Читать книгу Die ongelooflike onskuld van Dirkie Verwey - Charl-Pierre Naudé - Страница 10

DIE KOERANTBERIG

Die vraag is: kon ek werklik al weet waaroor dit gaan? Want soos ek later sou agterkom, was die dinge groter as my vermoedens.

Die foto-episode was deel van ’n groter raaisel, wat toentertyd veel meer kommer by my sou gewek het as ek maar net ’n benul gehad het. As ek nou terugdink, besef ek dit het in verband gestaan met die vyandige aanslag teen die land, met die vrees van mense om van hul kolletjie op die aardbol gevee te word.

Daar was die besoek in 1971 van luitenant Nieman van die Veiligheidspolisie aan die drukpers waar my koerantjie destyds gedruk is. Die Veiligheidspolisie was en is mos belas met landsveiligheid. As ek reg onthou, was Nieman, met sy onskuldige groot bruin oë soos dié van ’n sint bernardhond, se woorde met die intrapslag: “Jy weet waaroor dit gaan, Verdomp.”

Dit was moeilik om sy oë met sy aggressiewe houding in verband te bring. Ek het outomaties agter my proefleeslessenaar in die voorvertrek orent gekom.

“U bedoel …” wou ek nog sê, sommer wys ek steek niks weg nie. Toe gebied hy my: “Sjuut. Ons neem dáárdie.” Hy het bedoel die koerante.

Dit moet aanvanklik sommige berigte oor geweld van boere teenoor plaasarbeiders gewees het wat my koerantjie in die kollig geplaas het.

Luitenant Nieman, wat ek nog nooit in my lewe gesien het nie, se blik het stadig oor die skamele interieur gerol, rustig, asof hy die plek nou net gekoop het. Hy het lank op die geraamde swart-en-wit foto teen die muur gefokus. Die vergrote portret was die enigste versiering aan die ongeverfde pleisterwerk. Dit was van Anna wat hokkie speel.

Ek het dit ’n paar jaar tevore van buite die skoolheining met ’n zoemlens geneem. Kom ons sê maar die paparazzi-vlooi het my in plaaslike konteks gebyt.

Nieman het homself en sy adjudant, ene Anderson, voorgestel. Al twee van die tak in Kimberley. Hulle soort kom in twees. Ek het vir Mina beduie maak tee, maar los, het Nieman terugbeduie. Toe loop hulle na die agtervertrek waar die koerantargiewe gehou is. Ek het gevolg soos ’n stertjie.

“Slegs dié?” het ek gevra.

“Slegs.” Ten minste wou hulle mý nie saamneem nie.

“Watter wet?”

“Vra jou prokkie,” het die adjudant geblaf. Hy sit toe ’n stewige hand oor my boarm. Ek dag ampers hy gee my ’n drukkie, van alle dinge. Toe ons so terugstap voordeur toe het my voete al hoe swaarder gevoel, en dis toe dat Nieman in die kosyn terugdraai om met my praat.

“Verdomp, jy ís ’n pennelekker. Maar moenie dit soos die waarheid laat klink nie, oukei?” Die ander vent was reeds straataf met die oorskiet-eksemplare onder sy arm.

“Die staat sal besluit wat gebeur of nie gebeur het nie, Verdomp. Sit die stront in ’n liefdesverhaal of iets, man.”

Sy laaste was: “Ek hou van jou. As jy na raad luister, sal jy veilig wees. Ek is ’n man van my woord.” Hy het homself diep geglo. Ek wou-wou deur skaamte oorval word.

Die eerste wat ek gedoen het, was om afdrukke van die belangrikste mikrofiche’e te maak. Die veiligheidsmanne het nog nie van die fiche’e uitgevind nie. In die bedryf het ons dit soos in die Engels vir “visse” uitgespreek.

Ek het asemsnakkend uitgestap vir vars lug. Op die sypaadjie het ek die veiligheidspolisieman se laakbare opmerkings oordink. Waaroor sou hy dit gehad het?

Ek kan onthou dat ek omgedraai het om die gebou te betrag. Miskien ’n voorgevoel? ’n Valerige eenverdiepinggebou op ’n hoek met die hoofstraat. Nooit sou ek kon gedink het dat hierdie gebou later nie meer daar sou wees nie. Poeiergroen sinknokdak. Ek het my voorvenster swart geverf gehad en dit het ’n paar duim bo die breë sypaadjievlak begin en amper die hele buitevlak beslaan. ’n Skuins oorhang van sink het die volle lengte van die sypaadjie tot aan die einde van die straatblok bedek.

Die drukpers se smal deur was langs die vertoonvenster van die eenheid langs myne, Seejay’s, die algemene handelaar-koem-meubelwinkel van die Indiër. Hy wat later ’n Portugees geword het onder die wet. Dié se ingang was op die afgeskuinste hoek onder die dekoratiewe geweltjie. Aan die ander kant van my drukpers was die dubbeldeur van ’n kleinerige Ackermans.

Ons dorpie was bekend as ’n groot dorp, op die rand van die Ampersand. Dit was voor die bou van die nuwe pad voortydig gestaak is en alles leeggeloop het. Waar die dorp eers verskeie strate met kerk en koöperasie gehad het, is soos ek hier skryf, veertien jaar ná daardie eerste besoek in 1971, niks van oor nie.

Daardie besoek was twee jaar voor die episode met die halfkaalfoto’s van die jonge Anna. Sedertdien het Intelligensie my en my koerant op verskeie maniere geteister.

