Читать книгу Święci i świętość w języku, literaturze i kulturze - Halszka Leleń - Страница 4

Słowo wstępne

Oddajemy w ręce czytelników publikację zbiorową inspirowaną naszymi zainteresowaniami fenomenem świętości, którą chcielibyśmy rozumieć jako ostateczne przeznaczenie ludzkiej wolności. Stworzyliśmy szeroko zakrojony projekt badawczy, a jego celem jest próba lepszego zrozumienia tego fenomenu – oraz warunkowanych przezeń ludzkich postaw – na gruncie trzech kultur: polskiej, niemieckiej i angielskiej. Studia te stanowią zbiór prac polskojęzycznych poświęconych interesującym nas zagadnieniom, jednakże równolegle ukazuje się na zagranicznym rynku wydawniczym niemieckojęzyczna antologia tekstów Die Heiligen und das Heilige. Sprachliche, literarische und kulturelle Aspekte eines Phänomens (wyd. Peter Lang, seria: „Religion – Kultur – Wissenschaft”) oraz tom anglojęzyczny Sanctity as a Story: Narrative (In)Variants of the Saint in Literature and Culture Across the Centuries (wyd. Peter Lang, seria: „Mediated Fictions”).

Prezentowana publikacja wpisuje się w zakres badań nad szeroko rozumianą kulturą duchową, której fundamenty tkwią w świecie wartości poznawczych, estetycznych, moralnych i sakralnych i która jako taka właśnie stanowi od dziesięcioleci źródło naukowych inspiracji, ale także przedmiot szczególnej troski Profesor Jadwigi Puzyniny – wybitnej uczonej, autorytetu w dziedzinie problematyki wyrażania wartości w języku oraz badaczki literatury, łączącej zainteresowania naukowe z misją popularyzacji w dyskursie publicznym zagadnień aksjologicznych, w tym zasad moralności komunikacyjnej. Czujemy się zaszczyceni, że w roku jubileuszu dziewięćdziesiątych urodzin Pani Profesor wolno nam dedykować Jej ten zbiór prac – tym bardziej, że w swojej treści konfrontuje on czytelników m.in. z warunkowanym przez fenomen świętości ładem moralnym, o który w naszych współczesnych realiach od wielu już lat Czcigodna Jubilatka zabiega. Czyni to Pani Profesor w sposób godny uznania, ponieważ wokół inicjowanych przez Nią zadań zmierzających do etycznej normalizacji językowego współbycia Polaków skupia ona ludzi o różnych światopoglądach i odmiennych predylekcjach politycznych. Tym samym jedność w różnorodności staje się faktem i jest to fakt społecznie ważny, jeśli weźmiemy pod uwagę skuteczność działań Pani Profesor oraz powiększającego się z roku na rok grona Jej współpracowników, o którym wspomina w wywiadzie dołączonym do tej publikacji. Na polskich uniwersytetach pojawia się coraz więcej wykładów upowszechniających zasady etyki komunikacji, a w szkołach i innych instytucjach oświatowych odbywają się prelekcje na ten temat adresowane nie tylko do uczniów, lecz również rodziców i nauczycieli. Sama zaś Pani Profesor jest częstym gościem różnorodnych konferencji, kongresów, sympozjów i spotkań z publicznością, podczas których przypomina o potrzebie szacunku wobec godności wszystkich ludzi. Ponadto z inicjatywy członków założonego przez Nią przy prezydium PAN Zespołu Etyki Słowa Rady Języka Polskiego powstały w minionych latach i ciągle powstają liczne publikacje naukowe oraz popularnonaukowe dotyczące problematyki moralności i związanych z nią zagadnień pragmalingwistycznych.

