Читать книгу Ліст, знойдзены на папялішчы (зборнік) - Макс Шчур - Страница 9

На наступны дзень Паскевіча пабудзіў голас Мялешкі:

– Уставай, бадзяга! Лежань, піяка! Час заняцца спортам!

– Якім спортам? – не зразумеў Паскевіч.

– Як якім? Боксам! У нас сёньня трэніроўка – забыўся, ці што? Ану, за мной! Бегма!

– А апрануцца?

– Якое апранацца – на дварэ і так горача! Бегаць трэба ў сподніках! Ану, раз-два!

Спаборнічаць зь Мялешкам у бегу было катаваньнем: мала таго, што ён быў дужы, як вол, дык яшчэ й даўгалыгі. Пасьля ўчорашняга вечару беганіна па вуліцах Бўэнас-Айрэсу, пагатоў у сподніках, была Паскевічу зусім не даспадобы.

– А гэта – Тэатро Калён! – крычаў на ўсё места Мялешка, паказваючы ў бок шыкоўнага будынку. – Пляц Рэспублікі! А гэта – Сан-Ніколяс! Пляса дэ Мажо! Ля Каса Росада!..

Паскевічу было горача. Чужыя назвы мільгалі ў ягонай галаве, як і зьдзіўленыя твары сустрэчных, якіх ён амаль ня бачыў: пот заліваў яму вочы, дыхаць не было чым, але самае галоўнае – ён нечувана саромеўся свайго выгляду.

Нарэшце заўважыўшы, што Паскевіч адстаў мэтраў на дзьвесьце і перайшоў зь бегу на крок, Мялешка зьлітаваўся:

– Для пачатку – добра, – сказаў ён, як быццам зусім не задыхаўшыся. – Галоўнае, што мы ўжо амаль на месцы. Пазнаеш? Учора тут быў бой…

Рэшту шляху яны прайшлі пехатою, аднак і праз гэтую перадышку Паскевіч выглядаў на трэніроўцы досыць блякла. Пасьля такога бегу ён здолеў сабрацца зь сіламі толькі пад канец, калі яму ўдалося засадзіць пару трапных удараў нейкаму вялізнаму індэйцу: той ажно захістаўся й нават мусіў абаперціся на тлустыя канаты, каб ня ўпасьці. Хтосьці зааплядаваў – Паскевіч азірнуўся і ўбачыў маленькага чалавека ў кароткіх нагавіцах і спартовай футболцы.

– Малайчына, Мікола! – гукнуў да яго з рогу Мялешка. – Хадзі, пазнаёмлю цябе з уладальнікам нашага клюбу. Вось, пане Сікорскі, гэта мой таварыш зь Беларусі, – прамовіў Мялешка, мяшаючы польскія, беларускія й гішпанскія словы. – Прыехаў толькі ўчора, параходам праз Англію. Уцёк ад Саветаў.

– Нямецкі калябарант? – зірнуў на Паскевіча зь недаверам паляк.

– Ну што вы, пане Сікорскі! Былы партызан, Армія Краёва! Прывёў вам паказаць, на што ён здольны… Самі бачыце – талент!..

Сікорскі прымружыў вочы:

– Удар неблагі… Але яму ўжо ня дваццаць, сам разумееш. I фізычная кандыцыя ня тая…

– Але ён будзе працаваць над сабой! Пад маім кіраўніцтвам! Праўда, Паскевіч? – штурхнуў яго пад бок Мялешка, аднак Паскевіч нічога не адказаў, пачаўшы моўчкі раскручваць бінты на руках.

Пан Сікорскі толькі паціснуў плячыма:

– На трэнінгі хай прыходзіць. Але ня ведаю, ці пастаўлю яго калі на бой… У бліжэйшы час – дакладна не. Хай асабліва не спадзяецца…

– Бачыш, як усё добра! – падбадзёрваў Паскевіча Мялешка. – На трэнінгі дазволіў хадзіць! Плаціць ён табе пакуль ня будзе, але праз год які – пабачыш, які прагрэс будзе! Пакуль што, вядома, прыйдзецца знайсьці табе якую працу… Але гэта не бяды, ты ж малайчына – вытрымаеш…

– Дзе мы? – запытаўся ў яго замучаны Паскевіч, якому пачынала паступова абрыдаць цяганьне па ўсім горадзе за Мялешкам, гэтаксама як і ягоная несупынная аптымістычная балбатня. Яны акурат выйшлі з омнібусу й апынуліся ў мясьцінах, зусім не падобных да рэшты места.

