Читать книгу 'n Dorp soos Silwer Streams - Barend Vos - Страница 5

Begin met stap, stel Tim Noakes in sy boek voor. Dominee Wait is bly vir die eenvoudige opdrag, in ag genome die minder ideale omgewing; sy onwilligheid.

Amptelik het Silwer Streams ses teerstrate – drie af, drie dwars. Maar vyf daarvan, kla die dorpsmense met oortuiging, is meer gat as straat. Vat nou maar Noordstraat, met daardie gevaarlike dongas; ook maar goed weinig van dié straat se bewoners – dis ouer mense en meestal armes wat in die sub-ekonomiese huisies woon – het hulle eie motors. Dit is dus net die kinders wat af en toe kom kuier, en die dokter en die dominee wat vir siekte en dood ontbied word, wie se voertuie die risiko’s dra. En dan is daar die skandalige Suidstraat waar die teeroppervlak in lang dwarsstroke oopgekap is om pype of kabels te lê. Wat ná twee jaar nog nie opgedaag het nie. Sedertdien lê die halfopgevulde slote maar so. Vlak grafte.

Maar dan is daar die middelste straat – vir almal se begrip die hoofstraat. Die genadige uitsondering; die een wat deur die provinsiale owerheid in stand gehou word en dus redelik gereeld herstel word. Dit kom al die pad van die plase af, glip oor die nasionale pad, klief die dorp in twee en steek uiteindelik, ná ’n langerige afdraand, die rivier met ’n eenrigting-laagwaterbruggie oor. En van daar af word dit, in die dorpsmond, die tuislandpad.

Dit is daardie bruggie aan die onderpunt van Rivierstraat wat Elnatan Wait se aanvanklike bestemming is, sy omdraaipunt vir hierdie eerste stappie. Maar voor hy daar kom, moet hy eers Kerkstraat se gate trotseer. Eintlik, weet hy, behoort hy dankbaar te wees vir dié dwarsstraat wat voor die kerk verbyloop. Die ander twee is doodsake. Skoolstraat is feitlik onbegaanbaar. En die meeste van Koöperasiestraat se teer het, soos sy koöperasie, lankal vergaan.

Dis al klaar warm. Maar van die rook uit die lokasie wat later oor die nasionale pad aangedryf sal kom is daar gelukkig nog geen teken nie. Wat help dit jy gaan stap om jou longe oop en jou hart aan die pomp te kry en dan kry jy net nóg gif in? In die winter is dit ’n verstikkende gemors, veral soggens en saans. In die somer is dit nie heeltemal so erg nie. Nou is dit net die hitte. Hy weet hy moenie hier wees nie.

Ook maar goed hy het toe nie die sweetpak se baadjie aangetrek nie. Die broek sit in elk geval soos ’n uitgerekte sak aan hom, dít is buite die kwessie. Die kortbroek moet maar doen. Daar is nog nie mense op straat nie, in elk geval nie gemeentemense nie.

Verby die kerk, die breë plein langsaan waar die kerkgangers lankal nie meer parkeer nie – hulle het te min geword. Sondae staan al die motors binne die kerkkompleks se omheining; dit is in elk geval veiliger só. Kerkplein is nou die dorp se taxistaanplek en Vrydae en Saterdae slaan die smouse hulle tafeltjies daar op of sprei hulle grondseile oop. En sommer teen die straat maak daar oornag ’n hoop tuinvullis of ’n swart sak met huisafval ’n onwelriekende verskyning. Dominee Wait word genoop om sy asem op te hou terwyl hy haastig verbystryk. Iewers teen sy regterslaap spring ’n ongemaklike klopping op.

Hy trek diep asem in toe hy voor die Portugees se drankwinkel verbygaan en blaas dit uit voor King’s Cash Loans wat langsaan ingedruk staan. Drank en duur geld teenaan mekaar, die een teer op die ander.

Wanneer laas het iemand voor die poskantoor gevee? Die skuifhek staan wyd oop. Dit word nooit meer toegemaak nie, weet hy; watter nut het die nuwe palissade-heining nou? Oorkant is Paul Vincent se koerantkantoor met die breë stoep. Meer stoep as kantoor. Meer kantoor as koerant.

Uiteindelik die hoofstraat se kruising. Hy waag dit om die hoek. Piet Paai moet net nie reeds oop wees nie. Gelukkig lê die pak oggendkoerante uit die stad nog voor die kafee se toe deur. En gelukkig is daar nie motors hierdie tyd nie. Hiervandaan is dit afdraand rivier toe. Hy weet hy moet maar terughou teen die hoogtetjie af – wat help dit jy begin te vinnig? Sy kuite begin al klaar te trek. Die klopping wat langs sy voorkop ontstaan het, hamer nou laer af, tot in sy nek.

Haastig verby die losieshuis. Dalk lê die ou met die frokkie reeds met sy elmboë oor die hekkie, dan moet die dominee weer sy pensioenprobleme oplos. Hy dwing homself om nie te kyk nie. Verby die bank en die verlate OTM. Hy moenie meer hier kom nie.

