Читать книгу LaTeX ga kirish. Darslik - Sultonali Mukaramovich Abduraxmonov - Страница 19

LaTeX tizimida matnda ishlatiladigan shriftni xolatga qarab turini tanlash va o‘zgartirish tizimda yaxshi tashkil etilgan. Odatda, matnning asosiy qismida ishlatiladigan shriftdan boshqa shrift ushbu matnning ayrim qismlarini tahrirlash uchun ishlatiladi. Misol uchun, shrift bo‘lim sarlavhalarini ajratish uchun ishlatiladi; matn tarkibida bir turdagi sarlavhalar avtomati begilanadi, chunki lateks shriftni avtomatik ravishda bunday xolatlar uchun tanlaydi (agar, albatta, keyingi bobda tasvirlangan buyruqlar yordamida matn bo‘limlarini formatlash va qo‘lda bajarishga harakat qilmasangiz).

Biroq, siz tanlagan matn bir qismini ajratish uchun kerak bo‘lishi mumkin, o‘quvchi e’tiborini jalb qilish uchun kerakli so‘z ajratiladi, buni lateks avtomatik bajaradi. Misol uchun, \ emph buyrug‘idan foydalaning, argumenti tanlangan so‘z:

Misol uchun, so‘z \emph {menshe} ta’kidlangan…

Agar joriy shrift to‘g‘ri bo‘lsa tanlangan so‘z kursivda yoziladi, va bir to‘g‘ri shrift, joriy shrift boshqa formada bo‘lsa. Bu ahamiyatli, ko’pincha ba’zi vaziyatlarda bo‘lgani kabi (sarlavhalar, paragrflar, «teoremalar» matnlar va boshqalarda.), LaTeX shriftni tanlaydi va shuning uchun matnni tanlash uchun avval ushbu buyruqdan foydalanish tavsiya yetiladi.

Zarur bo‘lsa, shiriftni aniq ko‘rstish ham mumkin:

buyruq \textit – kursiv (odatda matnda \textit {slovo}, emph {slovo} dan farqlanmaydi);

buyruq \textsl – qiya shrift (qiya va kursiv shriftlar farqiga e’tibor bering);

buyruq \textbf – qalin shrift;

buyruq \texttt – qo‘l mashinkasi shrifti.

Qo‘l mashinkasi shriftida barcha harflar bir xil kenglikka ega (ko‘pincha kompyuter ekranida bo‘lgani kabi) va shuning uchun u ko‘pincha operatsion tizimning dasturlari, buyruqlari va xabarlarini ifodalash uchun ishlatiladi. Ushbu kitobda ushbu shrift matnli manba matnlariga ishlatiladi. Sans-serif shriftini olish uchun \ textsf buyrug‘idan foydalaning. Kichik harflarni katta harflar tushirilgan «capital» shriftida \ textbssc buyrug‘i yordamida olish mumkin. Bu ikki shrift odatda matnda ajratish uchun emas, balki, to‘plamlar uchun raqamlar va jadvallar va boshqalarga ishlatiladi.

Bu yerda, barcha umumiy shrift kommutatsiya buyruqlar uchun qo‘llaniladi. Shuningdek, \textup buyrug‘i ham mavjud bo‘lib, uning argumentini to‘g‘ri shriftda (slanted yoki kursiv matn ichida) tiplaydi; ko‘pincha tinish belgilarini (qavs va h.k. yozish uchun ishlatiladi.) to‘g‘ri shriftda ishlatiladi.

Misol :

\documentclass {article}

\usepackage [T2A] {fontenc}

\usepackage [russian] {babel}

\begin {document}

\textit {Функция билан $f (x) $

\textup {(} функция киймати

$f$ нуктада $x$\textup {)}

Тўғри қавларни қўллаш яхшироқ

(курсивларни эмас)}.

