Читать книгу Karaluchy - Jo Nesbo - Страница 3

– Teatr Narodowy – oznajmił nosowy, zaspany głos z głośników. Drzwi tramwaju się otworzyły i Dagfinn Torhus wysiadł na wilgotny, mroźny, ledwie świtający zimowy poranek. Powietrze kąsało w świeżo wygolone policzki, a w świetle nielicznych neonów Oslo dostrzegł parę unoszącą się z jego własnych ust.

Był pierwszy tydzień stycznia. Torhus wiedział, że później, kiedy lód skuje fiord, a powietrze będzie bardziej suche, zima stanie się mniej dokuczliwa. Ruszył w górę Drammensveien ku Ministerstwu Spraw Zagranicznych. Ulice były prawie puste, minęły go tylko dwie samotne taksówki. Zresztą widoczny na pobliskim budynku zegar Towarzystwa Ubezpieczeniowego Gjensidige, odcinający się neonową czerwienią na tle czarnego zimowego nieba, pokazywał dopiero szóstą.

Pod drzwiami gmachu na Victoria Terrasse wyjął kartę wstępu. „Stanowisko: Naczelnik Wydziału” – głosił napis nad zdjęciem przedstawiającym o dziesięć lat młodszego Dagfinna Torhusa, który z wysuniętą do przodu brodą wpatrywał się w obiektyw skupionym spojrzeniem zza okularów w stalowych oprawkach. Torhus przeciągnął kartę przez czytnik, wstukał kod i pchnął ciężkie drzwi.

Nie wszystkie drzwi dawały się równie łatwo otworzyć, odkąd przed blisko trzydziestoma laty zjawił się tu jako dwudziestopięciolatek. W „szkole dyplomatów”, na kursach organizowanych przez MSZ, nie bez problemów wtopił się w środowisko, ze swoim rozwlekłym dialektem z Østerdalen i „rustykalnym sposobem bycia”, jak określił to jeden z chłopaków z jego rocznika pochodzący z Bærum. Pozostali kandydaci na dyplomatów byli politologami, ekonomistami i prawnikami, a ich rodzice profesorami albo politykami lub też należeli do arystokracji MSZ-etu, do której pragnęły dostać się teraz ich dzieci. Torhus był chłopskim synem z dyplomem Wyższej Szkoły Rolniczej w Ås. Dla niego nie miało to większego znaczenia, wiedział jednak, że dla dalszej kariery otaczanie się odpowiednimi przyjaciółmi jest ważne. Dagfinn Torhus usiłował nauczyć się społecznych kodów, a jednocześnie kompensował swoje braki ciężką pracą. Bez względu na istniejące różnice wszystkich przyszłych dyplomatów łączyły jedynie mgliste wyobrażenia o tym, co chcą osiągnąć w życiu. Ale znali tylko jeden kierunek: w górę.

Torhus z westchnieniem kiwnął głową strażnikowi z Securitas, który pchnął przez okienko jego gazety i jedną kopertę.

– Ktoś już…?

Strażnik pokręcił głową.

– Jak zwykle jest pan pierwszy. To koperta od oficera łącznikowego. Dostarczyli ją w nocy.

Torhus obserwował, jak cyfry oznaczające numery pięter pojawiają się i gasną, gdy winda wiozła go w górę. Już dawno wpadł na pomysł, że każde piętro symbolizuje konkretny etap w jego karierze, dlatego co rano przed oczami przesuwała mu się cała historia jego życia.

Pierwsze piętro to pierwsze dwa lata na kursie dla dyplomatów, długie, niezobowiązujące dyskusje o polityce i historii, lekcje francuskiego, które były dla niego udręką.

Drugie piętro to placówki. Na dwa pierwsze lata dostał Canberrę, na następne trzy – Meksyk. Owszem, przyjemne miasta, w zasadzie nie miał się na co skarżyć. Co prawda priorytet miały dla niego Londyn i Nowy Jork, ale to były prestiżowe miejsca, o które ubiegali się również pozostali, dlatego postanowił nie uważać ich braku za klęskę.

