Читать книгу 'n Dorp soos Silwer Streams - Barend Vos - Страница 19

“Tipies!” is al wat Gert Esterhuizen kan uitkry.

Vir die soveelste keer hierdie Sondagmiddag vererg Saais hom vir die man. Hy is skytbang, hy hoor dit sommer aan die bewerigheid in sy stem. Ons moet maar versigtig wees vir hom, wil hy vir Sannie sê wat reg voor hom sit, Gert skrik maklik sy broek vuil.

Skielik trap Gert rem – Sannie se nek ruk amper af! Saais is lus en wurg die man. As hier net nie so baie getuies was nie.

Sondagmiddae gaan ry hulle altyd ’n entjie in Gert se Corolla. Gewoonlik in die stad se rigting, en dan gaan sit hulle by die Ultra City se restaurant. Drink ’n koffietjie, eet dalk ’n roomys of so. En kyk die mense, die stroom voertuie wat kom petrol ingooi voordat hulle die reis hervat, die flenterkarre gewoonlik noordwaarts, die treklorries suid. Ou Gert vererg hom altyd, luidrugtig en voorspelbaar, vir die karre met die getinte ruite, en vir die sewe stuks – “en twéé babas!” – wat uit ’n klein sedanmotortjie klim en ’n draai by die toilette gaan maak.

Vanmiddag verloop dinge egter anders. Nie dat hy wat Saais is ’n sê in die besigheid gehad het nie; toe die ander drie hom by sy huis kom oplaai, was die besluit klaarblyklik reeds geneem. “Ons gaan kyk ’n bietjie by die bruggie, daar waar dominee gister die aardige ondervinding gehad het,” het Sannie gesê toe hy inklim, haar oë blink en uitnodigend. Maar toe sit sy reeds voor by Gert. “Siestog, dominee was vanoggend só … so ánders op die kansel, het julle agtergekom? Nie ’n woord oor die lyk nie. Maar jy kon aan sy hele houding sien hoe die ding hom pla; ek het hom só jammer gekry!”

Nou kruie hulle maar in die bruggie se rigting, meestal in stilte. Gert klou dat hy bars om die kar in die pad te hou, en die vroumense sit en staar na die skare wat voor die bruggie versamel het. Saais moet erken dat hy lanklaas soveel mense by die brug gesien het. Seker laas met een van die groot vloede. Voetgangers en fietse en kleintjies wat speel. Knap voor die brug staan ’n groot swart kar met donker ruite dwars teen die pad getrek. Die musiek dawer by die oop deure uit. Iemand gee bierbottels uit die kattebak aan. ’n Sjebien op wiele, glimlag Saais, die berg wat na Mohammed toe kom.

“Die hele lokasie is natuurlik hier!” oordryf Gert.

“Ook maar mens, ook maar nuuskierig,” sê Sannie.

Saais is sommer vies. Hoekom sy voor by ou Bitterbal ingeklim het, weet nugter. Gewoonlik sit sy agter langs hóm. Nou moet hy met Langjohanna Snyman se ouvrou-oliekolonie op kort afstand klaarkom.

“My heretjie, kyk net dáár!” roep Sannie skielik en beduie na regs. Net waar die bruggie se randsteen begin, lê ’n bloederige bondeltjie so groot soos twee vuiste. Saais moet so half oor Johanna buk om behoorlik te kan sien. Haar reukwater kriewel in sy neus op. Hy wil nies. Noodgedwonge moet hy na haar gryp om nie sy balans te verloor en halflyf oor haar te val nie. Skielik begin sy te babbel: “Ja-nee, as dít darem nie ’n klomp bloed is daai nie, is my naam nie Johanna Snyman nie! Seker nog van gister se lyk,” hyg sy. “En kyk daar, hulle het al weer iets brandgesteek ook! Hulle kan mos nie lewe as hulle nie iets kan brandsteek nie!”

