Читать книгу Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSSF - Группа авторов - Страница 11

Ustawa o rachunkowości w pierwszej kolejności określa podmiot rachunkowości, a więc jednostki, które są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych i w konsekwencji do sporządzania sprawozdań finansowych. W art. 2 wskazano następujące grupy osób prawnych, nieposiadających osobowości prawnej oraz fizycznych, które są zobowiązane do prowadzenia rachunkowości. Należą do nich mające siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

1. Spółki handlowe (osobowe i kapitałowe, w tym również w organizacji) oraz spółki cywilne, a także inne osoby prawne, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego.

2. Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro. Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie mogą stosować zasady rachunkowości określone ustawą od początku następnego roku obrotowego również wtedy, gdy ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro4. W przypadku podjęcia takiej decyzji, osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani do zawiadomienia urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym o zamiarze prowadzenia ksiąg rachunkowych w następnym roku obrotowym.

3. Jednostki organizacyjne działające na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów.

4. Gminy, powiaty, województwa i ich związki, a także:

a) państwowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie jednostki budżetowe,

b) gminne, powiatowe i wojewódzkie zakłady budżetowe.

5. Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek wymienionych w punktach 1 i 2.

6. Oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

7. Jednostki wcześniej niewymienione, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych – od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.

W związku z członkowstwem Polski w Unii Europejskiej jednostki, które prowadzą rachunkowość, należy obecnie podzielić na te, które jako podstawę realizacji większości elementów rachunkowości przyjmują Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (dotyczy to podstawowych obszarów polityki rachunkowości, zasad wyceny aktywów i pasywów oraz sporządzania sprawozdań finansowych), i te, dla których prawem bilansowym jest ustawa o rachunkowości oraz przyjęte na jej podstawie inne akty prawne lub standardy.

Dla dokładnego określenia podstaw prawnych prowadzenia rachunkowości w Polsce należy w pierwszej kolejności wyodrębnić z grupy podmiotów wymienionych w art. 2 ustawy te, które mają obowiązek lub prawo do stosowania, w miejsce najważniejszych obszarów ustawy o rachunkowości, Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (w ustawie używane jest określenie „Międzynarodowe Standardy Rachunkowości”). Na ich podstawie muszą być sporządzane skonsolidowane sprawozdania finansowe emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu oraz banków [uor, art. 55 ust. 5]. Ustawodawca dał również określonej grupie jednostek możliwość stosowania MSSF, jeśli same podejmą taką decyzję. To prawo dotyczy zarówno sprawozdań skonsolidowanych, jak i jednostkowych. Podmioty, które mogą stosować MSSF do sporządzania sprawozdań finansowych, przedstawia rysunek 1.3.

Rysunek 1.3. Fakultatywne stosowanie MSSF w Polsce

Źródło: opracowanie własne na podstawie art. 45 i 55 ustawy o rachunkowości.

Jednostki gospodarcze, które nie sporządzają sprawozdań zgodnie z MSSF, stosują do wypełnienia obowiązków w zakresie rachunkowości zapisy i regulacje wynikające z ustawy o rachunkowości oraz rozporządzeń ministra finansów wydanych na jej podstawie. W szczególności należy tu wymienić:

1. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych.

2. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 września 2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych.

Poza tym wydane zostały rozporządzenia regulujące rachunkowość specyficznych podmiotów, np. spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, domów maklerskich, banków, funduszy inwestycyjnych, zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, funduszy emerytalnych, jednostek sektora finansów publicznych.

W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy lub stosownego rozporządzenia, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, a w konsekwencji wyceniając aktywa i pasywa oraz sporządzając sprawozdania finansowe, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości (KSR) wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości (KRS). KSR są opracowywane od 2002 r., z tą bowiem datą, na mocy decyzji Ministra Finansów został powołany Komitet Standardów Rachunkowości. Dotąd Komitet opracował i opublikował 11 standardów, do których należą:

– KSR nr 1 Rachunek przepływów pieniężnych,

– KSR nr 2 Podatek dochodowy,

– KSR nr 3 Niezakończone usługi budowlane,

– KSR nr 4 Utrata wartości aktywów,

– KSR nr 5 Leasing, najem i dzierżawa,

– KSR nr 6 Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe,

– KSR nr 7 Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym – ujęcie i prezentacja,

– KSR nr 8 Działalność deweloperska,

– KSR nr 9 Sprawozdanie z działalności,

– KSR nr 10 Umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi,

– KSR nr 11 Środki trwałe.

Poza standardami, Komitet wydał również 7 stanowisk, kolejno w sprawie:

– księgowego ujęcia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych,

– ustalania kosztu wytworzenia dla celów bilansowej wyceny zapasów,

– księgowego ujęcia praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia energii wytworzonej w odnawialnych źródłach energii,

– niektórych zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych,

– wykazywania przez spółdzielnie mieszkaniowe w sprawozdaniu finansowym funduszów własnych oraz ustalania wyniku finansowego,

– inwentaryzacji drogą spisu z natury zapasów materiałów, towarów, wyrobów gotowych i półproduktów,

– ujęcia transakcji zamiany składnika aktywów niepieniężnych na inny składnik aktywów niepieniężnych.

W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego jednostki, które nie stosują obligatoryjnie ani fakultatywnie do sporządzania sprawozdań finansowych MSSF, mogą stosować te standardy w sprawach nieuregulowanych ustawą o rachunkowości. W pozostałych przypadkach stosowanie przez te podmioty MSSF nie jest możliwe.

Podsumowując temat podmiotów rachunkowości i ich podstaw prawnych, można zauważyć, że:

1. Obowiązek lub możliwość stosowania MSSF mają jednostki, które emitują papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu lub o takie dopuszczenie się ubiegają, a także banki sporządzające sprawozdanie skonsolidowane. Dla pozostałych podmiotów prawem w pełni regulującym zasady prowadzenia rachunkowości i sporządzania sprawozdań finansowych jest ustawa o rachunkowości.

2. Jednostki gospodarcze sporządzające sprawozdanie finansowe wg MSSF stosują regulacje ustawy o rachunkowości w sprawach dotyczących organizacji rachunkowości. MSSF odnoszą się tylko do merytorycznych kwestii wyceny i prezentacji w sprawozdaniu finansowym.

3. Jednostki, które nie stosują MSSF do sporządzania sprawozdań finansowych, mogą (na podstawie art. 10 ust. 1) wykorzystywać je w sprawach nieuregulowanych w ustawie i KSR.