Na trzecim piętrze wracał do Norwegii, bez solidnych dodatków za pobyt za granicą, które umożliwiały życie w czymś w rodzaju umiarkowanego luksusu. Poznał Berit, zaszła w ciążę, a gdy przyszedł czas ubiegania się o stanowisko w kolejnej ambasadzie, miało się urodzić dziecko numer dwa. Berit pochodziła z tej samej części kraju co on i codziennie rozmawiała przez telefon ze swoją matką. Dagfinn postanowił więc, że trochę zaczeka, i zamiast wyjeżdżać, pracował jak bohater, pisał kilometrowe sprawozdania o bilateralnym handlu z krajami rozwijającymi się, opracowywał przemówienia ministra i zbierał uznanie na górnych piętrach. W żadnym innym miejscu w aparacie państwa konkurencja nie jest tak ostra, jak w służbie zagranicznej, gdzie hierarchia jest wyraźna do tego stopnia. Dagfinn Torhus przychodził codziennie do biura jak żołnierz wyruszający na front, głowę trzymał nisko, osłaniał plecy i strzelał na oślep, jeśli tylko ktoś wszedł mu na muszkę. Kilkakrotnie poklepano go po ramieniu, wiedział, że został „zauważony”, usiłował więc wyjaśnić Berit, że najprawdopodobniej mógłby liczyć na Paryż albo Londyn, lecz ona po raz pierwszy w ich dotychczas mało dramatycznym małżeństwie po prostu się zaparła. Dagfinn ustąpił.

Było więc czwarte piętro i kolejne sprawozdania, sekretarka i nieco wyższa pensja, po czym szybko trafił do wydziału personalnego na drugim piętrze.

Praca w wydziale personalnym była zresztą w MSZ-ecie czymś szczególnym. Zwykle należało ją odczytywać jako sygnał, że dalsza droga w górę jest otwarta. Torhus we współpracy z wydziałem placówek zagranicznych wysyłał kandydatów w rozmaite miejsca na świecie, miał bezpośredni wpływ na karierę innych. Ale coś się wydarzyło. Być może podpisał się na niewłaściwej nominacji, pokazał kciuk w dół osobie, która mimo wszystko dała sobie radę, a teraz znajdowała się gdzieś wyżej niż on i pociągała za prawie niewidzialne nitki sterujące życiem Dagfinna Torhusa i jemu podobnych w ministerstwie.

Windowanie w górę bowiem ledwie zauważalnie się zatrzymało i nagle pewnego dnia ujrzał w łazienkowym lustrze odstawionego na boczny tor szefa wydziału, posiadającego jedynie średnie wpływy urzędnika, któremu skok na piąte piętro nigdy się nie uda, zważywszy, że do wieku emerytalnego pozostawało mu dziesięć krótkich lat. Chyba że dokonałby jakiegoś wielkiego czynu. Ale tego rodzaju czyny miewały zazwyczaj tę wadę, że mogły oznaczać zarówno awans, jak i wyrzucenie z pracy.

Mimo to postępował tak jak dotychczas. Usiłował o jedną długość wyprzedzać innych. Codziennie przychodził do pracy pierwszy, tak aby w spokoju przeczytać gazety i telefaksy i mieć już gotowe wnioski, gdy inni dopiero będą przecierać zaspane oczy na porannych zebraniach. Walka o pięcie się w górę weszła mu w krew.

Otworzył kluczem drzwi do swojego pokoju, przez chwilę się wahał, ale w końcu zapalił światło. Również ta czynność miała swoją historię. Niestety, przypadek z latarką czołówką wyciekł i stał się w środowisku MSZ-etu klasyczną dykteryjką. Wiele lat temu ówczesny ambasador Norwegii w USA przebywał przez jakiś czas w Oslo i pewnego ranka zadzwonił o świcie do Torhusa z pytaniem o jego opinię na temat nocnej wypowiedzi prezydenta Cartera. Torhus akurat przyszedł do biura, a że nie zdążył jeszcze przeczytać gazet ani faksów, nie umiał odpowiedzieć. Oczywiście popsuło mu to cały dzień. A miało być jeszcze gorzej. Następnego ranka ambasador zadzwonił w momencie, gdy Torhus otwierał gazetę, i spytał, w jaki sposób wydarzenia, które miały miejsce w nocy, mogą wpłynąć na sytuację na Środkowym Wschodzie. Nazajutrz znów padło inne kłopotliwe pytanie. Torhus, zdeprymowany niepewnością i brakiem informacji, wyduszał z siebie nic niemówiące odpowiedzi.