Saais kyk na die groepie kinders wat met ’n stok in ’n swartgebrande bondel krap. Dis maar net papiere, wil hy sê. Wys my watter kind kan ’n stuk papier wat los rondlê weerstaan. Maar hy sê liewers niks en haal sy hand van Johanna se knopperige knie af. Netnou dink sy hy het allerhande bedoelings. Asof hy twee keer na haar kant toe sal kyk, die ou stroopsoet hemelbesem.

Sy en haar man was ’n aardige kombinasie, onthou Saais. Die ou is dood op die vloer van die kaasfabriek waar hy die vername bestuurder was. En haar naam is net Johanna Snyman hier op die dorp. Wanneer hulle Desembers Kaap toe gegaan het, was hulle Cuttmann. Twee t’s en twee n’e.

“Altyd in hotelle gebly,” het Saais vir Piet Paai ingelig toe dié op ’n dag afgegaan het oor die belangrike lang vrou wat kom kla het oor ’n hoenderbeentjie in ’n pastei wat sy die vorige dag gekoop het. “Antwoord altyd iewers aan die Rand wanneer die ander grênd mense vra waar hulle vandaan kom.”

”Aan die rand van wát?” het Piet onbegrypend gevra.

Sarel Snyman het hom eendag kom konfronteer. By die bank, in sy kantoor. Ja, en wát bedoel jy met jou stories oor my en Johanna in die Kaap? het hy geskreeu. En of hy wat Saais is weet wat van hom gaan word as die fabriek se rekening by sy bank gesluit gaan word.

“Siestog,” het Saais vir Piet vertel, “die arme fool het toe nie lank genoeg gelewe om sy dreigement uit te voer nie. En sy fabriek ook nie.”

En nou sit ék met die welriekende begunstigde van sy aansienlike boedel hier langs my, dink Saais en kyk by die kar se venster uit. Joan Cuttmann. Speel darem in die week saam brug, ry Sondagmiddae saam met Sannie en ou Gert. Kry mekaar Woensdae en Saterdae by die rolbal. Soms op ’n Vrydagmiddag ook. Maar oor die jare kon hy nie eintlik vat aan haar kry nie. As hy haar sien, dan sien hy haar man met die verwronge gesig in sy kantoor.

“Vir wat giggel jy so, Saais?” Sannie draai haar kop dat sy skuins agtertoe kyk.

Sy probeer natuurlik witvoetjie soek omdat sy voor by Gert ingeklim het. “Moenie vir my sê jy en Johanna sit en speel voetjie-voetjie daar agter nie!” roep sy uit.

Jaloers! Van pure uitbundigheid wil Saais sommer begin lag. Hy leun vorentoe en vat liggies aan haar skouer, dat sy goed weet hy praat met haar. Dat sy tog niks moet dink van Johanna wat soos ’n blymoedige paal hier langs hom sit nie. “Dis g’n mensbloed daai nie!” sê hy vir haar. “Dis visbinnegoed. Die kinders vang vis hier, elke naweek. Dis karpderms!”

Dit maak hulle stil, sien hy tevrede. Ou Gert sit net voor hom en uitstaar, konsentreer dat hy vrek. Kyk net hoe wit is die kneukels om daai stuurwiel!

Die kar beweeg teen tien kilometer per uur oor die bruggie. Oral is daar mense op die smal, opgeboude voetpaadjie teen die kant van die brug. Sommige kom van die oorkant af, die meeste van die dorp se kant. Hulle kry mekaar iewers in die middel, die oë soek-soek in die rivier, die arms wys met die stroom af asof hulle iets sien. Wanneer hulle aan die oorkant kom, draai hulle weer terug. Sommer spelerigheid, weet Saais. Wat sal hulle nou sien wat die polisie nie gesien het nie? En wat is daar dan nou eintlik op ’n Sondagmiddag op ’n dorp soos dié te doen?

Hy wonder wat sal ou Gert sê as hy moet weet hy was vroegmôre al hier by die brug, met sy eie kar. Moet hy hulle nie maar inlig nie? Dit sal hulle ’n rukkie besig hou.

Ouderling Gert, wat op daardie vroeë uur saam met sy klomp medefariseërs in die voorste kerkbanke gesit het en hard probeer het om nie te wys hoe die besigheid hulle verveel nie.

