Читать книгу Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSSF - Группа авторов - Страница 10

Rachunkowość finansowa jest zawsze regulowana określonymi normami prawnymi, które w zależności od systemu prawnego mogą mieć postać ustaw, rozporządzeń czy też ogólnie akceptowanych standardów przygotowywanych i przyjmowanych przez profesjonalne organizacje. Stosowanie regulacji prawnych prowadzi do rzetelnego gromadzenia i prezentowania informacji oraz do ich porównywalności. W szczególności szeroko rozumiane standardy rachunkowości regulują zasady stosowane przy sporządzaniu sprawozdań finansowych.

W Polsce nadrzędnym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia rachunkowości jest ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (uor). Należy jednak zauważyć, że regulacje zamieszczone w ustawie uchwalonej w 1994 r., dotyczące w szczególności zasad wyceny aktywów i pasywów oraz sporządzania sprawozdań finansowych były wielokrotnie nowelizowane, w dużej mierze w związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej i koniecznością dostosowania prawa bilansowego do wymogów Wspólnoty. Te działania były i są dwutorowe. Z jednej strony wiązały się z koniecznością wprowadzenia do polskiego porządku prawnego Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF), z drugiej z implementacją rozwiązań zawartych w dyrektywie UE o rachunkowości [Dyrektywa 2013] .

Historia Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) sięga 1973 r., kiedy to w Londynie powstał Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (KMSR), prywatna organizacja, założona przez organizacje księgowych z Australii, Francji, Holandii, Japonii, Kanady, Meksyku, Niemiec (RFN), Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz USA.

Standardy, które opracowywał i akceptował w latach 1973 – 2000 Komitet, nosiły nazwę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. W 2000 r. na skutek przekształceń organizacyjnych w miejsce Komitetu powołano Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSR) oraz postanowiono, że standardy przez nią wydawane będą nazywane Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej. W związku z tym obecnie zbiór standardów międzynarodowych składa się z Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, opracowanych przed 2000 r. i jeszcze niezastąpionych nowymi regulacjami oraz tworzonych aktualnie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej3. Każdy ze standardów dotyczy zasad uznawania, wyceny i prezentacji konkretnych składników sprawozdania finansowego (np. MSR 2 odnosi się do zapasów, MSR 16 do rzeczowych aktywów trwałych, MSR 40 do nieruchomości inwestycyjnych). Przyjęto też standardy regulujące zasady sporządzania sprawozdań finansowych (np. MSR 1 o charakterze ogólnym, określający zasady prezentacji poszczególnych elementów sprawozdania finansowego czy MSR 7 poświęcony tylko sprawozdaniu z przepływów pieniężnych).

Powstanie Komitetu Międzynarodowych Standardów Rachunkowości było odpowiedzią na zapotrzebowanie na regulacje rachunkowości o wymiarze ponadnarodowym. Te z kolei są niezbędne w warunkach globalizacji, w szczególności w związku z [Walińska (red.), 2016, s. 120]:

– umiędzynarodowieniem wymiany towarów i usług,

– globalizacją rynków kapitałowych,

– rozwojem wspólnot gospodarczych,

– rozwojem międzynarodowych korporacji,

– zdobywaniem kapitału na rynkach zagranicznych.

Coraz większe zapotrzebowanie na globalnie zrozumiałą informację ekonomiczną (a więc przygotowywaną na podstawie spójnych zasad i standardów) doprowadziło do powstania, a potem intensywnego rozwoju i umocnienia się organizacji, która za cele działania stawia sobie:

1. Opracowywanie w publicznym interesie jednego zestawu wysokiej jakości, zrozumiałych, możliwych do wyegzekwowania i akceptowanych globalnie standardów rachunkowości, opartych na jasno określonych zasadach. Tak scharakteryzowane standardy powinny zawierać wymogi zamieszczania w sprawozdaniu finansowym wysokiej jakości, przejrzystych i porównywalnych informacji, stanowiących pomoc inwestorom i pozostałym uczestnikom rynków kapitałowych na całym świecie oraz pozostałym użytkownikom informacji finansowych w podejmowaniu decyzji gospodarczych.

