Читать книгу Psychologia. Kluczowe koncepcje. Tom 1 - Philip G. Zimbardo - Страница 18

Na początku lat 90. XX wieku szczególnie radykalna i przebojowa grupa, znana jako behawioryści, zapracowała na swoją nazwę, odrzucając właściwie wszystkie dotychczasowe poglądy. Najbardziej znane było ich twierdzenie, zgodnie z którym umysł w ogóle nie powinien być przedmiotem psychologii! John B. Watson – wczesny lider ruchu behawiorystycznego – przekonywał, że prawdziwie naukowa psychologia powinna zajmować się wyłącznie obserwowalnymi zdarzeniami: fizycznymi bodźcami pochodzącymi ze środowiska i obserwowalnymi reakcjami organizmu. Behawioryzm – powiedział Watson – powinien być nauką o zachowaniu i warunkach środowiska, które je kształtują.

Dlaczego behawioryści odrzucili procesy umysłowe – takie jak introspekcja – jako potencjalne pole badań naukowych? Burrhus F. Skinner, najbardziej po Watsonie wpływowy amerykański behawiorysta, przekonywał, że kuszące pojęcie „umysłu” wprowadza psychologię w błędne koło. Umysł, twierdził, jest czymś tak subiektywnym, że nie można nawet udowodnić jego istnienia (Skinner, 1990). (Zastanów się nad tym: czy potrafisz udowodnić, że masz umysł?). Jak ironicznie napisał Skinner (1989, s. 17): „Główną iluzją wieku starczego jest przekonanie, że […] to, co czujemy, zachowując się w określony sposób, jest przyczyną naszego zachowania”. Dla behawiorystów myśli i emocje danej osoby były więc czymś nieistotnym – tylko zachowanie mogło być wiarygodnie obserwowane i mierzone. Dlatego zamiast badać „strach”, woleli obserwować, czy małe dziecko zacznie unikać białych laboratoryjnych szczurów, jeśli zostaną one skojarzone z nagłym, głośnym dźwiękiem. Należy podkreślić, że behawioryści powstrzymywali się od przyjmowania jakichkolwiek subiektywnych założeń co do tego, jakie wewnętrzne treści (takie jak strach) reprezentowało obserwowalne zachowanie.

Możemy następująco streścić nową, rewolucyjną ideę, która kierowała behawioryzmem:

Psychologia powinna zająć się badaniem obserwowalnego zachowania i bodźców, które je kształtują.

Perspektywa behawiorystyczna zwracała uwagę przede wszystkim na to, w jaki sposób nasze działania są modyfikowane przez swoje konsekwencje, na przykład w sytuacji, kiedy dziecko uzyskuje pochwałę za powiedzenie „dziękuję”. Być może największy wkład behawiorystów w psychologię polega na szczegółowym wyjaśnieniu, w jaki sposób środowisko wpływa na proces uczenia się. Behawioryści dostarczyli nam także skutecznych strategii, za pomocą których można wpływać na zmianę zachowania przez zmianę środowiska (Alferink, 2005; Roediger, 2004).

Jak sądzisz, w jaki sposób behawioryści, ze swoim naciskiem na nagrodę i karę, wyjaśniliby prokrastynację?

Zastanów się, jakie nagrody płyną z odkładania czynności, których nie chce ci się wykonać. Zamiast ślęczeć nad budzącą obawy pracą, prawdopodobnie spędzisz ten czas, robiąc coś, co lubisz, co jest z natury nagradzające. Następnie, kiedy w ostatniej chwili zajmiesz się problemem, czerpiesz nagrodę z faktu odniesienia sukcesu, kiedy zdobędziesz się wreszcie na ukończenie pracy, dokładnie na czas. Czy to dziwne zatem, że prokrastynacja jest zachowaniem tak trudnym do zmiany? Na szczęście behawioryzm oferuje także pewne skuteczne strategie pokonania tego dokuczliwego problemu.

SZYBKI SPRAWDZIAN > Zastosowanie nagród w celu uzyskania pozytywnej zmiany

Opisz scenariusz sytuacji, w której jakieś twoje kłopotliwe zachowanie zostało nagrodzone. Wskaż alternatywne, bardziej pożądane zachowanie i nagrodę, którą mógłbyś sobie sprawić za poprawę swojego zachowania.