Читать книгу Шигырьләр / Стихи (на татарском языке) - Акмулла - Страница 8
II
«Гаҗәб: һәркем гъәни булса…»
ОглавлениеГаҗәб: һәркем гъәни[479] булса,
аңа хөсне дидар[480] әйләр,
Фәкыйрь мескенгә пәрва[481] юк,
мөзәлләт[482] берлә зар әйләр.
Фәсахәтдә хисан[483] булса,
ки Локман1+ хикмәте булса,
Дәрига, бәхте юк ирне
фәкыйрьлек шәрмсар әйләр[484].
Гъәни бер нафилә эшдә
дийән тәгърифенә йитмәз[485], —
Зарурәтдән фәкыйрь яшен
түгеп мең игътизар әйләр[486].
Гаҗәбдер, гомдәтел-әгъян[487]
фәкыйрьне гайненә алмаз[488];
Вәләкин әгънияләрне[489]
зәһи садр кибар әйләр[490].
Менеп һиммәт мәтаййасын[491],
мәһабәт җилдереп байлар,
Берен бере хозур әйләп,
мәрамен[492] иддихаль әйләр[493].
Шаһамәт малике сәтъвәт
табып, бәһҗәтдә ба-фәрҗам,
Тәфәкөһ бабидә оббоһа
сафалар өстевар әйләр[494].
Ләбасе фахирә үзрә[495]
мөсәйкъәл мөргы тависдай[496],
Төзеп мәйдан фәзасында[497]
мәҗалисен ифтихар әйләр[498].
Тәвангирләр[499], берен бере
тәбәссемлә итеп икъбаль[500],
Урамчы өенә биңзәш[501]
фәкыйрьне тар-мар әйләр2+.
Аны шунчә тотарлар хар,
җөлүсендән идәрләр зар[502];
Әгәрчә булса ул диндар,
аны гүя химар[503] әйләр3+.
Мәсаиб[504] чикмәгән инсан
Һауасына дәва булмаз[505];
Сорашмаз шәйлә кибрендән[506],
фәкыйрьне ихтикар әйләр[507].
Сафа әүкатилә мәгърур
улып дәүранә биш көнлек[508],
Тәмәтти үзрә[509] көрлекдән
фәкыйрьләрдән нәфар әйләр[510].
Санадир мөтрифинләрең[511]
һауасындан, мәгаз Алла[512],
Ләбасе иске галимдәй
сәлам алмага гъар әйләр[513].
Дәрига, әрҗөмәнд[514] ирләр,
фәкыйрьлекдән булып паймал[515],
Хәйа пәрдәсене – ихракъ[516],
Замирен поргобар әйләр[517].
Күренсә капкадан бер бай,
кирәк – кыргыз, кирәк – нугай,
«Хуш-амәд» ләп[518] аңа, һай-һай,
мөфахирән софар әйләр[519] 5+.
Фәкыйрь Акмулла, кил, сабыр ит,
чәрхнең җәүренә[520] син һәм,
Үзең мәхбүс, сүзен мәрдүд[521] —
сиңа кем игътибар әйләр?
Казаның[522] серенә һәргиз[523]
гакыл бары өчен йитмәз,
Ләтаиф зимн[524] белүе дә
гыйбарындан зимар әйләр[525].
Кемен сурәтдә лотф[526] идеп,
хакыйкать газабына тартыр.
Кемен игъзаз идәр[527] ахыр —
әгәр заһирдә хар әйләр[528].
Кемен тоткын идеп бауда,
агызып дидәсендән[529] кан,
Кемен сәйр итдереп[530] багъда,
мәкамен[531] гөлгозар[532] әйләр.
Кемен…6+ заһир
ләтаиф нигъмәте үзрә,
Кемен мәсрүр[533] идеп даим,
Гыйбадын[534] ихтияр әйләр.
Назыймне[535] сорсаңыз, әй яр,
мәкяне[536] – хар, эчендә – нар[537],
Ләкабе[538] мәшһүр Акмулла,
хибесдә[539] зар-зар әйләр.