\end {document}

Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:

O«lchamini o‘zgartirish buyruqlari (printer «o‘lchami» deyiladi) jadvalda ko‘rsatilgan. Bu buyruq (argumentlarsiz) shrift o‘lchamini o‘zgartirmoqchi bo‘lgan joyga joylashtiriladi va o‘lcham yana o‘zgartirilguncha yoki guruh tugaguncha amal qiladi.

Misol:

\documentclass {article}

\usepackage [T2A] {fontenc}

\usepackage [russian] {babel}

\begin {document}

Олдиндан Эйнштейн томонидан киритилган.

\LARGE математик ифода

\end {document}

Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:

E’tibor qarating: \LARGE buyrug’i o‘zidan keyingi matnga ta’sir ko‘rsatadi. U shrift o‘lchamini karrali ortiradi.

\large, \small va shunga o‘xshash buyruqlar bilan belgilangan shriftlarning haqiqiy hajmi hujjat sinfi va sinf variantlariga bog‘liq. Asosiy shrift o‘lchami 12 bo‘lgan standart sinflarda \huge va \Huge buyruqlar bir xil o‘lchamni (hajmi 25) o‘rnatadi.

Eslatib o‘tamiz, matn shrifti o‘lchamini o‘zgartirish buyruqlari formulalardagi harflar o‘lchamini ham o‘zgartiradi. Umumiy xatoga yo‘l qo‘ymasangiz, qatorlar orasidagi vertikal masofa ham o‘zgaradi. Agar tahrirlangan shrift hajmi butun xat yozgan bo‘lsa (masalan, \small yoki {\footnotesize), keyin Tex bo‘sh chiziq ko‘radi, bu shriftga normal o‘tish kerak emas, aks holda yo‘l oralig‘i noto‘g‘ri bo‘ladi. Misol:

\usepackage [T2A] {fontenc}

\usepackage [russian] {babel}

\begin {document}

{\footnotesize Биз группани беркитамиз

ва одатий шрифтга қайтамиз, фақат абзац тугаши,

бўш қатордан кейин.}

Мана одатий шрифт

\end {document}

Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:

E’tibor qarating: buyruq gruppaga ta’sir ko‘rsatadi. Shrift o‘lchamalari so‘zlar orasi kichiklashgan, proporsional kichrayadi.

Misol:

\documentclass {article}

\usepackage [T2A] {fontenc}

\usepackage [russian] {babel}

\begin {document}

{\footnotesize

Бу ерда биз, одатий шрифтга вақти етмасдан

ўтамиз, ва сатрлар орасидаги интерваллар

ортиқча катта.}

Мана одатий ўлчамдаги шрифт.

\end {document}

Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:

Qizig‘i shundaki, bu ta’sir qayerdan kelib chiqqanini tushuntiramiz. Satrlar orasidagi masofa paragraf qayta ishlangandan keyingina hisoblanadi. Shuning uchun, TЕX \small buyrug‘ini kuzating va \small buyrug‘ining harakati tugaganida «paragrafni tuzish» buyrug‘ini (masalan, bo‘sh satr) ko‘rgan bo‘lsa, unda bir xil masofalar kichik shriftda yozilgan chiziqlar orasida normal o‘lchamdagi shriftda yozilgan chiziqlar orasida o‘rnatiladi.

Nazorat savollari

1. \textit qanday shriftni beradi?

2. \textsl qanday shriftni beradi?

3. \textbf qanday shriftni beradi?

4. \texttt qanday shriftni beradi?

5. \emph {menshe} buyrug’i vazifasi nimada?

Topshiriqlar

1. Ixtiyoriy 6 qatordan iborat matnni xar uchinchi so’zini boshqa boshqa shriflarda chop etshni tashkil etuvchi hujjatni tashkil eting.

2. Kiritilgan matnda ikkita abzas tashkil eting.

3. Kiritilgan matnda ixtiyoriy uchta so’zni eng katta shrifda, yana boshqa uchta so’zni eng kichik o’lchamli shrifda chop etishni tashkil etuvchi hujjatni tuzing.

4. Tashkil etilgan abzaslarni chetlanishlarini turlicha bo’lishini tashkil eting.