Toe was hy al hier, hy en die res van die dorp se sondaars wat toe reeds die koerant gelees en die berig gesien het. Saam met die ander, wat nie koerante of enigiets anders lees nie, wat die hele ent van oorkant die grootpad af gekom het om te kom kyk waarvan die nuusdraers praat. Maar hy wat Saais is het meer as hulle almal geweet; hy het immers die man wat die lyk ontdek het huis toe gevat. Niks daarvan in die koerant nie. Dat Saais Vogel, afgetrede bankbestuurder, langs hom gesit het, gesien het hoe hy bewe en nie ’n woord kan uitkry nie.

Hy besluit om maar eerder sy mond te hou. Sannie sit ook Sondae in die kerk, is selfs ’n voorsitter of ’n sameroeper van iets daar. Ook ou Langjohanna met die spits nekkie sit die kerk vol. Die koppie swaai nou heen en weer om niks te mis nie. Joan Cuttmann. Iewers aan die rand van die waarheid.

“O, gatta!” roep Gert skielik.

Saais weet nou al om na die sitplek voor hom te gryp terwyl Gert skerp rem. Maar arme Sannie is amper nog ’n slag deur die voorruit. Kan die man dan nie gouer praat nie! Kan hy nie beter bestuur nie!

Die kar ruk dood; hulle is seker so in die middel van die brug, dink Saais. Die nuuskieriges drom dadelik om die kar saam. En skielik is dit donker rondom hulle. Iemand kap agter op die kattebak. Saais kyk om. Dan begin die hele kar skud. Dis asof ’n groot hand uit die lug Gert Esterhuizen se Corolla beetgekry het.

Reg voor Saais vlieg Sannie se hande na haar ore toe. “O, heretjie, Gert, ry net! Ry net!”

Gert sukkel met die aansitter, karring, karring. Die ding wil nie vat nie! besef Saais, ligweg paniekerig. Die pers vlekke slaan in Gert se nek uit. Hy kry nie die regte rat nie. Skielik ruk die kar vorentoe. Weer stol die enjin. Johanna gryp na Saais se arm. Van agter af kom ’n hou op die kattebak, stemme skree. Saais kyk om en sien die vuiste, die wit tande wat kwaai flits.

Dan stámp Gert die ratkierie en die Corolla vlieg agteruit. Na alle kante toe spat die mense weg. Sannie gil, maar die kar tru teen ’n vaart ál met die smal rybaan langs. Gert se kop ruk om. “Ry net!” bulder Saais, “hou net reguit!” Die Corolla se enjin skree, die regterkantste bande skuur teen die bruggie se randsteen. Gert trap die petrolpedaal net dieper in. Saais maak sy oë styf toe.

Dan swenk die kar skerp. Johanna val teen Saais; hy waag dit om sy oë oop te maak. Hulle is pas verby die bruggie se ingang, sien hy. Teen die water. Dan begin die kar se agterkant swaai; heen en weer. Heeltemal buite beheer. Vir ’n oomblik kan Saais sweer dat Gert die stuurwiel laat los het. Hy wil weer op die man skree, maar dan mis die Corolla die swart kar met die getinte ruite met ’n paar sentimeters en skok tot stilstand. Die bierdrinkers by die mobiele sjebien se oë wys wit. Sannie skree weer. Of is dit Johanna hier teen sy gesig? Oplaas kry Gert ’n nuwe rat. Die enjin gil, ’n dik modderboog skiet agtertoe, die Corolla gly-gly tot dit die teerblad tref en brul dan teen die opdraandjie uit. Saais waag dit nie om óm te kyk nie.

Eers toe hulle by Piet Paai se kafee verbyjaag, haal Sannie haar hande van haar ore af. Dadelik verminder Gert spoed. Johanna draai haar ruit af en hyg buitentoe. “Ag, dankie, Gertjie,” fluister Sannie en kyk na Gert. Sy vat-vat aan sy skouer.

Gertjie se gat, dink Saais, eensklaps woedend terwyl hy die naarheid in sy keel terugsluk.