’n Jaar of twee voordat P.W. die noodtoestand afgekondig het, was hulle vir die laaste keer op die dorp (nou lelik agteruit). Dié slag by Die Weekpos se redaksiekantoor aan my huis in Steynstraat. Dit was 1983, soos die geskiedenis dit wou hê.

Einste Nieman, hom dadelik herken. Moord in sy waterige oë. “Die fiche’e. Fish!” het hy gebulder, asof hy ’n militêre kodewoord kwytraak, en hy slaan met die safte rand van sy vuis op my lessenaar. Sy stem het plek-plek gebreek, hy was nie goed met bulder nie.

Hy het inderdaad bedoel die mikrofilmargiefie waarop al die uitgawes van die koerant gestoor was! Ek het dit in ’n staalkissie in die groentelaai van my koelkas bewaar. Die fiche-skywe was my trots, dit was Bloemstadse tegnologie daai, en een maal ’n kwartaal het ek met my boel koerantjies soontoe gery om die piepklein skyfies te laat maak.

Nieman het met ’n winkgebaar van die vingers bly herhaal: “Die fiche’e, Verdomp, verdomp gee dit, man!”

Hy is met die fiche-biblioteek onder ’n arm daar vort, my tuisakwarium vol glimmerings, my lewe-in-bewaring! Sy laaste woorde was, hy het dit so half aan my uitgespel: “Onthou: f-i-k-s-i-e. Al gehoor van? Daai’s jou kos. Los die waarheid vir grootmense.”

Dit was toe ek buite kom op daardie geleentheid dat ek kon sien die drukpers, doer in Persstraat, brand. Niks van oorgebly nie. ’n Grys kar met Kimberley-nommerplate het met tollende bande onder ’n kalkerige stofwolk weggetrek.

Daar is dié dag twee ander wolke by my ingeprent, die groot swarte en die kleiner witte, wat uit die wordende puin getrek het. Verskillende stelle dokumente wat gebrand het, natuurlik. En net dáár het ek my herverbind tot die waarheid.

Nou kyk, Veiligheid se valkoë was nog altyd oral, veral destyds. Later van tyd het ek agtergekom hulle werk boonop saam met die afdeling Okkulte Bedrywighede van die Suid-Afrikaanse Polisie teen my, oor ’n storie wat my koerantjie gedra het en waarvan Okkulte nie gehou het nie.

Iets wat ek nie kon ontken nie, is dat onverklaarbare dinge, miskien nog altyd, op die Lyksovlakte gebeur het. Ek het gedink aan ’n gerug wat die ronde gedoen het, dat die Amerikaners kernafval in die Karoo stort. Miskien het die radioaktiwiteit hiervan buitenissighede veroorsaak.

Só het my voorbladberig op Vrydag die 13de Desember 1974 gelui. Dit het die nonsens tussen my en die Veiligheidsmanne ’n gevaarlike hupstoot gegee:

TONGE KLAP OOR RAAISELVERSKYNSEL

’n BOER van die omgewing glo ’n “motel” het oornag op sy plaas verskyn. Hy is absoluut dronkgeslaan hieroor.

Mnr. Boer Verwey van die plaas Apiesdraai sê hy het nog nooit voor Woensdagoggend die gebouekompleks op sy grond gesien nie. Hy gebruik minstens twee kere ’n week die pad en die plaaswerkers loop elke dag daarlangs en het dit ook nog nooit gesien nie. Die motel, ’n tipe verblyf wat slaapplek vir motoriste bied met ’n afdak vir elke motor (foto hiernaas), staan sowat 200 meter van die ou hoofpad langs die inrypad wat na die plaas toe gaan.

Die Weekpos kan getuig van ’n naambord waarop staan: Hide Out Motel. Built on historical ground – 100% refrigerated bar.

By navraag het boukontrakteurs in die groter dorpe gesê hulle het geen wete van so ’n projek nie. Die mening is dat dit op ’n roete geleë is wat nie genoeg verkeer trek om ’n hotel ekonomies te maak nie.

Sers. Kleinschmidt, bevelvoerder van die polisiekantoor hier op , het nuuskieriges gemaan om dit nie te naby te waag nie. Hy beskryf die verskynsel as ’n “sweemgedoente”. Die sersant het gesê boukundiges van die hoofstad sal geraadpleeg word.

Van die pad se kant is nog ’n kleiner naambord te sien waarop staan: Inspection invited. Beide borde het woorde wat nie normaalweg op ons platteland voorkom nie.

Om alles te kroon het ’n siener, wat naamloos wil bly, Die Weekpos gebel en die bousel beskryf as “’n kenmerkende Texas-boustyl”. Sy meen dit dui op olie wat binnekort in die omgewing ontdek sal word.

Die Weekpos sal sy lesers ingelig hou met verdere beriggewing.

– Eie nuus.

Dit was die opspraakwekkendste gebeurtenis ooit op die Lykso. En nie slegs die bronstige Kleinschmidt, Lemmer en die koster van die kerk het dit gesien nie.

En toe verdwyn die gebou weer. Dit was soos ’n vlieënde piering wat geland en weer vertrek het.

Vir enigeen wat die vroeëre tekens gevolg het, soos die raaiselagtige foto’s van Anna in die kerk, sou die motel minder van ’n verrassing gewees het. Dis eers nou dat ek self die prentjie kan sien.

VOETNOOT

Verdomp haal die naam van sy dorp wat in die oorspronklike berig verskyn het deur en vermy enige gebruik van die pleknaam in sy boek. Ek vermoed hy het die risiko van vervolging probeer verminder, hoewel omringende plekname en plekverwysings wel voorkom.