Wszystko to uświadomiło nam, jak wielkie stają się przestrzenie dobra wspólnego, które Pani Profesor pomnaża z pełnym zaangażowaniem i w poczuciu odpowiedzialności za Drugiego, rodzinę, szkołę, uniwersytet. Dlatego oddana w ręce czytelników publikacja jest zarówno wyrazem wdzięczności przedstawicieli różnych krajowych środowisk uniwersyteckich za Jej codzienny trud, jak również żywym przejawem ich troski o kulturę duchową, jej jakość i dalszy rozwój. W pewnym sensie zamieszczone w tomie prace autorów można postrzegać również jako wyraz ich własnej duchowości. Z drugiej strony, poprzez rozważania fenomenu świętych i świętości, ukazują oni przecież także głębokie sensy prawd moralnych, przyłączając się tym samym do tego „dziejowego pochodu”, któremu od lat przewodniczy Profesor Jadwiga Puzynina.

Jak wskazuje już sam tytuł tomu, przedmiotem zainteresowania autorów są przestrzenie języka, literatury i kultury, w których manifestuje się fenomen świętości. Należą one do sfery profanum – sfery tego, co ludzkie, co pozwala się zrozumieć i doświadczyć, stanowiąc miejsce przejawiania się tego, co nieweryfikowalne, ale intuicyjnie przeczuwane jako niezniszczalne, wieczne, święte. Oczywiście to nie istota nadprzyrodzonej świętości – tylko Bogu przynależnej – jest przedmiotem zamieszczonych tu rozważań, bo siłą rzeczy być nią nie może. Ogólnym celem podjętych badań jest natomiast określenie sposobu przejawiania się kategorii sacrum we wspomnianych przestrzeniach, ich zdolność kierowania ludzi ku świętości, a także egzystencjalny wymiar życia tych, dla których stała się ona miarą postaw – wybranych świętych i błogosławionych oraz zasługujących w ludzkiej opinii na takie miano. Ujmując cele tomu w sposób bardziej szczegółowy, stwierdzić trzeba, że autorzy zgłębiają interesujące nas zagadnienie w aspekcie teologicznym i ogólnoreligioznawczym, konfesyjnym i pozakonfesyjnym, filozoficznym, socjologicznym oraz kulturowym, badają jego różnorodne oblicza w literaturze dawnej i współczesnej, starych i nowych mediach oraz dziełach sztuk wizualnych, opisują ujawniające się w tekstach kultury religijne sposoby postrzegania świata, wskazując m.in. na ich wartość formatywną – kształtującą nie tylko życie wewnętrzne człowieka, lecz również wpływającą na jakość współdziałania ludzi w określonych przestrzeniach społecznych. Czytelnikom dana jest w tej książce także możliwość pogłębienia wiedzy dotyczącej bogactwa znaczeniowego pojęć świętość i święty.

Do realizacji naszego projektu zaprosiliśmy specjalistów reprezentujących różnorodne dziedziny humanistyczne, mając świadomość, że problematyka świętych i świętości jest w swej istocie bardzo złożona – choćby w tym sensie, że to, co dzieje się w najróżniejszych dziedzinach kultury, w nauce, polityce, obyczajach, czy też po prostu w ludzkiej codzienności, nie pozostaje bez wpływu na sposób, w jaki ludzie pojmują swoją relację ze sferą świętości. Dlatego rozważanie jej w aspekcie tylko teologicznym czy nawet ogólnoreligioznawczym byłoby dla próby wieloaspektowego ujęcia zjawiska – a tego właśnie problematyka ta w gruncie rzeczy się domaga – dalece niewystarczające.

Przeprowadzone analizy niewątpliwie pomogą czytelnikom zrozumieć, jak ścisłe są powiązania świętości z przestrzenią języka, literatury i kultury. Być może dla niektórych z nich książka ta w swoim naukowym wymiarze stanie się inspiracją do własnych badań lub refleksji bardziej osobistych. Bo przecież świętość ma i tę zaletę, że łatwiej jest w jej świetle zrozumieć, kim jest człowiek i jak wielkie mogą być jego możliwości, kiedy perspektywa tego, co wieczne, niepojęte, a mimo to przeczuwane przez wielu jako zupełnie realne, stanie się jego własną.

Tomasz Żurawlew