Читать книгу Саха фольклора - Группа авторов - Страница 17

Ааттаспыт аалы көтөҕөр.

Ааттаһар да ахсааннаах, көрдөһөр да күттүөннээх.

Аҕыйах тыл минньигэс, элбэх тыл сымсах.

Аҕыйахта саҥарыаҥ – аҕыйахта сыыһыаҥ.

Алгыс баһа сыалаах, кырыыс баһа хааннаах.

Алгыска оннооҕор абааһы ахсыыр.

Аһаҕас айах, бэлэм бэлэс.

Атыттар алгыстарынан, чугастар тойуктарынан буолла.

Биир тыл минньигэс, биэс тыл сымсах.

Дьадаҥы киһи остуоруйаһыт буолар.

Иэгэйэр икки атахтаах бары тыллаах.

Кини айаҕыттан көмүс тохтуо суоҕа.

Киһи айаҕын саба туппаккын.

Киһи кэпсэтэн, сылгы кистэһэн, ынах маҥыраһан билсэр.

Киһи тыла дуҕаҕа баайыллыбыт чуораан буолбатах.

Киһи тыла иччилээх.

Киһи тыла – ох.

Киһи тыла сэттээх, киһи тыла сүлүһүннээх.

Киһи тыла уоттааҕар абытай.

Куһаҕан буолан баран, сымыйа буолбат.

Кырыыс баһа хааннаах, алгыс баһа арыылаах.

Кыһыл тыл – байҕалы оломнуур.

Кэриэс кэс тыл.

Кэскиллээх кэс тыл.

Лоп гынна да догобуор, эттиҥ да этириэс.

Мөлтөх киһи мөккүөнньүт буоларыгар дылы.

Олоҥхо төрдө – олоххо.

Омук тойуга, өһүк номоҕо буолбут.

Оруо маһы ортотунан тыллаах.

Ох-батыйа тыл.

Өс хоһооно – өбүгэ номоҕо.

Саҥа дорҕоонноох, өс хоһооно киэргэллээх.

Саҥарара саахардаах, кэпсииригэ кэмпиэттээх, үөрэтиигэ үрүмэлээх.

Саҥарыаҥ иннинэ санаан көр.

Саҥарыахтан салаҥ, кэпсиэхтэн кэрэгэй.

Саҥарыма – бит гын.

Сарсыарда – сахсаан, киэһэ кэпсээн буолбут.

Соҕотох тыл – сокуон, аҥаардас тыл – ачастаат, биир тыл – бирисээгэ.

Солуута суох саҥарааччы сонуна уу-хаар буолааччы.

Сыҥааҕыҥ сыаланнын, айаҕыҥ арыыланнын.

Тоҥтон толлубакка тосторунан туойар, ириэнэхтэн иҥнибэккэ илдьиритэ этэр.

Тыл дьыалаттан арахсыбат.

Тыл сүһүөҕэ суох.

Тыл тыалга быраҕыллыбат.

Тыл уҥуоҕа суох.

Тыл хаалыан кэриэтин тыһыынча бардын.

Тыллаах эппитин, кырыыстаах кыраабытын курдук.

Тылтан тыл тахсар, саҥаттан саҥа тахсар.

Тыҥатын күүгэнэ баранна.

Тыһы кылы тыыра этэр уус тыллаах киһи.

Устар ууну сомоҕолуур уус тыллаах.

Уу тэстибэтинэн саҥарар киһи.

Үтүө ат кымньыыта биир, үтүө киһи тыла биир.

Үтүө оҕус биир дьүккүөрдээх, үтүө киһи биир тыллаах.

Үтүө тыл дьол буолар.

Үтүө тылтан ким да тахсыбат.

Үүннээх-ыҥыырдаах үтүө тыл.

Халлааны улаҕатынан дойҕохтоох, сири сиксигинэн сэһэннээх Сээркээн Сэһэн.

Хоммут уоһа хоҥунна, өрөөбүт уоһа өһүлүннэ.

Хоруо курдук этэр.

Хотон иччитигэр дылы хоһоонноох.

Ырыа курдук ыпсар, тойук курдук тупсар.

Элбэх сырыылаах атаҕа кирдээх, элбэх саҥалаах айаҕа кирдээх.

Эппит тыллааҕар эппэтэх тыл ордук.

Эр киһи тыла биир.

Этиллибит тыл иһиллибэт буолбат.

