Читать книгу Satyn Omnibus 7 - Ettie Bierman - Страница 4

Dis die laaste keer, dink Carmia met ’n kil woede wat haar vingers bewend om haar lessenaarblad laat klem. Die héél laaste keer dat sy dit sal duld! Voordat die stoom wat sy opgebou het ’n ander uitlaatklep vind, gaan sit sy by haar rekenaar en tik haar bedankingsbrief. Kort en kragtig, sonder om die presiese rede vir haar besluit te noem. Sy wil nie later dalk met ’n lastereis sit nie.

Gelukkig is SeeSter se nuusredakteur in sy kantoor – rustig, vaderlik en naby aftrede. Hy sit sy pen neer en loer oor sy bril toe Carmia instorm, ná ’n kort klop aan die deur.

“Jy lyk soos ’n meisie met ’n missie,” sê hy paaiend.

Sy steek vas en haal ’n paar keer diep asem om haar hartklop te laat bedaar. “U was verkeerd, meneer Jordaan!”

“Wanneer?”

“Drie maande gelede.”

Hy maak ’n torinkie met sy hande en beskou haar fronsend. “In verband waarmee?”

“Toe u gesê het dit was eenmalig – ’n geïsoleerde geval, en dit sal nie weer gebeur nie. Wel, dit het. Erger as laas keer!”

“Wát het weer gebeur?” por hy haar aan.

“Arno du Plessis,” antwoord sy heftig. “Dís wat weer gebeur het, netnou, in die hysbak. Ek gaan dit nie langer verduur nie!”

’n Behoedsame uitdrukking verskyn op die nuusredakteur se gesig. Dis asof hy ’n entjie terugsit in sy stoel, om afstand te plaas tussen hom en die jong verslaggewer.

Carmia raai wat deur sy gedagtes gaan. Hy wil nie nou, in hierdie laat stadium van sy lang en suksesvolle koerantloopbaan, die boom skud nie, ingeval daar ’n vrot appel uitval. Arno was destyds sý aanstelling, en hy hou nie van kritiek teen sy sportredakteur nie. Verlede keer al wou hy die insident toesmeer en voorgee dat sy geoorreageer het. Hy het volgehou dit was eenmalig en daar sal nie ’n herhaling wees nie.

Sy het hom geglo en haar laat ompraat om die saak nie verder te voer nie. Tot netnou in die hysbak, toe Arno du Plessis homself en sy dwalende hande nie kon beteuel nie en sy besluit het genoeg is te veel. ’n Oordosis. Om te swyg beteken stilswyende goedkeuring. Dit gee hom toestemming om voort te gaan met sy teistering. Nie net van haar nie, maar ook van haar ander vroulike kollegas – al die enkellopendes. Die vent is uitgeslape –

hoe jonger, hoe meer junior en hoe weerloser, hoe beter. Wel, dit kry nou end! Net hier, het sy besluit.

Meneer Jordaan peuter met sy bril, vryf met sy duim en wysvinger oor sy neusbrug om dinktyd te wen. Hy kyk bysiende op na Carmia en beduie sy moet kom sit.

“Wil jy ’n saak maak, juffrou Basson? Seksuele teistering in die werkplek is ’n ernstige aanklag, wat verreikende gevolge kan hê vir albei partye. Het jy voldoende bewyse om ’n klag te lê en ’n interne ondersoek aan te vra?”

Sy was altyd Carmia, of sommer Karretjies as hy in ’n goeie bui was, of as sy ’n goeie berig vir die voorblad geskryf het. Maar nou skielik is sy “juffrou Basson”, asof hulle opponente is. Sy byt op haar onderlip en gaan sit op die puntjie van die stoel oorkant sy lessenaar.

“U weet ek het nie bewyse nie. Hy is slim genoeg om sy kanse te vat waar ons alleen is en daar nie getuies by is nie. Dis my woord teen syne. Ek is ’n juniortjie, ’n nonentiteit. En hy is ’n gesoute joernalis met ’n bekende naam.”

