uitveër en nog potlode tussen die vorige eienaars se besittings gevind.

Waar gaan sy nog papier kry? Sy sal môre begin soek wanneer dit lig is. Sy droom die nag hoe sy teken.