Читать книгу Die seders van Libanon - Adriana Faling - Страница 9

RAKKA, SIRIË. SEPTEMBER 2014

Dit is twee ure ná middernag. Dis stil en sy behoort goed te kan vorder voor dagbreek. Mits alles goed gaan, natuurlik. As die kinders net nie so swaar was nie! Sy het Leila voor haar bors vasgeknoop en Mohammed agter op haar rug, albei weggesteek onder die swart abaya. Haar buitelyne is seker ’n vreemde prentjie. Iemand moet haar asseblief tog nie sien nie!

Mohammed is eintlik te groot om te dra, maar daar is nie ’n ander manier nie. ’n Seuntjie van amper drie is nie ’n maklike reisgesel nie. As die kinders kan aanhou slaap terwyl sy beweeg, is haar kanse beter om weg te kom. Die sak met basiese benodigdhede vir die pad het sy skuins oor haar skouer gehang, bo-oor die hele pakkaas. Sy wens sy kon meer kos en water saamdra, maar sy het nie nog plek nie.

Sy maak seker dat Leila gemaklik is. Die seun sou sy maklik kon los; sy wil eintlik. Sê nou hy verloën hulle, klein soos hy is? Tog is hy haar grootste wraak, die kind. Hy is Khaled se trofee. Khaled se arrogante, selfbehepte idee dat die kind bloot ’n miniatuurweergawe van homself is. Hy sal haar haat as sy Mohammed vat. Dis goed so, haar haat vir hom is reeds groter as haar vrees. Dit maak haar dapper.

Sê nou die seun haat haar óók? Sy pa is sy held. Juis daarom moet sy hom wegvat, sodat hy minstens ’n kans staan om nie soos sy pa te word nie. ’n Skraal kans. Hy aard baie na sy afgryslike pa. Dit is in sy DNS. Dit is soos om ’n replika van haar haat saam te dra. Vasgebind op haar rug. Vasgebind aan haar hart. Hy is haar kind ook.

Sy sug en trek die hijab op haar kop reg. Dit is verbode vir ’n vrou om alleen op straat te wees. Selfs ’n taxibestuurder wat haar vrou-alleen oplaai, kan gestraf word; dertig houe as hy lig daarvan afkom. As ’n man buite die huis gesien word saam met ’n ander vrou as sy eie vrou of ’n onmiddellike familielid soos sy ma, suster of dogter, kan hy gearresteer word en die sweep as straf verwag.

Daesh maak graag ’n groot gedoente daarvan om mense in die openbaar te straf, soos op die Al-Naeem-plein. Ironies genoeg beteken dit “Paradysplein”. Selfs kinders word aangemoedig om die openbare teregstellings by te woon. Daarna stel ISIS boonop die liggame nog ’n paar dae lank ten toon. Hulle steek die koppe aan die traliewerk vas, of los die lyke in die straat sodat die motors hulle vermorsel. Geen wonder die inwoners van die besette stad Rakka voer die wette tot op die letter uit nie – hulle leef in vrees.

Sy haal diep asem en maak die voordeur versigtig oop, kyk op en af in die straat. Sy is op haarself aangewese, niemand sal haar help nie. Daar is in elk geval niemand op straat nie, net die nagwagte en skerpskutters. Sal ’n kopskoot werklik so erg wees? Nee wat, selfs die dood is beter as haar lewe nou.

Was dit nie vir Leila nie … Die baba is al wat haar vorentoe laat dink, laat planne beraam. Leila mág nie só leef nie.

Sy droom al dae, maande, jare van hierdie dag en nou is dit onverwags hier. Die VSA en ’n paar Arabiese lande het ’n lugaanval op die nuwe kalifaat geloods, en Khaled is weg op ’n missie na ’n onbekende slagveld om nog onskuldige mense te gaan uitmoor en sy kalifaat te verdedig. Sy gaan die kans aangryp. Sy hoor gerugte dat Siriese vlugtelinge letterlik oor die grens na Libanon stap, so eenvoudig is dit. Sy het geen idee hoe hulle uit Rakka gaan ontsnap nie. Sy weet nie hoe ver Libanon is, of waar die pad daarheen is nie, maar sy sal soek totdat sy dit vind. Sy moet dit waag.