“Kan jy en Arno nie die saak skik nie? Dit self tussen julle oplos nie?” stel hy simpatiek voor. “So ’n ondersoek sal vernederend wees – nie net vir hom nie, maar veral ook vir jou as vrou, juffrou Basson. Jou naam sal deur die modder gesleep word indien hy onskuldig bevind word. Het jy al so daaraan gedink? Is dit wat jy wil hê?”

Carmia weet dit sal die regte ding wees om die arrogante skepsel aan te kla en ’n les te leer. Maar die kans is skraal dat sy die saak sal wen. So ’n ongure affêre. Arno het volop vriende in die sportwêreld en in die koerantwese. Sy kan haar die praatjies indink, die gefluister in die gange.

Hulle sal dit laat lyk of hy die onskuldige slagoffer is en sy die vark in die verhaal. Het natuurlik by hom aangelê, en toe hy nie daarvoor te vinde was nie, wou sy wraak neem. A woman scorned … Afgesien van die knou aan haar geloofwaardigheid, sal die negatiewe publisiteit vir haar deure laat toeklap in die joernalistieke bedryf. Sy sal as ’n moeilikheidmaker gebrandmerk word, sodat sy nie maklik by ’n ander koerant ’n pos sal kry nie.

Sy stoot die getikte vel papier oor die lessenaar tot voor haar baas. “Ek weet ek is nie in ’n posisie om ’n formele klag te lê nie,” sê sy wrang. “Daarom bedank ek eerder, sodat ek nie elke dag in die drommel se bakkies hoef vas te kyk nie.”

Lukas Jordaan is nie ’n goeie toneelspeler nie. Hy is duidelik verlig, hoewel hy tog darem ’n poging aanwend om Carmia tegemoet te kom. “Wil jy hê ek moet Arno inroep en die voorval met hom bespreek?”

“Wat sal dit baat? Hy sal dit tog net ontken,” antwoord Carmia reguit. “Hy sal my ’n histeriese oujongnooi of ’n drama queen noem. En almal sal hom glo … Nee dankie, ek soek liewer ander werk.”

“Sal dit help as jy berading ondergaan? Ek kan dit reël, op die koerant se koste.”

Carmia dwing haarself om kalm te bly. “Ek is nie getraumatiseer nie, meneer Jordaan, net woedend. Briesend kwaad en gegrief dat ’n skurk soos Arno du Plessis hom soos ’n vark kan gedra en skotvry daarvan afkom, omdat ek en ander vroue in dieselfde bootjie nie die moed het om hom tot verantwoording te roep nie. Wat het geword van die individu se grondwetlike reg op ’n veilige werksmilieu?”

Hy kyk met vaderlike deernis na haar. “Jy’s nog jonk, meisie. Wat …? Drie-, vier-en-twintig?”

“Ses-en-twintig,” antwoord sy styf.

“Jy sal nog leer die lewe loop sy eie draaie, dis nie altyd regverdig nie en die samelewing skuld jou niks. Skryf dit wat gebeur het af as skoolgeld: ’n praktiese diploma in die praktyk. Moenie oorhaastig bedank nie. Gaan vanmiddag huis toe, raak koelkop en besin oor jou toekoms. Ons sal môre weer gesels as jy kalmer is.”

Hy smeer my heuning om die mond, besef Carmia. Maar dis al wat hy gaan doen. Die baas skerm vir homself en vir sy senior personeel. Sy is op haar eie en vervangbaar, makliker as die sportredakteur.

“Ek ís kalm, meneer, en ek het klaar gedink. Dis beter dat ek aanskuif. Ek het meer as dertig dae opgehoopte verlof, dit kan dien as my kennismaand.”

“Ek sal spyt wees om jou te verloor. Jy is ’n veelsydige verslaggewer met ’n goeie aanslag. Jy het vir ons ’n klompie goeie stories geskryf.” Hy aarsel ’n oomblik voor hy vra: “Sal dit nie baat as ons drie om ’n tafel gaan sit en hierdie misverstand opklaar nie?”

