Читать книгу На заснежаны востраў - Анка Упала - Страница 25

Мы вельмі шмат смяемся з Тунтэматон. Калі ты знайшла чалавека, з якім вы смеяцеся разам, жыццё ў чужой старонцы паварочваецца найлепшым бокам. Птушкі спяваюць, сонца свеціць, людзі ўсміхаюцца, усё атрымліваецца, ты трымаешся ў сядле.

– Глядзі, у Яблычным горадзе ёсць пластычная хірургія.

– Гэта ў іх цяпер зніжкі?

– Дзве па цане адной, можа?

– Уяўляеш, калі мы прыйдзем на заняткі з новымі грудзямі і павыкладаем іх перад сабой на стол? Марта скажа: дзяўчаты, што гэта з вамі?

Тунтэматон трыццаць два гады, яна паходзіць з нубійцаў. Скончыла ўніверсітэт у роднай краіне і магістратуру ў Еўропе, цяпер вучыць шведскую мову, каб працаваць тут. Афрыканская радзіма выціснула Тунтэматон за свае межы як іншароднае цела – там для жанчыны адзін кон.

– Усім пляваць, наколькі ты адукаваная, тваю вартасць ацэньваюць толькі па тым, колькіх ты нарадзіла. Як машыну па вытворчасці людзей. Бацькі не верылі ў маю самастойнасць, што я змагу вучыцца за мяжой, а цяпер ганарацца мной.

– А дзе б ты хацела жыць?

– У Стакгольме… альбо Дубаі.

Я ніколі не бывала ў Дубаі. Тунтэматон кажа, што там усё найсучаснейшае і людзі розных нацыянальнасцяў размаўляюць на англійскай, якую Тунтэматон уважае за другую родную мову.

У Сольне пад Стакгольмам летась адчынілі здаравезны гандлёвы цэнтр “Скандынавія”. Мацільда, якая сцягалася туды на шопінг, кажа, што гэтыя молы ёсць паўсюль у Швецыі, але такіх агромністых яна раней не бачыла.

– Усе кажуць, што ён велічэзны, – хмыкае Тунтэматон, – але я бачыла і большыя.

У Дубаі яна наглядзелася на пышнасць і размах. Вядома, гэта не шведскія паняцці. Шведскае – гэта lágom, Тунтэматон яно даспадобы.

Неўзабаве пасля знаёмства мы зрабілі спантанную лексікаграфічную працу, уклаўшы шведскі размоўнік, пры дапамозе якога можна падтрымліваць нязмушаную гутарку з тымі, хто ведае мову лепей. Гэтыя словы ў такім частым ужытку, што па прыездзе ў Швецыю я была літаральна атакаваная імі. Як яны не трапіліся мне ў ранейшай вучобе – не маю ніякага ўяўлення. Вось жа гэтыя тры кіты жывой шведскай гаворкі:

liksom – ‘так бы мовіць, скажам так’,

lite grann – ‘трошкі’,

spännande – ‘цудоўна’.

Сюды ж мы ўключылі lagom – ‘даволі, акурат столькі, колькі трэба, без збыткоўнасці’. Можа, яно і не такое частае, але глыбіннае, светапогляднае.

– Ці не замовіць нам сабе майкі з прынтом “lagom”?

– Дакладна, варта гэта зрабіць.

А таксама дадалі слова fruktansvärt, якое збівае з панталыку навабранцаў у шведскай мове. Яно не мае ніякага дачынення да фруктаў, як можна было б падумаць, і перакладаецца як ‘жахліва’.

Для размоў з чувіхамі і чувакамі краевугольным будзе адно слова: typ – ‘па тыпу’. Але пра яго я даведалася нашмат пазней, калі моладзевая гаворка паддалася для мяне такому-сякому распаду на словы.

Выкладчыца псіхалогіі правяла з намі заняткі на вызначэнне каштоўнаснай сістэмы. Мы мусілі выбраць адзін з чатырох прапанаваных адказаў на пытанне, у адпаведнасці з гэтым заняць адзін з чатырох кутоў кабінета, а потым абгрунтаваць свой выбар. Пытанні былі такія: “Што для вас галоўнае ў жыцці?”, “Што вы робіце, калі бачыце, як нехта просіць міласціну?”, “Якога чалавека можна называць шведкай ці шведам?”… Кожны раз мы з Тунтэматон, не змаўляючыся, апыналіся разам. А Ніна – збольшага з Сулаф і Ясмін.

Ці на іншых занятках:

– Усе людзі маюць роўную вартасць, – кажа Марта.

Хто згодны, застаецца на месцы, хто не згодны, мусіць перасесці і патлумачыць свой выбар.

Перасаджваецца толькі Тунтэматон. Усе чакаюць, што яна скажа. А я не чакаю, бо ведаю, што Тунтэматон дакладна не зразумела пытання. Так і ёсць.

І без тэстаў я адчуваю, што з прыбыццём Тунтэматон з майго інтэрнацкага жыцця быццам бы дасталі корак і мне стала лягчэй дыхаць. Калі я ёй расказваю, як часцяком бываю збітая з панталыку, прыкрасці перастаюць падавацца такімі фатальнымі і не скрадаюць самаацэнку. Яна рагоча з маіх гісторый пра недарэку, якая чакае адказу на вітанне ад злоснага старычка, што прыйшоў з жонкай скупнуцца. Ці пра тое, што, калі расплачваюся гатоўкай у краме, даю меней, чым трэба, і прадавец глядзіць на мяне запытальна, а я не разумею, у чым справа.

Нядаўна Увэ прыпыніўся ля нас з Тунтэматон на машыне і доўга тлумачыў нам нейкую сваю прапанову.

– Выбачайце, Увэ, мы не разумеем.

Не разумець удзвюх не так бянтэжліва, як не разумець адной.

– А нядаўна, Алена, я не сцяміла, калі Увэ скончыў са мной гутарку, і ўвязалася за ім, калі ён пайшоў. Далібог, я пачувалася вельмі няёмка, калі ён азірнуўся і паглядзеў на мяне здзіўлена.

Таксама Тунтэматон расказала мне, як у дзень прыезду ў Яблычны горад прыцемкамі выцягнулася разам з усімі торбамі з электрычкі, калі на табло ў вагоне загарэўся надпіс “На Эмчопінг”, дзе Эмчопінг – назва патрэбнай ёй канцавой станцыі. Надпіс загараецца на кожным прыпынку. Тунтэматон, запрыкмеціўшы толькі ў сярэдзіне шляху, як высвечваецца назва патрэбнай станцыі, неадкладна выйшла. У газетным шапіку на станцыі яна пыталася, Эмчопінг гэта ці не, і таксама пачувалася дурніцай з іншай планеты, у цемры чакаючы наступную электрычку.

Смешна думаць, што такім чынам мы можам выходзіць на кожнай станцыі, як толькі загараецца надпіс “На Эмчопінг”.

– Напэўна, гэта экзістэнцыйнае пытанне, – кажу я. – Часам ніякая станцыя не Эмчопінг, а часам Эмчопінгам ёсць любая.

Тунтэматон мае фобію, занадта характэрную, каб яе апісваць, таму замест гэтага я буду казаць, што для Тунтэматон невыносна, калі прылятае вогненны цмок.