Читать книгу Terapia schematów w zaburzeniu osobowości typu borderline - Arnoud Arntz - Страница 11

Opisując swoją metodę terapii, Young twierdzi, że w pierwszych latach życia u każdego człowieka rozwijają się schematy. Schemat to uporządkowany wzorzec wiedzy rozwijający się w dzieciństwie, który znajduje wyraz w określonych zachowaniach, uczuciach i myślach (Arntz i Kuipers, 1998). Nie da się go zmierzyć bezpośrednio, ale można go oszacować, analizując historię życia osoby i obserwując, w jaki sposób radzi sobie ona ze swoim temperamentem i talentami. Schematy stają się coraz lepiej widoczne, w miarę jak pacjent ujawnia coraz więcej szczegółów na temat swojego zachowania w różnych sytuacjach społecznych lub na temat reguł i strategii działania, które stosuje.

Zdrowe schematy kształtują się wtedy, gdy podstawowe potrzeby dziecka są zaspokajane. Dzięki temu dzieci wytwarzają pozytywny obraz innych osób i siebie, a ogólny obraz świata jako całości także jest przychylny.

Do podstawowych potrzeb dziecka należą (Young i Klosko, 2012; Young, Klosko i Weishaar, 2013):

■ bezpieczeństwo – dzieci muszą mieć przy sobie niezawodnego dorosłego, który zapewni im opiekę i na którym można polegać, a także bezpieczne miejsce do życia, gdzie będą mogły rosnąć i się rozwijać;

■ więź z innymi – dzieci muszą czuć, że łączą je relacje z innymi osobami i że mogą się dzielić swoimi doświadczeniami, myślami i uczuciami;

■ autonomia – dzieciom trzeba zapewnić bezpieczne środowisko, które stanowi bazę do eksplorowania i poznawania świata. Ostateczny cel procesu dojrzewania polega na tym, by dorosnąć i stanąć na nogi. Opiekunowie muszą powoli, lecz systematycznie pozwalać dzieciom na stopniową separację, aby te mogły w końcu wyrosnąć na autonomiczne dorosłe jednostki;

■ poczucie własnej wartości – dzieci muszą mieć należyte poczucie własnej wartości. Aby było ono silne, trzeba doceniać dzieci za to, kim są, i za to, co potrafią zrobić;

■ wyrażanie własnego Ja – należy uczyć dzieci wyrażania własnego zdania i uczuć, zachęcać je do tego. Surowe lub opresyjne reguły nie powinny hamować autoekspresji;

■ realistyczne granice – aby dzieci mogły żyć w społeczeństwie, powinny przyswoić sobie pewne zasady. Muszą zrozumieć, kiedy w kontaktach z innymi trzeba zrezygnować z własnej autonomii czy autoekspresji, i muszą umieć to zrobić. Dzieci powinny również nauczyć się tolerować frustrację i odpowiednio sobie z nią radzić.

Rycina 2.1. Rozwój dysfunkcyjnych schematów

Źródło: opracowanie własne.

Kiedy te potrzeby nie są zaspokajane – czy to jedynie z powodu braków w otoczeniu dziecka, czy też w związku z występowaniem traumatycznych przeżyć (takich jak strata rodzica czy wykorzystywanie seksualne) – wówczas w interakcji z temperamentem dziecka może dojść do uformowania się dysfunkcyjnych schematów i dysfunkcyjnych strategii radzenia sobie (zob. rycina 2.1). Young opisuje osiemnaście różnych schematów (zob. aneks 9) i strategii radzenia sobie (zob. aneks 10; Young, Klosko i Weishaar, 2013).

Schematy, choć nie są tożsame z zaburzeniami osobowości (według DSM-IV; American Psychiatric Association, 1994), to jednak łatwo można je do nich porównywać (zob. tabela 2.1).

Tabela 2.1. Powiązania między zaburzeniami osobowości według DSM-IV a schematami

Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprey, 2002.