Carmia voel hoe haar bloeddruk styg. Mísverstand? Wat daaromtrent kan ’n misverstand wees as ’n man jou in ’n hysbak gryp, sy hand onder jou bloes indruk en jou bevoel en bevat? Sy wil stik van verontwaardiging. Selfs al vra die vermetele vent verskoning, wil sy hom nooit weer in haar lewe sien nie.

Die eerste keer toe hy hom aan haar opgedring het, was laat een aand by die faksmasjien, pas ná saktyd, toe die meeste van hul kollegas reeds weg was. Hy het langs haar kom staan en sy het aanvaar hy wag vir ’n boodskap in verband met rugby of krieket vir die volgende dag se sportblad. Haar aandag was elders en sy was nie dadelik op haar hoede toe hy naderbeweeg en oor haar leun nie. Sy het niksvermoedend aanvaar hy strek om ’n faksbladsy by te kom.

Maar skielik het hy sy arms om haar gesit en haar in ’n versmorende greep teen hom vasgedruk. Sy was te verskrik om te reageer en haar teë te sit. Die volgende oomblik het sy nat mond oor hare gesluit en het sy gevoel hoe sy tong haar lippe met geweld oopdwing. Sy kon sy asem ruik en die suur vissmaak proe van tuna of iets wat hy vroeër geëet het.

Sy weet nie waar sy die krag vandaan gekry het nie; dalk was dit bloot ’n refleksbeweging. Sy het haar hande teen sy bors ingedwing en hom hard weggestamp. Toe het sy losgeruk en padgegee.

Sy het verwag hy sal om verskoning vra. Maar hy het nie. Die ergste was dat hy gelag het – ongeërg en geamuseerd. Asof dit nie ’n nuutjie was nie en hy hom al voorheen in so ’n situasie bevind het. Hy het gegrinnik en fluit-fluit weggestap, terwyl sy ontsteld by die faksmasjien bly staan het en soos ’n goedkoop flerrie gevoel het.

Hoekom het sy hom nie ’n taai klap gegee soos hy verdien het nie? Dan was sý in beheer. Dan sou dit nie ’n tweede keer gebeur het nie.

“Moenie hom te kras oordeel nie,” dring die nuusredakteur se stem tot haar deur. “Jy’s ’n mooi meisiekind, Carmia – jy weet dit seker self teen hierdie tyd. En mans bly maar mans, dit sal jy nog uitvind. Dis in hulle natuur om vir ’n verleidelike vroumens flikkers te gooi. Veral ’n blondine met so ’n wulpse lyfie.”

Is dit veronderstel om ’n kompliment te wees? Carmia verwerdig haar nie eens om te antwoord nie. Sy het nog nooit aan haarself as ’n blondine gedink nie, en sy wil ook nie. Haar hare is ligbruin en sy is g’n wulps nie, daarvoor is sy te maer. Op skool was sy ’n atleet en sy weet haar bene is nie te lelik nie. ’n Paar kêrels het al so gesê, maar sy het haar nie veel daaraan gesteur nie.

Nou opeens wonder sy of haar rompe nie miskien te kort is en te veel been wys nie. Of sit haar klere te styf, sodat dit ’n uitlokkende prentjie skep? Is dit wat met Arno du Plessis gebeur het haar eie skuld, omdat sy die man onbewustelik aanleiding gegee het? Dis ’n ontstellende gedagte. Sy is ’n selfstandige, loopbaangerigte vrou en “verleidelik” is nie die beeld wat sy wil uitdra nie.

Die nuusredakteur kyk op sy horlosie en stoot sy stoel agteruit. “Huistoegaantyd. Ek bêre jou brief in die laai. Slaap daaroor, meisie, dan praat ons môre weer.”