Sy tree katvoet in die stikdonkerte in en klik die deur agter haar toe. Die wagte wat die vroue dag en nag bewaak het in die woestynkamp is minstens nie meer voor haar deur nie. Hier in Rakka behoort die hele stad aan Daesh. Sy vertrek straataf en kies koers in die rigting van die verwoeste geboue. Sy stap so vinnig as wat haar swaar vrag haar toelaat.

’n Knal laat haar vassteek. Dis geweervuur! Sy is hoendervleis tot op haar kopvel. Sy glip agter ’n vervalle muur in. Waarvandaan kom die skote? Sy staan roerloos en luister. Die klank kom van ver af, van iewers doer voor. Sy wag totdat dit stil word. Hoewel haar oë gewoond raak aan die donker, kan sy nog bitter min sien.

Haar moed wil-wil haar begewe. Is die risiko nie te groot nie? Nee, besluit sy, haar haat is groter. Haat vir Khaled en sy Daesh. Haar haat sal hulle moet dra.

Daesh is sterk. Moet sy nie maar omdraai nie? Sê nou hulle sterf? As hulle sterf, moet hulle almal saam sterf – of net die seun, dink sy as nagedagte. Sy moet vir Leila hier wegkry.

Sy dwing haar voete om verder te loop. Hulle vorder stadig, maar sy moet versigtig wees. Die kinders is gelukkig stil.

Die kind op haar rug hou haar stywer vas. Is hy wakker? Hy is stil, wat ongewoon is vir hom. Onder haar swart abaya is sy asem warm in haar nek. ’n Bang asem. Voel hy benoud onder haar swart rok? Sy hoop nie so nie, want dan gaan hy begin kriewel. Dis juis so warm vannag. Straaltjies sweet, van hitte en senuwees, kielie die agterkant van haar bene.

Hou aan beweeg, beveel sy haarself. Vinnig. Behoedsaam kyk sy eers heen en weer voor sy ’n straat kruis. Sy hardloop na die oorkant, waar sy haar lyf teen die muur van ’n gebou vasdruk, so styf as wat haar bagasie toelaat. Sy maak seker dat niemand haar gesien het nie. Haar asemhaling hyg in die stil nag. Sy moet wag tot dit bedaar. Paniek maak haar kortasem.

Meteens skuur iets teen haar been. Sy wil gil; smoor die klank net betyds in haar keel. Dis ’n kat, net ’n kat.

Die vuis in haar ribbekas klem ál stywer om haar hart. Sy het nie ’n plan nie.

Kom tyd, kom raad, Ilizabith, maan sy haarself tot kalmte. Sy begin weer loop, treetjie vir treetjie, so digby die muur as moontlik. Waar sou die stadsgrens wees? Haar sin vir rigting laat haar in die steek in die donker. Loop sy ooit na die regte kant toe? Sy vou haar arms beskermend om Leila se lyfie en beweeg verder.

Knars! Iets gee mee onder haar voete, ’n afgryslike geluid in die stil nag. Sy ruk tot stilstand en kyk af. ’n Stuk glas.

Die nagstilte ontplof. Geweervuur. Iemand skiet op hulle! Met ’n gedempte gil sak sy op haar hurke af, en daarmee word albei kinders wakker. Leila skop teen haar maag vas, trek haar lyfie in ’n boog en gooi haar gewig agtertoe. Ilizabith verloor byna haar balans. Mohammed se arms klem om haar keel sodat sy na asem snak. Die geweervuur kom skuins van voor, vanuit die rigting waarin sy op pad was. Leila het reeds begin kerm en sy weet dit gaan binnekort ’n volskaalse geskree afgee.