Zaczął więc przychodzić do pracy jeszcze wcześniej, lecz ambasador zdawał się posiadać jakiś szósty zmysł, bo każdego dnia rano telefon dzwonił akurat w chwili, gdy Torhus siadał na krześle.

Dopiero gdy przypadkiem dowiedział się, że ambasador mieszka w małym hotelu Aker dokładnie naprzeciwko ministerstwa, zrozumiał w czym rzecz. Ambasador, który, jak wszyscy wiedzieli, sam lubił wcześnie wstawać, oczywiście zauważył, że światło w pokoju Torhusa zapala się wcześniej niż u innych, i postanowił zażartować sobie z nadgorliwego urzędnika. Torhus kupił wtedy czołówkę i następnego dnia rano przeczytał wszystkie gazety i faksy przed włączeniem górnego światła. Robił tak przez trzy tygodnie, dopóki ambasador w końcu się nie poddał.

Akurat w tej chwili Dagfinn Torhus gwizdał na ambasadora-żartownisia. Otworzył kopertę od oficera łącznikowego i na wydruku przesłanym przez zakodowaną linię faksu, opatrzonym pieczątką „ŚCIŚLE TAJNE”, przeczytał wiadomość, która sprawiła, że rozlał kawę na rozłożone na biurku notatki dotyczące różnych krajów. Krótki tekst pozostawiał duże pole do popisu dla wyobraźni, ale treść była mniej więcej jednoznaczna: Atlego Molnesa, norweskiego ambasadora w Tajlandii, znaleziono z nożem w plecach w pewnym burdelu w Bangkoku.

Torhus przeczytał wiadomość jeszcze raz i dopiero wtedy ją odłożył.

Atle Molnes, były polityk KrF – Chrześcijańskiej Partii Ludowej – były przewodniczący parlamentarnej komisji finansów, ostatecznie stał się teraz były we wszystkim. Torhus uznał to za tak niewiarygodne, że odruchowo zerknął w stronę hotelu Aker, by sprawdzić, czy nic nie porusza się za zasłonami, chociaż nadawcą wiadomości nie mógł być – co zrozumiałe – nikt inny poza ambasadą norweską w Bangkoku. Torhus zaklął. Dlaczego to musiało się wydarzyć akurat teraz, akurat tam? Czy powinien najpierw powiadomić Askildsena? Nie, on i tak dowie się we właściwym czasie. Zerknął na zegarek i podniósł słuchawkę, żeby zadzwonić do ministra spraw zagranicznych.

Bjarne Møller delikatnie zapukał i otworzył drzwi. Głosy w sali konferencyjnej ucichły, wszystkie twarze odwróciły się w jego stronę.

– To jest Bjarne Møller, naczelnik Wydziału Zabójstw – oznajmiła komendant okręgowa policji, dając Møllerowi znak, że ma usiąść. – A to sekretarz stanu Bjørn Askildsen z Kancelarii Premiera i naczelnik wydziału z MSZ-etu Dagfinn Torhus.

Møller skinął głową, wysunął krzesło i podjął próbę umieszczenia swoich nieprawdopodobnie długich nóg pod dużym owalnym dębowym stołem. Miał wrażenie, że młodą gładką twarz Askildsena widział w telewizji. Kancelaria Premiera? To zapowiada kłopoty w skali giga.

– Dobrze, że mógł pan zjawić się tak prędko – powiedział sekretarz stanu z charakterystycznym „r”, niecierpliwie bębniąc palcami o blat. – Hanne, streść krótko, o czym rozmawialiśmy.

Møller odebrał telefon od komendant okręgowej dwadzieścia minut wcześniej. Nie wdając się w bliższe wyjaśnienia, dała mu kwadrans na przybycie do ministerstwa.

– Atlego Molnesa znaleziono martwego. Prawdopodobnie zamordowanego. W Bangkoku – zaczęła pani komendant.

Møller zobaczył, że naczelnik z MSZ-etu przewraca oczami za okularami w stalowych oprawkach, ale gdy usłyszał dalszy ciąg opowieści, zrozumiał tę reakcję. Zapewne trzeba być policjantem, by twierdzić, że człowiek znaleziony z wbitym w plecy nożem, którego ostrze weszło z lewej strony tuż przy kręgosłupie, przebiło lewe płuco i dotarło do serca, został „prawdopodobnie” zamordowany.