“Huis toe” was van kleins af vir Carmia knus, verwelkomende towerwoorde. Veral toe sy op ses jaar as graadeentjie al moes koshuis toe gaan in Windhoek. Sy kon net elke derde naweek huis toe gaan – plaas toe, na haar ma en pa toe. Dit het darem gehelp dat haar ousus in graad vyf daar was om na haar babasussie om te sien. Vita was beskermend en vol omgee. Borrelend en vrolik, gewild en altyd die middelpunt tussen ’n groep maats.

As kleinsus moes Carmia altyd kompeteer met netbal, swemlesse, balletklas en later, op hoërskool, met hordes kêrels. Daar was gedurig ’n aanloop van hulle, naweke én vakansies – saam plaas toe, Hardapdam toe, Etosha toe, oral. Vita was die wulpse blondine, die een met die Lyf – nie haar maer, teruggetrokke sussie wat altyd met haar neus in ’n boek gesit het nie.

Vita wou nie ná skool gaan studeer nie. Sy het modelwerk gedoen en lugwaardin geword. Carmia het ’n diploma in joernalistiek behaal, in Tsumeb by die interne mynkoerant gewerk, een of twee nerd-kêrels gehad, en haar pragtige suster haar opwindende bestaan beny. Haar naam beteken “lewe”, en Vita het dit toegepas: voluit gelewe en elke volgepakte oomblik daarvan voluit geniet.

Daar was haar stomende verhouding met ’n Italiaanse modebaas; die sepiester wat sy tydens ’n Mauritiusvlug aan boord gehad het; die befoeterde Boeingkaptein by Jakaranda-lugdiens, wat soos ’n filmster gelyk het. En toe Andy Hartwell, die ryk skaapboer van Australië … Hy het sy naam gestand gedoen en Vita haar plaasmeisie-oorsprong: sy het haar hart verloor op die uitgestrekte Aussie-outback vol wildeperde, merino’s en kangaroes. En op ’n robuuste, sonbruin ou in ’n velhoed en kakieklere …

Haar pa het probeer walgooi en haar ma het gehuil, maar niks kon Vita se liefde demp nie. Andy was die enigste man vir haar, al het hy aan die ander kant van die aardbol in die boendoe gewoon. Hy het alles wat hy gedoen het, gróót gedoen: vir die hele familie vliegkaartjies gekoop Brisbane toe, vir die bruilofsfees ’n kraal vol skape geslag en ’n week lange barbeque op sy plaas naby Toowoomba gehou.

Carmia het haar ousus opnuut beny. Sy was mal oor Saddleback Ranch, haar bekvelderswaer en Vita se reuse-drieverdiepinghuis.

Toe Carmia in haar woonstel kom, stap sy uit op die balkon. Dis sonder ’n seeuitsig en só beknop dat daar nie eens plek is vir ’n potplant nie. Sy beskou die afskilferende muur en plooi haar neus teen die dieseldampe van die vragmotors onder in die straat. My “huis”, dink sy wrang: ’n bedompige, onaantreklike eenslaapkamerplek wat nie daardie verwelkomende towerwoorde werd is nie.

Dit was die grootste waagstuk wat sy al ooit aangepak het: om op Vita se aanbeveling haar bangigheid en haar werk op Tsumeb te los, haar vlerke te sprei en iets meer opwindend aan te pak.

“Moenie so op ’n hopie sit en vergaan nie,” het Vita geraas. “Los jou banggeit, sussie-ding, en dóén iets. Iets mals. Iets lekkers. Gaan bly by die see, of op ’n eiland, of bo-op ’n berg. Koop ’n skreeurooi sportmotor of ’n pers rok wat als wys – als van daardie lang bene van jou en nog ’n ietsie ekstra, ingeval ’n spierpaleis verbykom. Gaan pluk lemoene op ’n kibboets in Israel, gaan au pair in New York of doen aansoek vir daardie koerantjop in Durban. As jy by die myn aanbly, gaan jy in ’n groef beland en nooit weer daar uitkom nie. En eendag as jy in die ouetehuis op Gatsondereinde op die stoep sit en doilies hekel, gaan jy spyt wees oor die kanse wat jy verspeel het.”