Sy het geen keuse nie, besef Ilizabith. Sy kom orent, vlieg om en begin terugnael na hulle wooneenheid. Hulle kon onmoontlik nie meer as ’n blok of twee daarvandaan gevorder het nie, tog voel dit soos kilometers. Laat hulle ons liewer doodskiet! As hulle ons vang … Nee, sy moenie daaraan dink nie, die gevolge is te verskriklik om eens te oorweeg. Nou moet sy hardloop, net vinniger hardloop!

Leila raak wonder bo wonder stil, gesus deur die geskud en Ilizabith se ritmiese voetval deur die verlate strate. Mohammed klou styf aan haar rug vas. Die skote klap steeds hier en daar agter haar, maar die donker nag vou sy arms beskermend om hulle.

Uiteindelik bereik sy hulle straat. Sy vlug na die voordeur; ruk dit oop, intens dankbaar dat sy dit nie gesluit het op pad uit nie. Sy sluit die deur haastig agter hulle toe en staan met ’n bewende lyf en luister. Leila sit terstond ’n keel op, en Mohammed volg haar voorbeeld.

Ilizabith bly nog ’n oomblik bevrore staan, dan neem haar verstand oor. Hulle moet in die kamer kom, besef sy. Sy stroop haar abaya sommer in die hardloop af. Die kamerlig moet liefs af bly. In die donker haal sy Mohammed versigtig van haar rug af. Sy lê hom op sy bed neer. Hy beur egter dadelik kiertsregop en huil woedend. Dit ontstel Leila nog meer.

“Sjuut, sjuut,” fluister sy paniekerig. Sy druk Leila teen haar vas om die geluid te probeer demp. Sy wieg die baba en stap op en neer met haar in die gang. Mettertyd begin Leila bedaar. Haar oë val uiteindelik toe. Ilizabith gaan lê haar neer in haar bedjie, langs haar eie bed. Een is stil, nou die ander een.

Sy haas haar terug na Mohammed se kamer en gaan lê styf langs hom waar hy nog steeds lê en kerm. Sy hou hom vas en fluister: “Toemaar, toemaar, jy het net gedroom. Toemaar, toemaar!” Sy is snaarstyf gespanne en verwag dat daar enige oomblik iemand deur die deur sal bars. Aanvanklik skop Mohammed haar weg en huil hard, maar toe sy saggies aanhou praat, raak sy kwaai lyfie rustig in haar arms.

“Jy het net gedroom,” troos sy. Sou hy haar glo? Sy hoop so! As hy vir Khaled moet vertel wat sy vannag gedoen het! Wat het haar besiel? Het sy gedink dat sy vrou-alleen vir Daesh kan aandurf met twee klein kindertjies? ’n Sotlike idee! Nou het sy die risiko net groter gemaak. As Khaled hiervan moet uitvind, slaan hy haar sekerlik morsdood.

“Jy het net gedroom,” fluister sy weer vir sy seun.

Toe sy seker is dat Mohammed slaap, staan sy versigtig op. Sy gaan loer weer by Leila in, wat met ’n oop bekkie lê, oorgegee aan die slaap.

Daar kom geen voetstappe, geen geklop aan die deur nie, maar sy is vreesbevange toe sy weer gang toe sluip om die abaya op te tel en dit agter die voordeur aan die haak te hang. Sy maak seker dat al die deure en vensters gesluit is, al is dit so warm dat ’n mens daarvan kan stik. Daarna steek sy die sak waarin sy sorgvuldig alles vir hulle vertrek gepak het, diep agter in die klerekas weg.

Sy stroop haar vlugklere af. Ontnugter sak sy op die bed neer, trek die lakens oor haar kop. Sy wens sy kon so ver wegkruip dat niemand haar ooit weer kan vind nie. Wel, tref dit haar, dit is presies waar sy is: op ’n plek waar haar familie haar nooit weer sal vind nie. Sy sou graag histeries wou lag of huil by die gedagte, maar dit kan sy al lankal nie meer doen nie. Sy lê dus net met die laken oor haar gesig en staar die donker in, helder wakker van die adrenalien wat deur haar liggaam pomp. Wat het haar besiel? Wat as die kind praat? Wat as hy haar verklik?

