Читать книгу 'n Dorp soos Silwer Streams - Barend Vos - Страница 13

Die stemme is helder, die gretige oop gesigte. Natie! koor hulle.

Drie, vier, vyf op ’n ry teen die kroegtoonbank, die geliefdes. Die drankie met die ys staan reeds en wag, die kroegman kom tot voor Elnatan, die man met die rooikop plons ysblokkies in die glas, die ys klim oor die rand, Elnatan keer met sy hande, hy lag na die weldoener toe: Nee, wag, Rooie, jy’s te haastig!

O, jy het darem onthou wie ek is.

Die kroegman met die rooi hare, wat nie opkyk nie, wat mompel, maar Elnatan hoor hom goed. Rooie staan met ’n geel lap in sy hand, hy vryf oor sy blink toonbank, hy praat sonder om te kyk: Bly om jou weer te sien, Natie. Gedog jy’t ons vergeet. Finaal afgeskryf, kan jy maar sê.

Ek sal nie vergeet nie, Rooie! Hoe kan ek? Ek weet dit was lank; ek is jammer. Maar … dinge is nie maklik nie. Die gemeente is geen grap nie, die werk is veeleisender as wat ek gedink het, dieselfde dinge oor en oor, dit hou nie op nie, die eise, die mense, hulle neem jou hele lewe in beslag, jou gedagtes, jy droom van hulle, jy skrik snags wakker, jy sukkel om te slaap, jy lê en dink wat jy hulle eintlik moes geantwoord het, hulle los jou nie, hulle los jou nie, hoor jy my, Rooie, hulle los jou nie, dit hou nie op nie, dit hou net nooit op nie. Ek kom skuil hier, ek kom kruip weg, jy weet dit. My toevlug.

Jy beter drínk! ’n Ander stem. Elnatan ruik die nuwe asem, die brandewyn, hy hoor die deurslaanstem: Nee, vandag is dit ek en jy, maatjie! Jy kan nie een keer in tien jaar hier opdaag met jou gladdebek stories en dan dink jy gaan nié op jou moer gespeel word nie!

Die medeklinkers word net effens gesleep maar die woorde is vol durf. Elnatan kyk, hy kan nie anders nie, die fris man, nie ’n borselkop nie, die aartjies ’n padkaart oor sy neus, ’n netwerk oor sy wange, die donker sak onder elke rooi oog.

Hy kyk so stip, hy gluur. Die hare is ’n slordige bos, sulke slierte oor die ore, lang lelle in die nek. Die ligblou rugbytrui te vuil, heeltemal te klein, die homp wit hangpens tussen die hoog opgetrekte kortbroek en die trui. Elnatan keer: Dit was tog nie tien jaar nie, Jasper Malan! Jy laat my slegter lyk as wat ek is!

Elnatan steek sy hand half in die lug, vrede, geen konfrontasie, geen struweling nie, hulle is sy mense, hulle almal, almal hoofkarakters, almal syne sy toevlug sy tuiskoms.

Maar dis die brandewyn wat praat, dit verduur nie onreg nie, dit onderskei nie tussen griewe en feite nie. Jou op jou moer speel, ja! Jy sê dinge wat jy nie bedoel nie; jy belowe alles en dan bly jy weg.

Elnatan paai, hy het die goeie woorde, hy ken troos, hy bemoedig: Toemaar, toemaar, ons sal nou praat, ek en jy, Jasper, ek is gereed om te praat, ek is reg vir jou, vir julle almal, dit het te lank gevat, ek weet, maar ons gaan begin, ek en jy uiteindelik, kyk! Ons begin met jou, jy en die rugby, jy en jou loopbaan, waarheen het dit jou oral geneem!

Die slim trooswoorde, sy gladde versekerings. Jasper kom sit langs Elnatan, hy sukkel met die hoë kroegstoeltjie. Jasper die rugbyheld, Jasper die atleet, die skraal seun uit Leliesvlei. Die ander sit ver eenkant en wag, hulle luister, Elnatan praat móói: Ek wil nog weet van die keer toe jy vir jou provinsie gespeel het, Jasper, ek wou nog altyd weet, jou eie woorde!

Maar brandewyn is agterdogtig, dis aggressief, dit hou boek van die kwaad: Het ons dit nie al gedoen nie? Brandewyn sukkel met die baie n’e.

Elnatan voel die asem, die warm asem is teenaan hom, hy roep: Jy het tog vir Noord-Transvaal gespeel, Noord-Transvaal!

Jasper gryp dit aan, ’n honger hondjie: My ligblou jersey! Hy slaan op sy bors: Kyk, hier sit die daisy nog op die … oppie die … oppie bors. Hy wys, hy wys Elnatan moet op sy rug kyk: Losskakel! Mommer tie … monnel tiet …

Elnatan help, sy hart wil breek oor Jasper, hy help vinnig: Nommer tien, ja! ’n Uithaler-losskakel! Spogatleet. ’n Aansporing en ’n ideaal vir baie, ook vir my! Jy sal dit onthou, jy moet dit onthou. Kyk, ek vergeet jou nooit!

Maar die oë gaan toe, die kop wil sak, die slierterige kop gaan lê swaar op die toonbank, op die kroontjie blink ’n kaal kol. Die kroegman kom red die glas uit sy hand, die pap vingers val oop, daar is niks aan te doen nie.