Vita het nog ’n lang lys lawwe goed voorgestel om haar kleinsus wakker te skud en uit haar dop te laat kruip. Carmia het hulle almal oorweeg en die normaalste een gekies: die koerantjop. Dis darem by die see …

Maar sy kan nie eens die see sien, hoor óf ruik nie. Dis net afskilferende verf, toeters en dieseldampe. Die woonstelblok is in ’n nywerheidsbuurt, maar dis naby die kantoor en dis al wat sy kan bekostig, aangesien sy nie ’n motor ook nog kan bekostig nie. Haar ouers sukkel om op die plaas kop bo water te hou. Sy betaal haar studieskuld af, en die hemelhoë maandelikse paaiemente van die meubels wat sy vir die woonstel moes koop. SeeSter is ’n streekkoerant wat nie met Beeld of Rapport se sirkulasie kan kompeteer nie, en wat gewurg word deur die Natal Mercury en die Herald. Die personeel is min en die salaris minimaal.

En die werk sélf is ’n teleurstelling. Die eerste jaar by die koerant het sy advertensies gewerf en aflewerings gedoen. Die tweede jaar redigering – ander mense se spelfoute, barbarismes en anglisismes herskryf. Eers in haar derde jaar het sy met beriggewing begin, op die basiese, onderste trap. Sy het skolesport gedek – waarin sy nie rasend belanggestel het nie – munisipale vergaderings, weervoorspellings, begrafniskennisgewings en die briewekolom. Dit was vervelig en erger as die groef op Tsumeb. Erger as om in ’n sonkolletjie op die ouetehuis se stoep te sit en doilies hekel!

Eintlik moes ek vroeër al geskuif het, besef Carmia.

Sy moes nie toegelaat het dat bangheid haar weer inhaal nie; nie geluister het na Lukas Jordaan se mooi storietjies en beloftes van bevordering nie. Sy kan beter doen as ’n skiewie by ’n tweederangse koerantjie. Beter doen as om haarself te laat bevat en bevoel deur ’n seksbehepte chauvinis.

Sy stap deur kombuis toe en maak vir haar spaghetti vir aandete. Sy kyk die TV-nuus en die weervoorspelling, gaan bad en trek haar slaapklere aan. Dan uiteindelik is dit ná agt, met goedkoper selfoontariewe, en kan sy haar sus bel.

“Karretjies!” roep Vita verras uit. “Jou stem is so helder, dit klink of jy in die kamer langsaan is. Waar’s jy? Op Brisbane-lughawe? Kan ek jou kom haal?”

“Nee, ek sit in Durban,” keer Carmia koue water op haar entoesiasme om.

“Bel jy om te sê jy kom kuier?”

“Ek kan nie. Ek moet my verlof bêre vir ’n kennismaand en vir die sewe maer jare wat voorlê terwyl ek ander werk soek.”

Sy vertel hoofstuk twee van die Arno du Plessis-sage: die hysbakepisode wat die faksmasjienepisode opgevolg het; die nuusredakteur wat nie die appelkarretjie wil omkeer nie. Die sieldodende berigte en vergaderings, die mikroskopiese salaris en oortyd waarvoor sy nie vergoed word nie, die redigering en teemakery waarvoor sy ingespan en misbruik word.

Vita is verontwaardig. “Die dêssitse blikskottels! Asof jy openbare eiendom en ’n vloerlap is! Ek weet jy was nooit ekstaties nie, maar ek het nie geweet die jop is só horribaal nie. Jy moes lankal gewaai het! Pak op en kom werk vir Andy. Hy’s besig om brumbies in te breek. Jy’s mos lief vir perde, jy sal gou leer.”

“Ek kan my nie soos ’n cowboy op ’n wilde perd se rug sien nie.”

Vita giggel. “Nee, ek ook nie, susding. Wat jy ook al doen, moet net nie teruggaan Soutpan toe en jouself daar gaan begrawe nie. Bly in Durban. ’n Stad het beter vooruitsigte as ’n plattelandse gehuggie in die middel van die woestyn. Wat van die lewensredders?”