Этэр тыл эҕэлээх, саҥарар тыл салалталаах.

Олох-дьаһах, кэм-кэрдии

Аан дойду аппатын-томторун дэхсилиэҥ суоҕа.

Ааспыт төннүбэт.

Балык ыамнаах, киһи күннээх.

Барыам диэн маскын бараама.

Былыргыны былыт саппыт, ааспыты ардах сууйбут.

Дьадайан баран баайгын кэпсээмэ, кырдьан баран күүскүн кэпсээмэ.

Иннин тымтыктанан көрбүт суох.

Киһи аан дойдуга биирдэ төрүүр.

Киһи буолабын дуу, кии буолабын дуу?

Киһи үйэтэ аттаах киһи түннүгүнэн элэс гынан ааһарын курдук.

Кур бэйэм кубулуйумуна олоробун, эргэ бэйэм элэйиминэ олоробун.

Куһаҕаннаах үчүгэй куустуспутунан сылдьаллар.

Күн-дьыл атастаһар, олох уларыйар.

Күн-дьыл көмүстээҕэр күндү.

Күн-дьыл устар, олох кэминэн тупсар.

Күн-дьыл эҥин-эҥин.

Күҥҥэр күл, ыйгар ытаа.

Күөскүн эрдэттэн өрүнүмэ.

Күүттэххэ күн-дьыл уһунун.

Кырдьаҕастан алгыһын ыл.

Кырдьаҕастан ыйытыма, сылдьыбыттан ыйыт.

Кырдьаҕаһы матаҕаҕа хаалаан сылдьан сүбэлэт.

Кырдьар кырыыс муҥа, сорсуйар сор муҥа.

Мутугунан быраҕар муҥур үйэ.

Ойуоккалыы оонньуур оҕо сааспыт аастаҕа.

Oлоҕо олох буолбата.

Олох олоруу ыраас хонууну туорааһын буолбатах.

Олох – оҕо оонньуута буолбатах.

Онуоха диэри үрүҥ тураах хара, хара тураах үрүҥ буолуо.

Оһох кэннигэр сыппыт уот таһыгар кэлиэҕэ.

Өлүү өллөйдөөх, алдьархай абырахтаах, сут сулуулаах.

Өрүс долгуннаах, олох очурдаах.

Өтөх иинэ оспот.

Саллар сааһым, үллэр үйэм.

Силиһэ суох мас үүммэт.

Сүөһү биир түүтүнэн сылдьыбат, киһи биир олоҕунан олорбот.

Сүөһү – төрөөтөҕүнэ ас, өллөҕүнэ ас, киһи – төрөөтөҕүнэ ночоот, өллөҕүнэ ночоот.

Сыл диэн хонук.

Сыл-хонук барытын эмтиир.

Сыта-тура толкуйдаа.

Тиэтэйбит сыарҕа сыыр анныгар хаалар, тиэтэйбэтэх сыарҕа сыыр үрдүгэр тахсар.

Тиэтэйиэҥ да бытаарыаҥ.

Төрүү илик оҕоҕо биһик оҥостубукка дылы.

Туох барыта кэмнээх.

Туох да барыта туомнаах.

Туох даҕаны ортотунан тоҕоостоох.

Түөһэйэн, чөҥөчөгү үрбүт.

Тыыннаах дьон тэбэр сүрэхтээх, саныыр санаалаах буолаллар.

Улуу дойду оспуостаах, аан дойду аартыктаах, күөх далай оломноох, хара тыа ыллыктаах.

Үйэ уһун да, олох кылгас.

Үөһэттэн хаар бөҕө баттаан, анныбыттан ханным сааҕа аста: кырдьар кырыыс, сорсуйар сор.

Үрүҥ күн сырдыга баҕалаах.

Үс туман түһүөр диэри.

Үтүөттэн үтүгэн буора төрүүр.

Хойутаан баран хобо тиктибит диэбиккэ дылы.

Чыпчылыйыах бэтэрээ өттүгэр.

Ый-күн алтыһыытын курдук, биирдэ эрэ көрсүһэн араҕыстахпыт.

Эдэр саас, күөгэйэр күн.

Эдэрбин диэн эрэнимэ, кырдьаҕаспын диэн түүнүмэ.

Эн өллөххүнэ, сир сиринэн, дойду дойдунан хаалыа.

Эргэ эстибит, саҥа сандаарбыт.

[11], [13, 123–127 с.]