– Znalazła go w pokoju hotelowym kobieta…

– Dziwka – przerwał jej mężczyzna w stalowych oprawkach. – W burdelu.

– Rozmawiałam już z moim kolegą po fachu w Bangkoku – kontynuowała pani komendant. – Rozsądny człowiek. Obiecał, że na pewien czas wyciszy sprawę.

Møller w pierwszej chwili chciał spytać, dlaczego chcą czekać z upublicznieniem zabójstwa. Często szybkie nagłośnienie sprawy przez prasę pomagało policji w śledztwie – ludzie jeszcze pamiętali szczegóły, a ślady były świeże. Coś jednak mu podpowiedziało, że takie pytanie zostanie uznane za bardzo naiwne, zapytał więc tylko, jak długo można liczyć na utrzymanie takiego zdarzenia w tajemnicy.

– Mamy nadzieję, że dostatecznie długo, by udało nam się zmontować jakąś strawną wersję – odparł Askildsen. – Bo ta obecna do niczego się nie nadaje.

– Obecna? – Møller musiał się uśmiechnąć. A więc prawdziwa wersja wydarzeń została oceniona i odrzucona. Jako stosunkowo świeżemu NWP – naczelnikowi wydziału policji – Møllerowi dotychczas oszczędzone były zbyt częste kontakty z politykami. Zdawał sobie jednak sprawę, że im wyżej się awansuje, tym trudniej trzymać się od nich z daleka. – Rozumiem, że obecna wersja jest nieprzyjemna, ale co pan ma na myśli, mówiąc, że się nie nadaje?

Komendantka policji posłała mu ostrzegawcze spojrzenie. Sekretarz stanu lekko się uśmiechnął.

– Mamy mało czasu, Møller, lecz mimo wszystko pozwoli pan, że przeprowadzę błyskawiczny kurs z polityki praktycznej. Wszystko, co powiem, jest oczywiście ściśle tajne.

Mechanicznie poprawił węzeł krawata; chyba właśnie ten gest Møller zapamiętał z wywiadów telewizyjnych.

– A więc tak. Po raz pierwszy w powojennej historii mamy centrowy rząd z pewnymi szansami na przetrwanie. Nie z uwagi na poparcie w parlamencie, tylko dlatego, że premier przypadkiem staje się jednym z najmniej niepopularnych polityków w kraju.

Pani komendant i naczelnik z MSZ-etu lekko się uśmiechnęli.

– Ta popularność opiera się jednak na tym samym kruchym fundamencie, na którym zbudowany jest kapitał wszystkich polityków: na zaufaniu. Sympatia czy charyzma nie są wcale najważniejsze, najbardziej liczy się zaufanie. Wie pan, dlaczego Gro Harlem Brundtland cieszyła się taką popularnością?

Møller nie miał pojęcia.

– Nie ze względu na swój wdzięk i czar. Ludzie wierzyli, że naprawdę jest taką osobą, za jaką uchodzi. Zaufanie to słowo kluczowe.

Potakujące kiwnięcia wokół stołu. Najwyraźniej znajdowało się to na liście lektur obowiązkowych.

– Atle Molnes i premier byli ze sobą ściśle związani. Łączyła ich zarówno bliska przyjaźń, jak i ścieżki polityczne. Razem studiowali, razem pięli się po stopniach kariery w partii, przetrwali modernizację partyjnej młodzieżówki, a na dodatek jeszcze razem mieszkali, gdy obaj w młodym wieku zostali wybrani do parlamentu. To Molnes dobrowolnie zrobił krok w tył, gdy obaj stali się równorzędnymi następcami tronu w partii. Zapewnił premierowi swoje pełne wsparcie, dzięki czemu dało się uniknąć brutalnej wojny na górze. To wszystko oczywiście sprawiło, że premier miał u Molnesa dług wdzięczności. – Askildsen zwilżył wargi i wyjrzał przez okno. – Powiem tak. Molnes nie ukończyłby kursu dla dyplomatów i raczej nie trafiłby do Bangkoku, gdyby premier nie pociągał za sznurki. Być może brzmi to jak kolesiostwo, ale to forma akceptowanego kolesiostwa, wprowadzona i ogólnie rozpowszechniona w Partii Pracy. Reiulf Steen również nie miał doświadczenia w dyplomacji, kiedy został ambasadorem w Chile.