“Watse lewensredders?”

“Of branderplankryers … Daai hunks op die strand. Is daar nie een by wie jy ’n pass kan maak nie? Een wat jou uit jou armoede en verveling sal verlos?”

“Ek kom nie juis op die strand nie.”

“Ja, omdat jy nie van hunks en spierpaleise hou nie. Sê mos jy vertrou nie ’n mooi man nie. Verkies mos sulke ondervoede bleeksiele wat net oor Confucius en Goethe kan filosofeer. Ek weet nie wáár jy uitval nie. G’n mens sal glo ek en jy het dieselfde gene nie. Besit jy darem ’n bikini?”

“Nee.”

Vita sug. “Jy verdien nie om in Durbs met sy Goue Myl te woon nie.”

“Ek weet. Maar ek is nou hier, en ek kan nie blindelings oppak en trek nie. Wat doen ek met my meubels?”

“Is daar nie vakatures by ander koerante of tydskrifte nie?”

“Niks, ek het gekyk.”

“Skryf ’n boek wat die Hertzogprys wen, dan kan jy aftree en doen wat jy wil.”

“Wens ek kon, maar die M-Netprys betaal eintlik meer. Dalk moet ek samoesas op Kingsmead gaan verkoop, of bunny chows op die strand. Enigiets is beter as om weer vir Arno du Plessis se dwalende hande te moet vlug.”

“Ek is ernstig: jy het nog altyd daaroor gedroom om eendag ’n boek te skryf. Jy het die talent, die verbeelding en die taalkennis. Die dissipline en alles wat nodig is. Nou is jou kans. Jy sal nooit weet as jy nie probeer nie.”

Iets roer in Carmia se binneste. ’n Fladdering van opwinding. Maar sy is skepties. “Ek sal nie weet waar om te begin nie.”

“Dis maklik: begin by die begin, skryf tot jy by die einde kom en tik ’n punt.”

“Jy laat alles altyd so maklik klink! Gaan sit net voor die rekenaar en laat waai …”

“Hulle sê skryf is 99% sweet en 1% weet.”

“Dis daardie 1% wat my pla.”

“Jy het mos al ’n kortverhaal geskryf wat gepubliseer is. Dit wys jou jy kan.”

“Dit was lank gelede en ’n gelukskoot. Dalk het die keurder my jammer gekry ná my tiende probeerslag, of wou hy maar net van my ontslae raak.”

“Carrie, ek’s lief vir jou, maar soms wil ek jou skud. Moenie so negatief wees nie! Hou op om te dink jy’s lelik en dom. Jy het massas talente. Haal hulle uit, stof hulle af en woeker met hulle. Skryf daai boek.”

“Ek kan nie. Dis baie moeiliker as ’n kortverhaal. Ek het nie ’n benul hoe om so ’n enorme stuk werk aan te pak nie.”

Vita druk skynbaar die gehoorbuis toe en praat met iemand op die agtergrond. ’n Manstem antwoord. Dan kom sy terug na haar suster toe. “Hierdie oproep kos jou ’n fortuin. Ek het nog tonne om kwyt te raak en jou mee te breinspoel, maar my kombuis staan vol honger mans wat ontbyt soek. Ek maak gou emma necks, dan bel ek jou terug, dan kan ons rustig gesels.”

Carmia het vergeet dis nou oggend in Aussieland. “Emma necks? Het die skape deesdae name? Of is dit hoendernekke?”

Vita lag dawerend. “Ek moet daai een vir Andy vertel! Nee, dis Strine – ’n afkorting vir ‘Australian’ – vir ‘ham and eggs’. Die Aussies praat nie van ‘bacon’ nie, hulle noem dit ‘ham’, soos die Amerikaners. Ek het hulle geleer om poetoepap daarby te eet, met ’n tamatie-sheba bo-oor geskep. Ek moet wikkel! Gaan maak vir jou koffie of kyk TV. Ek bel jou terug, so oor ’n uur.”