Die klompie populiere gooi lang oggendskadu’s oor die rolbalbaan. Dit is Saterdag, speeldag. Die motors staan tot teen die inrypad geparkeer. Nogal baie. Hy het nie geweet die dorp het soveel rolbalspelers nie. Die klubhuis het ’n stukkende ruit, sien hy sommer op dié afstand, ten spyte van die pynlike sametrekkings wat nou tot oor sy oë begin strek. Ou Gert Esterhuizen en sy gevolg samel seker vandag geld in om die ding te vervang. Wie sou dit gebreek het? Wát?

Die oues roer vroeg, dit weet die dominee maar te goed. Wat is daar anders te doen? Die lewe is kort – iewers het hy daaroor gepreek. Vandag gaan iemand weer ’n mond vol hê oor die ruit. Was dit ’n klip? Gaan iemand sê dit was ’n geweer, ’n dwaalkoeël? Die lewe is te lank om dit sonder aanhoudende geveggies agter die rug te moet kry.

Die vergane parkie net duskant die rivieroewer, die skewe geraamtes van gebreekte swaaie. Iewers dieper in lê die oorblyfsels van ’n swembad waarin daar deesdae glo rondlopers slaap.

Die rivier is nogal leeg vir hierdie tyd van die jaar; dit het seker nog nie genoeg in die noorde gereën nie. Die hiasinte neem oor, niemand doen iets daaraan nie. Hulle moes dit daardie einste jaar toe dit hier aangespoel gekom het uitgeroei het. Toe was dit nog beheerbaar. Nou is dit vir altyd te laat. Hy moet omdraai, hy weet dit; hierdie besigheid gaan in ’n volskaalse migraine ontwikkel.

Maar eers probeer hy onthou wanneer laas daar ’n behoorlike vloed was; genoeg water om die laagwaterbrug te oorstroom. Dit gebeur so elke twee, drie jaar.

Dit sal wel nie 1974 s’n oortref nie. Niks sal nie! sug die ouer dorpsmense wat dit beleef het en steeds daaroor praat asof dit gister was. Selfs 1988 se vloed, toe Silwer Streams se deftige oewerwonings vuil rivierwater oor hulle Persiese tapyte gekry het, het nie by ’74 s’n gekom nie. Al kon almal nog ’88 se vloedlyn aan die dominee uitwys, pas nadat hy op Silwer Streams aangekom het. Trots op die groot gebeurtenis wat landwyd opslae gemaak het en weer eens nie hulle dorp oorgeslaan het nie.

Dis waaroor hulle praat. Die vloede van destyds. Die dae lank gelede. Toe die dorp se kinders nog in die parkie teen die rivier gespeel het. Toe hier swemgalas gehou is en daar selfs skole uit die stad kom meeding het. “Hierdie plek,” het hy eenkeer lank terug vir Sandra gesê, “word net deur herinneringe aanmekaargehou.”

Die nostalgie en die heldeverhale. En deesdae die magtelose frustrasie omdat die dorp so onstuitbaar agteruitgaan en elke jaar net meer gehawend daar uitsien as die vorige. Soos deurreisigers dit, met die meedoënlose vrymoedigheid van vreemdelinge, by die Caltex-petrolpompe aan die garagebaas sê en dit liefs nie waag om die toiletgeriewe te trotseer nie. Of wanneer hulle ’n vinnige koeldrank langsaan by Piet Paai se kafee koop en vir Lionel by die kasregister fluister hulle sien die dorp ly ook maar onder die nuwe bedeling. Hy wil nie hier wees nie.

Soos ’n smorende kleed, dink Elnatan. Die teleurstelling wat die dorpie toedek, wat elke seisoen ’n bietjie laer sak. Nog iets doodwurg. Dodeliker as die lokasie se rook.

Dalk moet hy nie so sinies wees nie. Dalk is die doodsheid wat hy al hoe sterker by die dorp se mense aanvoel maar net ’n gelatenheid. Aanvaarding is tog die laaste stadium in ’n suksesvolle terminale proses. Alles eintlik so voorspelbaar. Predikante leef van voorspelbaarheid. Die geykte formules, ’n teksvers vir elke geleentheid. Kapelaan van die gemeenskapsgodsdiens. Dinge gaan maar soos dit gaan.

Elnatan wonder of hy dit kan waag om oor die smal brug tot anderkant die rivier te loop. Sê nou een van daardie taxi’s kom van die oorkant af aangejaag? Hoe gaan hy betyds padgee; die voetgangers se beweegruimte is bitter smal. Wie sal weet as hy in die rivier val? Wie sal hom daar kry? Die water is koud en vuil.

Hy swenk regs, steek Rivierstraat se teerstrook oor. Verbaas hom oor die skielike flinkheid in sy bene – seker maar die afdraand. Seker maar die rivier.

Die pyn in sy kop het hom eensklaps naar. Hoe is hy dan nou so uit sy asem uit. Hy moet by die water kom, dink hy, nóú. Die rivier.