Ilizabith word wakker van Leila se gehuil, verbaas dat sy wel ingesluimer het. Sy spring op en tel Leila op om haar te voed. As die seun tog net ’n bietjie later sal slaap! Sy het tyd nodig om te dink. Sy is vreemd verlig dat haar plan nie gewerk het nie, ter wille van die kinders. Hoe sou sy Leila kon versorg sonder die gerief van alles in die huis? Hoe sou die kind so ongestoord kon slaap sonder ’n bababedjie? Hoe sou sy vrou-alleen met twee klein kindertjies buite die stad oorleef terwyl daar ’n oorlog woed? Sy was van haar sinne beroof! Hulle is veiliger hier – voorlopig.

Leila is ’n baba, daar is nog tyd om haar uit hierdie hel te kry voordat die mans van die Daesh-sisteem haar beetkry. Boonop het sy vryheid binne hierdie wooneenheid waarin hulle gevangenes is. Terwyl Khaled weg is, terwyl geen man oor haar skouer loer nie, is dit amper hemels. Sy moet dit geniet terwyl dit hou. Sy moet bloot rustig wag vir die regte geleentheid. Dit sal kom. Sy was oorhaastig, sy moet nugter dink.

As die kinders eers al twee self kan loop, sal dit makliker wees. Tensy sy dan al weer swanger is? Nee! Die idee laat haar gedagtes opnuut in sirkels jaag. Sy moet wegkom voordat hy terugkom. Mag Khaled sterf in die geveg. Mag hulle hom raakskiet of vermink of iets – énigiets, maar laat hy asseblief nie weer huis toe kom nie! As iemand vir Khaled voor haar sou neersit en hom martel soos Daesh die oortreders martel, sou sy niks sê nie en niks voel nie, al word hy in stukke opgesny soos vir ’n slaai.

Sy voel nie so oor alle mans nie. Haar pa was anders, hy was liefdevol en versorgend. Sy stop haar gedagtes summier. Hierdie pad lei na nêrens. Sy weet. Sy was al hier.

Later die oggend is daar ’n klop aan die deur.

Ilizabith skrik. Iemand het haar gisternag gesien. Sy sluip na die voordeur en kyk versigtig deur die loergaatjie. Dankie tog! Haar hande bewe toe sy vinnig die abaya en die hijab aantrek. Sy ken die twee jong meisies. Hulle het van Europa gekom as bruide vir van die vegters. Daar is heelwat vroue wat die droom en visie van ’n Daesh-kalifaat deel. Hulle offer vrywillig hulle lewe op daarvoor, tevrede om hul mans en die Daesh-saak te dien. Hulle bestaan draai daarom om getroud te wees en kinders vir jihad groot te maak. Hulle eet, slaap en adem Islam. Hulle is hoog daarop. Dit maak hulle mal. Dis ’n siekte!

Weet hulle van gisteraand? Sy vee haar klam hande aan die abaya af voor sy huiwerig oopmaak.

“Sabah elKheer.” Hulle groet kortweg. Sy skat hulle slegs ’n paar jaar ouer as haar agttien jaar. Hulle praat ’n gebroke Arabies met ’n sterk Franse aksent en kyk haar uit die hoogte aan.

Sy knik goeiemôre, maar vertrou hulle nie.

“Salaam?”

Sy knik dat dit goed gaan. Daar is ’n knoop in haar binnegoed. Sy moet normaal optree, asof niks skort nie. Dit voel asof die skuld op haar voorkop geskryf staan. Kan hulle dit lees? Vermoed hulle iets?