– У Кільмэсе, братка. Зараз пазнаёмлю цябе з адным цікавым чалавекам… Галоўным тутэйшым камэдыянтам сярод усіх нашых…

Хвілінаў празь дзесяць хады яны наблізіліся да невялічкай хаткі, зьбітае зь нейкай фанэры: яна нагадвала хутчэй будку, чым хатку, і патанала ў зялёных зарасьцях недагледжаных пладовых кустоў і дрэваў. Весьнічкі, якія віселі на аднымадзіным бэтонным слупе, глядзеліся асабліва дзіўна пры адсутнасьці плоту. Дзьверы хаткі былі адчыненыя наросхрыст.

– Здароў, Бяляцкі, чэ! – гукнуў з парогу Мялешка. – Комо эхтас, амігасо?

– Памаленьку, – буркатліва адказаў чалавек, якога было напалову не відаць з-за вялікай шафы, што стаяла дакладна пасярэдзіне адзінага ў хатцы пакою. – Добры дзень.

– Горача сёньня, га? Во, пазнаёмся! Гэта Мікола Паскевіч – баксэр-пачатковец. Учора прыехаў з Эўропы. Калі дакладней – то з Маладэчна.

– А, добры дзень! – заківаў галавою Бяляцкі, высоўваючы акулярысты твар з-за шафы. – Выбачайце, рукі брудныя, не павітаюся як сьлед…

Падышоўшы бліжэй, Паскевіч заўважыў, што гаспадар хацінкі схіляецца над нейкім дзіўным драўляным варштатам, што выглядам нагадваў невялічкае піяніна: у скрынках, расстаўленых перад ім, былі маленькія чорныя літары.

– Што набіраеш? Зноў сам сябе? – уподсьмех пацікавіўся Мялешка.

Бяляцкі адмахнуўся – маўляў, не пры людзях…

– Гэтым разам не. Во, – і працягнуў баксэру рукапіс у невядомай мове.

– Па-японску?

– Па-латыску. Мушу друкаваць. Іншых замоваў няма, што зробіш. А вы да нас – проста з бацькаўшчыны? – зьвярнуўся гаспадар да Паскевіча.

– 3 Англіі, чэ, – адказаў за Паскевіча Мялешка. – He абы што.

– Ага, дык вы па-ангельску ўмееце? – заінтрыгавана спытаўся Бяляцкі.

– Крыху ўмею, – адмахнуўся Паскевіч. – Пару слоў… Але, прыкладам, нямецкую няблага ведаю…

– А ты й не казаў! Во дзе таленавіты! – пазайздросьціў яму Мялешка.

– У нас цяпер там шмат такіх таленавітых… Вайна столькі талентаў параскрывала…

Бяляцкі ўсьміхнуўся ягонаму досьціпу:

– Дык вы й чытаеце па-нямецку?

– Крыху.

– Сапраўды? Значыць, маглі б мне, скажам, тэксты для набору дыктаваць?

– Ну, ня ведаю… Можа, і мог бы…

– Ты мне баксэра да сябе не перацягвай! – умяшаўся Мялешка. – Бач ты яго! Вось як табе шанцуе, Паскевіч – працы ні ў кога няма, а ў цябе адразу дзьве! I ні на адной ня плоцяць, што самае цікавае! Аў Бяляцкага яшчэ й сам вінаваты застанесься… – Мялешка падсунуў сабе крэсла й сеў на яго асьцярожна, каб не зламіць яго сваёю вагой. Было відаць, што ён у Бяляцкага частым госьцем.

– Дык як там, на радзіме? – запытаўся Бяляцкі Паскевіча. – Пры кім горш – пры немцах ці пры саветах?

Паскевіч паціснуў плячыма.

– Ня ведаю, шчыра кажучы. Ня быў там ужо гады тры.

– Тры гады? А дзе ўвесь гэты час?

– Два гады ў Нямеччыне. На прымусовых працах.

– А, вось яно што…

– Потым год у Англіі – пасьля вызваленьня…

– Бадзяецца во чалавек… – пакруціў галавой Мялешка, адчуўшы, што надышоў час для абавязковага спачуваньня. – Вайна тая чортава.

– А ў Беларусі – сваякі засталіся? – запытаўся Бяляцкі.

– He. Бацькі памёрлі яшчэ за палякамі…

– Карацей, ні кала, ні двара, – зноўумяшаўся Мялешка.