Elnatan troos, hy praat swaar, sy seer hart, nogtans sal hy troos, die troos wat hy ken: Dinge sal regkom, Jasper, ja, ons moet net glo dit sal ook verbygaan, net glo! Toemaar, toemaar, eendag kyk ons hierop terug, dán sê ons dit was ook maar ten goede!

Dis die kroegman wat nader kom, wat vorentoe buk, wat die slapende aan die skouer skud, seker maak, wat wink na die ander wat stil en bewegingloos teen die toonbank sit, daar is die man aan die verste punt wat opstaan en nader kom.

Hy kom nader, hy kom tot by Elnatan, hy lag, hy roep: Die ligblou trui! Laat ons dit nie vergeet nie, vriende en volksgenote! Hy smaal. Noord-Transvaal, ja! Onder veertien. Die middel van die vorige eeu!

Nou lag hy hard, die kort, bonkige man lag met ’n oop mond, die agterste tande almal gekroon, die hol geluide uit sy keel, die selfversekerdheid.

Is dit jy, Trompie?

Die man sê niks, sy mond gaan toe, hy sê niks. Elnatan vra: Trompie?

Niks.

Weer: Meneer Toerien?

Skielik lag die man weer. Hy kom skuif langs Elnatan in, hy slaan hom met die plathand tussen die blaaie, hy proes soos ’n seun: Menéér Toerien! Nogal!

Hy wink na die kroegman, die lag steeds in sy stem: Het jy gehoor, Rooie? Die man het tog só ordentlik geword vandat ons mekaar laas gesien het! Vandat hy ’n dominee geword het. Dan is sy hand op Elnatan se kop, in sy hare, hy vryf dit deurmekaar soos ’n gawe onderwyser, hy vra: Since when, Natie? Ons kom dan al só lank saam! Hoe oud was jy – tien, elf? Jou ma neem vir jou die boekies by die biblioteek uit, nogal teen jou pa se sin. Hy sê dis minderwaardige lektuur, op daardie tipiese manier van hom. Maar jy léés. Heeldag, heelnag, met ’n flits onder die kombers. Vakansies, soggens voor skool. Hy gee Elnatan ’n kloppie op sy skouer, ’n gerusstelling, hy sug. Jy het geen idee wat dit vir my, vir ons, beteken het nie. Daarom kan ek mos nie vir jou kwaad wees nie, klein Natie! Ék, van almal? Feilbaarste onder die feilbares? Nêwwer! Sy vuis slaan op die toonbank. Of hoe, Rooie? Ons is tog maar almal ménse, of hoe? Hoe het ek altyd gesê, Natie? Dis nou maar wors! Nou bulder hy.

Die kroegman vryf net die glase, hy kyk nie op nie, hy mompel: Soos jy sê. Grootkaptein.

Daar is ’n geskuifel by die deur, daar is iemand buite, iemand sukkel om in te kom. Rooie kyk na sy grootkaptein, hy haal sy skouers op, hy rol sy oë, hy sug, hy kom uit van agter die toonbank. Elnatan volg elke tree.

’n Lang man by die deur, die lang man stoot ’n rolstoel voor hom uit, die lang man lig die voorwieletjies oor die kosyn, in die stoel sit ’n bejaarde, die ou man se bene is onder ’n kombers, sy hare ’n silwer lig in die skemer.

Rooie poets die tafeltjie in die hoek, hy vryf, hy vryf, hy sit die boks tissues wat op die tafeltjie was onder sy blad, hy trek ’n stoel uit, hy sleep die ander stoel weg, die rolstoel pas nou in by die tafeltjie, die lang man stoot die rolstoel tot by sy plek, die lang man buk oor die passasier, hy trek die ou man se klere reg.

Rooie drafstap, sy lang treë tot agter sy toonbank, hy gryp ’n skinkbord, hy vou ’n lappie, hy pak twee gestyfde lapservette, ’n blikkie Coke, ’n lang glas melk, die skinkbord is vol.

By die ronde hoektafeltjie sit die lang man nou ook. Hy het ’n aandpak aan, hy dra ’n wit hemp, ’n strikdas.

Rooie loop met die skinkbord, hy hou die skinkbord voor hom uit, hy buig effens voor die rolstoel, hy groet: Goeienaand, doktor Serfontein! Sy stem is luid, sy woorde afgemete, hy praat met ’n hardhorende, hy sit die melk voor die rolstoel op die tafel neer, die Coke is vir die lang man: Dáár’s hy, meneer Krynauw!

Die koue vingers hardloop teen Elnatan se rug af.

Rooie roep: Sê maar as u my nodig het, u weet mos …? Rooie se haastige stappie terug tot by sy toonbank, hy glip agterom, hy kom skuil, die sweet loop teen sy slape af. Trompie Toerien haal hard asem, Rooie leun oor na Elnatan, hy fluister: Ek dink nie jy gaan dit vryspring nie. Krynauw lyk soos ’n man op ’n missie. En hy het jou sommer met die inkomslag gesien.

Agter by die tafeltjie skraap ’n stoel, Toerien se asem stop, dit word stil, alles staan stil, Elnatan se keel word dik, hy wil sluk, hy gaan opstaan, hy moet padgee, hy sal weghardloop.

Dominee Wait? Die skielike stem van ver af, dit vul die hele ruimte, Elnatan se ore slaan toe, hy kan nie hoor nie, hy sien nie kans nie, hier moet hy uit. Hier moet ek uit!

Hy dink hy het gepraat, hy gee nie om wie hoor nie, hier moet hy uit.

Hier moet hy uit.