2. Promowanie stosowania i rygorystycznego wdrażania standardów.

3. Uwzględnianie, w procesie opracowywania i wdrażania standardów, potrzeb dużej grupy jednostek zróżnicowanych pod względem wielkości i typów, działających w różnego rodzaju otoczeniach gospodarczych.

4. Promowanie i ułatwianie przyjęcia MSSF poprzez zapewnienie spójności między krajowymi standardami a MSSF.

Osiągnięcie celów sformułowanych przez Komitet i kontynuowanych przez Radę było możliwe tylko dzięki wsparciu instytucjonalnemu, którego Komitetowi, a następnie Radzie udzieliły: Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych oraz Unia Europejska [Walińska (red.) 2011, s. 21]. Akceptacja MSR przez wspomnianą Organizacji Komisji Papierów Wartościowych oznaczała, że mogły być one wykorzystywane do sporządzania sprawozdań finansowych przez spółki, których papiery wartościowe były notowane na zagranicznych giełdach. Z punktu widzenia stosowania standardów najważniejsza była decyzja Unii Europejskiej, która dążąc do zapewnienia porównywalności sprawozdań finansowych spółek giełdowych, zdecydowała o przyjęciu MSSF jako podstawy sporządzania sprawozdań przez te podmioty. Dla usankcjonowania swojej decyzji wydała rozporządzenie nr 1606 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości. Artykuł 4 wspomnianego rozporządzenia stanowi, że „za każdy rok obrotowy rozpoczynający się w dniu 1 stycznia 2005 r. lub po tej dacie, spółki podlegające prawu Państwa Członkowskiego sporządzą skonsolidowane sprawozdania finansowe zgodnie z międzynarodowymi standardami rachunkowości […] jeżeli, na dzień bilansowy, ich papiery wartościowe były dopuszczone do obrotu na regulowanym rynku któregokolwiek z Państw Członkowskich”. Oprócz obowiązku stosowania tych regulacji we wskazanym przypadku, Unia dała również państwom członkowskim możliwość rozszerzenia obszaru ich wykorzystania. Zgodnie z brzmieniem artykułu 5 rozporządzenia „Państwa Członkowskie mogą zezwolić lub wymagać, aby spółki inne niż te określone w artykule 4 sporządzały skonsolidowane sprawozdania finansowe i/lub roczne sprawozdania finansowe, zgodnie z międzynarodowymi standardami rachunkowości”. Polska, jako członek Unii Europejskiej, musiała wprowadzić do ustawy o rachunkowości zapisy uwzględniające postanowienia zawarte we wspomnianym rozporządzeniu.

Unia dążyła i dąży nie tylko do zharmonizowania prawa bilansowego obowiązującego największe jednostki. Prowadzi również prace zmierzające do ujednolicenia rozwiązań stosowanych przez podmioty, których działalność nie jest finansowana przez rynek kapitałowy i które w wielu przypadkach funkcjonują na zdecydowanie mniejszą skalę. Rozwiązania z zakresu rachunkowości dla tych podmiotów są przedmiotem regulacji zawartych w dyrektywach. Obecnie w tym zakresie obowiązuje Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek, zmieniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/43/WE oraz uchylająca dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG. Z przyjęciem tej dyrektywy również wiązał się obowiązek wprowadzenia do ustawy o rachunkowości regulacji, które z niej wynikały. Głównie dotyczyło to zróżnicowania obowiązków sprawozdawczych (szczegółowości sporządzania sprawozdań finansowych) dla różnych wielkości jednostek gospodarczych. Wielkość mierzona jest sumą aktywów, przychodów i średniorocznego zatrudnienia (szerzej na ten temat w rozdziale dotyczącym sprawozdawczości finansowej).

Rozwiązania w zakresie wyceny składników sprawozdania i jego elementów, zasady prezentowania informacji wynikające z MSSF oraz regulacji zawartych w ustawie o rachunkowości nie w każdym przypadku są identyczne, dlatego dla osób sporządzających oraz wykorzystujących sprawozdanie finansowe istotna jest po pierwsze znajomość podstaw prawnych, według których sporządzane jest sprawozdanie (i tym samym prowadzona ewidencja operacji gospodarczych), a także zasad ujmowania tych operacji wg ustawy o rachunkowości i MSSF.