Soos elke oggend, het hulle ’n sak met basiese benodigdhede saamgebring. Daesh het hulle opdrag gegee om dit daagliks te kom afgee wanneer Khaled uitstedig is. In hierdie plek mag sy mos nie alleen uitgaan om inkopies te doen nie. Verbeel sy haar of huiwer hulle vanoggend langer as gewoonlik? Hulle kyk verby haar om te sien of alles in orde is. Uiteindelik groet hulle.

“Ma-salaam.”

Sy kyk hulle verlig agterna terwyl hulle wegstap. Verder af in die straat spring ’n bebaarde jong man op ’n oop trok. Hy en sy makkers jaag weg om hulle skrikbewind elders verder te gaan voer. Sy maak die deur na die buitewêreld toe.

Hulle woon in die middel van die nuwe Daesh-gebied van Rakka. Wat het haar besiel om te probeer ontsnap terwyl hulle in die binnekring woon? Daesh. Dit is haar eie stukkie wraak. In haar kop noem Ilizabith hulle graag so, selfs al dring die rebellegroep daarop aan om ISIS genoem te word. Om die waarheid te sê, dreig hulle om enigeen wat hulle “Daesh” noem, se tong uit te sny. Dit is die Arabiese akroniem vir Al-Dawla al-Islamiya-Irak, wa-as-Sham, wat “die Islamitiese Staat van Irak en Al-Shams” beteken. Die grap is dat “Daesh” soortgelyk klink aan die Arabiese woorde Dahes – sondaars van onenigheid, en Daes – een wat onder die voete vertrap. As gevolg van die woordspel kan dit ’n belediging wees, en ISIS duld geen beledigings nie.

Khaled vertel dat die sogenaamde heidense Moslems met opset die term “Daesh” gebruik. Hulle argumenteer dat die terroristegroep slegs in Irak en Sirië beheer het en dus nie ’n werklike staat is nie. Khaled sê dat hulle nog hulle woorde, of tonge in dié geval, sal sluk. Dit sal nog duidelik word dat Rakka se oorname net die begin was. Van nou af sal die Islamitiese Staat seëvier, so reken Khaled. Hy het, ná sowat twee jaar in die woestyn saam met die Moslem Broederskap, sy gewig saam met ’n klomp ander terroriste agter die nuwe terroristeorganisasie ISIS, wat uit Al-Kaïda ontstaan het, ingegooi. Hy het homself vinnig opgewerk tot een van die “hoofmanne oor honderd” soos sy sarkasties in haar kop na hom verwys. Die geld is goed, dit kan sy aflei. Daar is meer as genoeg om mee te gaan inkope doen wanneer hy tuis is en haar toelaat om saam met hom te gaan.

Mohammed kom om die hoek gehardloop met sy plastiek-speelgoedgeweer. Hy mik na haar waar sy steeds by die voordeur staan, skiet ’n paar luidrugtige skote af en skree: “Allahu Akbar! Ek is ’n vegter van die Islamitiese Staat!”

Sy ignoreer hom. Hopelik hou hy op daarmee as niemand saamspeel nie. Hy het in die Sinai-woestynkamp, waar hy die eerste lewenslig gesien het en vir twee en ’n half jaar gewoon het, leer oorlogspeletjies speel. Dis waarmee die kinders hulle daar vermaak, dag in en dag uit.

“Hoekom het jy ons in die nag uitgedra?” Hy hou steeds die geweer op haar gerig.

“Waarvan praat jy? Jy moet gedroom het.” Sy hou hom fyn dop.

“Is nie, jy het my op jou rug gedra!” Die geweer hou haar gevange, maar sy oë verraai nou twyfel.

“Nee, jy het ’n nagmerrie gehad en toe het ek langs jou kom lê om jou te troos, onthou jy?” Miskien moet sy probeer om sy aandag af te lei. “Kom ek gaan maak vir jou ontbyt.”

Hy frons. “Pow! Pow!” Hy skiet haar denkbeeldig voor hy die speelding laat sak, maar stry nie verder nie. Hopelik vergeet hy daarvan.

