Читать книгу Al die lieflike dade - Charl-Pierre Naudé - Страница 16

Montesquieu (Franse denker uit die agtiende eeu)

het behoorlik die aap uit die mou gelaat

in die geskiedenisklas op hoërskool.

Ek sien nou nog hoe smoorkwaad die bonkige onderwyser

sy stok vir die vensterwasser swaai en hom toesnou

dat hy nie “Montésk” kan spel nie “en so dom soos ’n kluit is” –

terwyl die verskrikte man buitekant niks daarvan uitmaak nie.

Montesquieu – wat die waardes van die edellui as meer-as-

net-koekvretery verduidelik het, en hulle geskets het

as deugdevrate wat net verbysterd kan staan

oor die gepeupel se laelak-poginkies tot hoogspringery –

was ’n sluisdeur tussen stygende waters:

eer, ’n onderskeiding; en die gemeenplaas regverdigheid.

“Kán jý Montesk spel, meisiekind?” eis die onnie van die nuweling.

“Nee, Meneer,” en sy skud van skuheid vuurvliegies uit haar hare.

Keer op keer het sy gespel – Montesquieu – maar gáns verkeerd:

’n profane ster, sowel as blondine, aan my hemeltrans.

Tot vandag toe

laat sy my iets van die rewolusiedenker verstaan:

dat skone dade en goeies nié dieselfde is nie.

(Hoewel dít nie sou verhoed dat Montesquieu self

in die olie-en-waterkolk wat Suid-Afrika is,

verdwyn nie –

hy wat uitnemendheid en regverdigheid wou versoen.)

Sy was beeldskoon, maar kommin in die oë van die ander meisies

wat, hoe sal ’n mens sê, ’n bietjie bourgeois was vir haar.

Eintlik was húlle die gemene deler

en sy, fyn verstotene uit ’n spoorwegbuurt, die edele een.

Van onder haar kuif het sy woordloos ’n verdrag

met my – ’n swak plek in die landsbolwerk – gesluit,

een laatmiddag ná tennis toe sy laat weet het

sy wil my iets in die SkeiNatkamer gaan wys.

Daar, in ’n magsgreep van skoonste afmetinge,

het sy skaam-glimlaggend maar doelgerig

’n stukkie kant deur haar oefenjurk se een mou getrek

en haar skoolmeisiebra met die toegeswolle oë

langs ons op die tafel neergesit om aan te hou asemhaal

in ’n sylangse eksperiment – die aanloop

tot groter kennisspronge – en haar hals vir my oopgetrek

om vinnig te kan inkyk.

Ek het al gehoor van dié gladde apies met die wakkerbly-oë

wat styf teen ’n meisie se bolyf hou, ’n sysagte spesie ongelooflik

gewild

in die menslike sirkus, en immergereed vir die hoogste sport.

Wat my bygebly het daarna was nié “Dis al” van Celliers nie.

(Dit ook, en haar deemoed in die oomblik van heerskappy.)

Miskien was ek verleë, want in my kop het dit bly zoem:

Monteskee! Monteskee!

soos apies wat skree,

dae en weke en maande aaneen,

uit die woude van Madagaskar, die Ama-tydsones

van geel en groen politieke klimate,

die vryheidskreet van die glansvelprimaat.

En, o,

daar is niks – gooi maar ín die handdoek! –

wat daardie kennisdraende “Swazi’s”, die bourgeoisie,

sal kan doen om dit te keer nie.