Агызып яшь, йөрәкдән – кан,
ятыр тик чыкмаган бер җан;
Дога бирең, әйя хөллан[540]! —
сезә күп игътизар әйләр[541].
479
Гъәни – бай.
480
Хөсне дидар – якты чырай, ягымлы йөз.
481
Пәрва – саклану, иминлек.
482
Мөзәлләт – кимсетелү, түбәнсетелү.
483
Фәсахәтдә хисан – матур сөйләүдә маһир.
484
Шәрмсар әйләү – телен бәйләү.
485
Әгәр бай кеше табышлы эштә үзе теләгән мактауга ирешмәсә.
486
Игътизар әйләү – кичерү, гафу итү.
487
Гомдәтел-әгъян – аксөякләр, аристократлар.
488
Гайненә алу – күз салу, игътибар итү.
489
Әгъния – байлар.
490
Зәһи садр кибар әйләү – бик нык олылау.
491
Мәтаййа – ат, менеш аты.
492
Мәрам – теләк.
493
Иддихаль әйләү – урынына җиткерү.
494
Батырлар, көчкә таянып, шатлыкка ирешерләр.
Олылар байлык-зиннәттә күңел ачуны арттыра барырлар.
495
Ләбасе фахирә үзрә – бай киемнәрдә.
496
Мөсәйкъәл мөргы тависдай – купшы-көяз тутый коштай.
497
Фәза – ачык җир.
498
Мәҗалисен ифтихар әйләү – мәҗлесләрне бизәү.
499
Тәвангир – бай, хәлле.
500
Тәбәссемлә итеп икъбаль – елмаю белән каршылап.
501
Биңзәш – охшаш.
502
Аны шулхәтле хур санарлар, хәтта аның утырдашлыгыннан гарьләнерләр.
503
Химар – ишәк.
504
Мәсаиб – бәхетсезлек, бәла-каза.
505
Һауасына дәва булмау – һавалануга дәва тапмас.
506
Кибрендән – тәкәбберлегеннән.
507
Ихтикар әйлiәү – хурлау, хәкарәтләү.
508
Биш көнлек рәхәт-күңелле чоры белән горурланып.
509
Тәмәтти үзрә – ялкау гына.
510
Нәфар әйләү – нәфрәтләнү.
511
Санадир мөтрифинләр – олы исрафчылар.
512
Мәгаз Алла – Алла сакласын.
513
Гъар әйләр – оялыр, гарьләнер.
514
Әрҗөмәнд – затлы.
515
Паймал – аяк астында.
516
Ихракъ – яндыру; янып бетү.
517
Замирен, поргобар әйләр – күңелен караңгы (томанлы) итәр.
518
Хуш-амәд – хуш килдегез.
519
Мөфахирән софар әйләр – шатланып каршылар.
520
Чәрхнең җәүренә – (язмыш) тәгәрмәче изүенә.
521
Мәрдүд – кире кагылган, инкяр ителгән.
522
Каза (къәза) – язмыш, күрмеш.
523
Һәргиз – һәрвакыт.
524
Ләтаиф зимн – уен-көлке генә.
525
Гыйбарындан зимар әйләр – гыйбрәтләреннән уйланыр.
526
Лотф – чибәр, гүзәл.
527
Игъзаз идәр – газиз итәр.
528
Хар әйләр – хур итәр.
529
Дидәсендән – күзләреннән.
530
Сәйр итдерү – гиздерү.
531
Мәкам – урын.
532
Гөлгозар – гөлбакча, чәчәклек.
533
Мәсрүр – шатлыклы, сөенечле.
534
Гыйбадын – коллыгын.
535
Назыйм – нәзым сөйләүче (шагыйрь, автор).
536
Мәкян – урын, торган җир.
537
Нар – ут.
538
Ләкаб – кушамат.
539
Хибес – төрмә.
540
Хөллан – якын дуслар.
541
Сезгә күп игътизар әйләр – сезгә күп зарын әйтер.