Terwyl hy eet, tel sy met ’n sug die enigste leesstof in die woonstel op. Dis ’n handleiding vir ISIS-vroue, getiteld “’n Suster se rol in jihad”. Khaled het dit vir haar gegee, met die opdrag dat sy dit moet lees en toepas met die kinders. Sy probeer die bitterheid in haar mond wegsluk. Teen hierdie tyd ken en verafsku sy elke woord in die handleiding, elke voorskrif waarvolgens moeders hulle kinders moet grootmaak as mudjahedeen: guerrillakrygers in Islam se militêre mag. Stryders van die heilige oorlog, jihad. Geen kind is glo te jonk om te begin met jihadi-opleiding nie. Daesh moet hulle toekoms deur hierdie kinders bou.

Ilizabith skud haar kop stilweg. Sy moet selfs vir die kinders slaaptydstories vertel oor martelare en jihadi-helde. Geen sekulêre TV word toegelaat in ’n Daesh-samelewing nie, want dit besoedel mos kinders se denke met die immorele heidense weë. Moeders kan eerder vir hulle opleidingsvideos, boeke en videogrepe op die internet wys van ISIS-vegters en wat hulle doen.

Genadiglik kan sy dít nie vir die kinders wys nie, want Khaled laat haar nie toe naby ’n selfoon, rekenaar of enigiets met toegang tot die buitewêreld nie. Sy het genoeg gruwels vir ’n leeftyd gesien, dankie.

Soos haar ouers haar geleer het om asseblief en dankie te sê, moet die jong mudjahedeen leer dat hulle heidene moet doodmaak; dit is ’n vanselfsprekendheid van die lewe. Volgens die handleiding moet vroue hulle kinders leer om enige heiden of kafir te haat. “Militêre opleiding is ’n móét vir kinders van die kalifaat. Mohammed moet ’n slaansak hê en kan boogskiet,” was Khaled se bevel. “Hy moet vegkuns leer of na teikens skiet. Die teiken is altyd die heidene, jy moet dit vir hom duidelik maak.”

Sy is die slaansak en die teiken.

“Daar is opleidingskole waar kinders van so jonk soos ses jaar af ingeskryf kan word,” het Khaled met trots vertel. Sy het hierdie jong seuns al gesien, uitgevat in soortgelyke “uniforms” as wat die volwasse Daesh-vegters dra, soms kompleet met maskers en tulbande. Hulle dra selfs wapens, dikwels heeltemal te groot en te swaar vir hulle. Hulle kan masjiengewere uitmekaarhaal en weer aanmekaarsit. Wanneer hulle die opleiding voltooi, is hulle toegewyde vegters, gebreinspoel om geweld as deel van die lewe te beskou en die sharia-wette as die hoogste gesag te gehoorsaam. Hulle haat die Weste en strewe na die hoogste doelwit van martelaarskap.

Khaled sê die jonger kinders oefen eers deur poppe te onthoof. Hulle moet verstaan dat hulle tot eer van Allah optree, sodat hulle nie skuldig voel wanneer hulle heidene moet kruisig of onthoof nie. Onwillekeurig dink Ilizabith terug aan haar broers. Hulle het bal geskop, fietsgery en visgevang. Dink aan iets anders, Ilizabith, stop sy haar gedagtegang.

Haar blik dwaal weer na haar seun. Sy pa het groot planne vir hom. Binnekort is hy oud genoeg om daardie skool by te woon. Daar is selfs ’n skool vir meisies. Sy stapel die ontbytskottelgoed hardhandig opmekaar. ’n Bakkie val en breek.

“Hy gaan vir jou kwaad wees as jy goed breek,” sê Mohammed beterweterig.

Oor haar dooie liggaam sal sy Leila soontoe laat gaan. Khaled sal haar letterlik moet doodslaan. Nie dat dit vir hom moeilik sal wees nie. Sy tel die porseleinstukke van die grond af op.

Sy moet wegkom.