– Цудоўны пачатак. He хвалюйся, тут ува ўсіх так, Мікола. Вунь Бяляцкі таксама з нуля пачынаў – а цяпер, можна сказаць, друкарскі магнат… Вырас у самастойнага прадпрымальніка. Амэрыка – край нечуваных магчымасьцяў. Да нас, белых людзей, тут наагул ні халеры не было. Адны індэйцы – дзікуны і канібалы…

– Дарма ты так, Мялешка, – адзначыў Бяляцкі. – Я сярод індэйцаў жыў – дабрэйшых людзей у сьвеце не сустракаў. Толькі што і іх цяпер таксама спойваюць, як і нашых сялян-беларусаў…

– Навошта нас спойваць? Мы самі каго хочаш споім… Праўда, Мікола? Давай, распавядзі яму, што з намі ўчора было! He саромся, распавядзі – ён пра цябе кніжку напіша.

– Што было? – паморшчыўся з-пад акуляраў Бяляцкі.

– Зноў пабіліся?

– I яшчэ як!..

Як толькі Мялешкаў аповед скончыўся, разам з прапанаванай гаспадаром чорнай гарбатай бяз цукру, настала няёмкая паўза. Паскевіч адчуваў, што Бяляцкі ўсім сваім выглядам імкнецца даць зразумець: адведкі яму крыху недарэчы, бо ў яго шмат працы й няма часу на балбатню. Але Мялешка ўмеў знайсьці выйсьце зь любой сітуацыі:

– Можа, пачытаеш што, Бяляцкі? Дзеля знаёмства…

Бяляцкі завагаўся. Але паколькі, відаць, іншай нагоды пачытаць свае вершы суайчыньнікам уголас у яго не было й яшчэ доўга не прадбачылася, ён паддаўся гэтай спакусе.

– Ну добра. Прачытаю вам з апошняга… Урывак з паэмы «Трансакіянія»…

Калі ён скончыў, ягоныя слухачы ўсё яшчэ, здаецца, чакалі працягу, таму зааплядавалі са значным спазьненьнем. Мялешка, каб не падацца невукам, на ўсялякі выпадак удакладніў:

– Гэта – пра што, наагул?

– Пра радзіму. Беларускі ультраізм. Чулі пра такую плыню? «Сур» трэба чытаць, спадарства…

– Няма нам калі чытаць! – уздыхнуў з удаваным шкадаваньнем Мялешка. – Ты лепш скажы: на вечарыну Беларускага Зьвязу Патрыётаў сёньня прыйдзеш?

Бяляцкі гмыкнуў.

– Зноў Галавачу няма куды грошай падзець?

– Гэта ягоная справа, не?

– He, не пайду. Ня тыя ў мяне зь ім стасункі…

– Чаму гэта раптам? – зьдзівіўся Мялешка. – Бо не друкуюць тваіх вершаў у сваёй газэтцы? Ды наплюй ты на іх! Табе гэта патрэбна? Ты ж вунь, сам сабе друкар! Незалежны чалавек. На во, колькі пэсо, дарэчы… На культуру. Я хоць вершаў тваіх, Бяляцкі, не разумею, але люблю цябе – харошы ты чалавек.

Бяляцкі нахмурыўся й нічога не адказаў, нібы не заўважыўшы Мялешкавай прапановы.

– Хадзем, кажу, хоць пасьмяемся! – настойваў Мялешка. – Чуеш, Скарына?

– He, не магу, – адказаў той. – Я яму шмат вінаваты.

– От! А хто яму не вінаваты? Я яму таксама вінаваты…

– Ты??

– А ты што думаў, браце? Я не чалавек?

– А чаго тады раскідаесься? Мэцэнат знайшоўся! Хай даюць тыя, у каго няма куды падзець…

– He хвалюйся, мы зь ім свае людзі – дамовімся як-небудзь. Неўзабаве я зь ім разьлічуся. Хадзем, хоць пад'ямо задарма!

– He, не пайду.

– Ну, глядзі, як хочаш, – уздыхнуў Мялешка. – To мы тады пойдзем. Заходзь, калі што.

– Ты ж ведаеш – у мяне працы шмат…

– Ведаю, але на бой які прыйсьці мог бы раз у жыцьці…

– He люблю я гвалту. Кроў, пот… Ды яшчэ й за грошы… Агідна.

– Ну, глядзі сам. Мая справа цябе запрасіць. Пакуль, бывай здаровы.

– I вы бывайце.

– Ну што, Паскевіч, паехалі пераапранацца ў сьвяточнае…