Читать книгу Шигырьләр / Стихи (на татарском языке) - Акмулла - Страница 10

II
«Әссәламегаләйкем асыл затка…»

Оглавление

Әссәламегаләйкем асыл затка1+,

Мәйданда узып килгән аргымакка;

Лаикъдап[551] дәрәҗәңә яздым сәлам,

Төбендә аса җөйрек[552] булмасак та.

Бөстансыз[553] былбылдагы сайрай алмас, —

Бу көндә охшап тормыз җабалакка.

Ходаның язганына чара бармы? —

Язылмыш ләүхелмәхфуз дигән такъка[554].

Илтимас[555] хәзрәтеңә сад-һәзәран[556]:

Без факыйрь бичараны читкә какба;

«Ишарәт – гакыллыга» дигән сүз бар2+, —

Артык сүз әдәбсезлек асыл затка.

Дөньяның төсеп тормын[557] мәзарына[558],

Сатылдым бер сом илдең базарына[559];

Агяһлек һич берендән сүз алмадым[560],

Сунда да[561] өмидемне өзалмадым, —

Хибестә интизар буп[562] зарыккандай

Сезләргә тагы җаздым – түзалмадым3+.

Бәндәдә булады усындай хәл,

Дананың ләфзы[563] – шикәр, мәгънәсе – бал;

Бичара зарыккандай айтканды дип[564],

Солтаным, илтимаска нәзарың сал[565].

Тоткынлар кыйбласиде[566] бусагаңыз,

Сүз полын[567] белмәгәнгә охшамаңыз4+.

Җусаңыз, бер төскән кер китбәй калмас,

Кайраса, кителгән җир үтбәй калмас;

«Һәрбер зат үз аелына кайтыр» дигән —

Дат җогып[568], булат кылыч үтбәй калмас.

Күп иде мөселманга нәзарыңыз,

Көн саен бәләнд[569] мәйдан базарыңыз,

Саркытдан[570] Акмулланы буш куймаңыз, —

Тасады сездең дәүләт казаныңыз[571].

Дөньяда артык кылган хакъ багыңыз[572],

Җәелгән мәмләкәткә әрүагыңыз[573],

Данишмәнд[574] алмагачның мивәсидең[575],

Кышы-җазы көелдәсен[576] җафрагыңыз.

Китбәгән[577] бәхет, дәүләт бас-малыңдан,

Чыкмаган ир-азамат икъбалеңдән[578];

Кәрәмең Бәхре Гоман къәтрәсендәй[579], —

Канча җорт[580] су эчәде ихсаныңдай[581].

Дәүләтең бәхетеңмин[582] таса бирсен,

Каһәрең дошманларны баса бирсен,

Дошманың кырдан өркеп кача бирсен,

Ходаем маңдаеңды ача бирсен!

Дога сул[583] Акмулладан, солтанымыз,

Эчендә күп җолдыздың Чулпанымыз;

Тумагасы – көмешдән, турын – алтын,

Һиммәте бәләнд мәйдан шоңкарымыз[584].

Киләсең ата-затдан нәкыйс[585] булмай,

Һиммәтең поркуәт5+, дәүләтең – сай[586];

Дога кунып, кот җоккан[587] бер урын дип,

Ботакка пәнаһлаган[588] без торымтай[589].

Җәһәннәм хәрам булсын этеңезгә.

Килмәсен дошманларың битеңезгә,

Гыйнайәт[590] өстәлеңдәй бер умыртка

Ташласаң ни булады этеңезгә?

(…) 6+.


551

Лаикъдап – лаеклап.

552

Аса җөйрек – бик йөгерек.

553

Бөстан – гөл-бакча.

554

Язылган язмыш тактасы дигән тәхеткә.

555

Илтимас – үтенеч.

556

Сад-һәзәран – йөз-меңнәрчә.

557

Төсеп тормын – төшеп торам.

558

Мәзар – кабер, гүр, зират.

559

Сатылдым бер шом илнең базарына.

560

Һичбер кешедән хәбәр итү сүзе ишетмәдем.

561

Сунда да – шунда да.

562

Хибестә интизар буп – тоткында интизар булып.

563

Дананың ләфзы – белекленең сүзе.

564

Айтканды дип – әйткән иде дип, әйткәндер дип.

565

Нәзарың сал – күзеңне сал, яхшы мөнәсәбәтең күрсәт.

566

Кыйбласиде – кыйбласы иде.

567

Сүз полын – сүз бәясен (пол – акча).

568

Дат җогу – кер тию, тап йогу (тутыгу).

569

Бәләнд – югары, дәрәҗәле.

570

Саркыт – табындагы ризыктан өлеш; күчтәнәч.

571

Ташыйдыр сезнең дәүләт казаныгыз.

572

Багыңыз – бәхетегез (бакъ – бәхет).

573

Әрүагыңыз – әруахыгыз, биредә: нәселегезнең даны.

574

Данишмәнд – белемле.

575

Мивәсидең (мивәсе идең) – җимеше идең.

576

Көелдәсен – гүелдәсен (шауласын).

577

Китбәгән – китмәгән.

578

Икъбал – алга барган эш, киләчәк бәхет.

579

Юмартлыгың Гоман диңгезенең тамчысыдай.

580

Канча җорт – күпме халык.

581

Ихсан – изгелек, юмартлык.

582

Бәхетеңмин (бәхетең менән) – бәхетең белән.

583

Сул – шул.

584

(Ау кошының) бүреге – көмештән, ауың – алтын.

Дәрәҗәсе югары – бөек шоңкарыбыз.

585

Нәкыйс – кимчелекле.

586

Һиммәтең – тулы куәтле, дәүләтең – киң.

587

Кот җоккан – бәхет эләккән.

588

Пәнаһлау – сыену.

589

Торымтай – ау кошларының бер төре.

590

Гыйнайәт – кайгыртучанлык, ярдәм.

Шигырьләр / Стихи (на татарском языке)

Подняться наверх