Читать книгу Psychologia. Kluczowe koncepcje. Tom 1 - Philip G. Zimbardo - Страница 29

Jaki jest preferowany przez studentów sposób uczenia się: słuchanie wykładu, samodzielne czytanie materiałów czy udział w ćwiczeniach praktycznych? Jeśli chcesz poznać odpowiedź na to pytanie, nie musisz wykonywać eksperymentu ani badania korelacyjnego. Wystarczy, że zapytasz studentów, co lubią, przeprowadzając sondaż. Jest to skuteczna i popularna metoda, służąca do badania ludzkich postaw, preferencji i innych właściwości.

Sondaże są często wykorzystywane przez ankieterów politycznych, konsultantów marketingowych (jak również przez wielu badaczy z dziedziny psychologii i socjologii). W ramach sondażu zwykle prosi się osoby badane o udzielenie odpowiedzi na zestaw przygotowanych wcześniej pytań. Największą zaletą metody sondażowej jest to, że pozwala ona względnie szybko i tanio zgromadzić wielką liczbę respondentów, jak w sondażach przeprowadzanych przez internet. Jednakże ten łatwy dostęp do wielu osób jest zarazem źródłem największej słabości tej metody: jej podatności na różne formy tendencyjności.

Jakie są typowe przejawy tendencyjności w prowadzeniu i interpretowaniu wyników sondażowych? Efekt społecznych oczekiwań odnosi się do skłonności respondentów do udzielania odpowiedzi aprobowanych społecznie lub politycznie (Schwarz, 1999). Dodatkowe formy tendencyjności (tab. 1.3) mogą być pochodną:

• sposobu sformułowania pytań (Czy pytania są zrozumiałe? Czy użyto w nich słów silnie naładowanych emocjonalnie w celu wywołania odpowiedzi określonego rodzaju?);

• właściwości próby (Czy respondenci stanowią grupę reprezentatywną dla populacji będącej przedmiotem zainteresowania ankietera?);

• warunki sondażu (Czy sondaż jest anonimowy? Czy respondenci udzielają odpowiedzi w warunkach mogących tendencyjnie wpłynąć na ich treść?).

Tabela 1.3. Typowe przejawy tendencyjności w sondażach i sposoby przeciwdziałania im

Sondaże mogą być bardzo użyteczne, jeśli podjęto wysiłki aby uniknąć wymienionych form tendencyjności. Testowana hipoteza, zgodnie z zasadami, może być sprawdzana w ten sposób. Na przykład zbadanie wpływu cukru na poziom aktywności dzieci przez zapytanie rodziców, czy zauważyli, że ich dzieci zachowują się bardziej żywiołowo po jego spożyciu, ujawniłoby opinie rodziców na temat cukru i nadaktywności. Ale opinie nie stanowią empirycznej weryfikacji interesującego nas związku. Dlatego sondaż byłby niewłaściwym wyborem do rozwiązania naszego problemu przewodniego.