Spojrzenie Askildsena powróciło do Møllera. Przez moment w jego oczach zatańczył wesoły błysk.

– Nie muszę więc chyba podkreślać, jak bardzo ucierpiałoby zaufanie do premiera, gdyby wyszło na jaw, że jego przyjaciel i partyjny kolega, którego premier osobiście wysłał na placówkę, został znaleziony w takim przybytku, prawie przyłapany in flagranti, w dodatku zamordowany.

Sekretarz stanu gestem oddał głos szefowej policji, ale Møller nie mógł się powstrzymać od komentarza:

– Któż z nas nie ma kolegi odwiedzającego burdele?

Uśmiechnięty Askildsen lekko zesztywniał, a naczelnik w stalowych okularach chrząknął.

– Dowiedział się pan już tego, co pan powinien wiedzieć, Møller. Oceny proszę zostawić nam. A my potrzebujemy kogoś, kto zadba o to, by śledztwo w tej sprawie… nie przybrało nieszczęśliwego obrotu. Oczywiście chcemy, by morderca lub mordercy zostali ujęci, ale okoliczności samej zbrodni powinny, przynajmniej na razie, pozostać tajemnicą. Dla dobra kraju. Rozumie pan?

Møller popatrzył na swoje ręce. Zamknij się. Dla dobra kraju. W jego rodzinie nikt nigdy nie umiał uważnie słuchać ostrzeżeń. Ojciec nie awansował ze stopnia posterunkowego.

– Doświadczenie pokazuje, że prawda często bywa trudna do ukrycia, panie naczelniku.

– Owszem, wiem. To ja będę odpowiedzialny za tę operację z ramienia MSZ-etu. Jak pan rozumie, sprawa jest bardzo delikatna i wymaga wsparcia tajlandzkiej policji, która powinna działać po naszej stronie. Ponieważ angażuje się w to ambasada, mamy pewną swobodę, immunitety dyplomatyczne i tak dalej, ale, doprawdy, stąpamy po kruchym lodzie. Dlatego chcemy wysłać tam kogoś, kto ma duże kompetencje śledcze i doświadczenie we współpracy międzynarodowej, a może się też pochwalić konkretnymi wynikami.

Umilkł i wbił wzrok w Møllera, który próbował znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego czuje instynktowną niechęć do tego urzędasa z agresywnie wysuniętą brodą.

– Moglibyśmy stworzyć zespół…

– Żadnego zespołu, Møller. Im mniej hałasu, tym lepiej. Poza tym pańska szefowa wyjaśniła nam, że wysłanie całego oddziału nie ułatwi współpracy z lokalną policją. Chodzi o jednego człowieka.

– O jednego człowieka?

– Pani komendant już podsunęła nam pewne nazwisko. Uważamy, że to niezła propozycja. To jeden z pana podwładnych. I wezwaliśmy pana, żeby usłyszeć pańską opinię o nim. Z rozmowy, którą pani komendant odbyła ze swoim kolegą z Sydney, wynika, że podobno w zeszłym roku w niezwykły sposób przyczynił się do rozwiązania sprawy zabójstwa Inger Holter.

– Poprzedniej zimy czytałem o tym w gazetach – wtrącił Askildsen. – Rzeczywiście imponująca historia. To chyba musi być osoba, o którą nam chodzi.

Bjarne Møller przełknął ślinę. A więc szefowa zaproponowała wysłanie do Bangkoku Harry’ego Hole, a jego wezwała tu, by zapewnił wszystkich, że Harry Hole to najlepszy śledczy, jakim dysponuje policja. Idealnie nadający się do tej roboty.

Powiódł wzrokiem wokół stołu. Polityka, władza i wpływy. To gra, na której nie znał się ani trochę. Pojmował jednak, że w taki czy inny sposób ma ona związek z jego własnym losem. Właśnie uświadomił sobie, że to, co powie i zrobi, może mieć konsekwencje dla jego dalszej kariery. Szefowa nadstawiła karku, proponując konkretne nazwisko, prawdopodobnie ktoś z pozostałych poprosił o potwierdzenie kwalifikacji Holego przez bezpośredniego zwierzchnika. Spojrzał na komendantkę, próbując rozszyfrować jej spojrzenie. Oczywiście możliwe, że Hole spisze się dobrze. A gdyby odradził tę kandydaturę, to czy nie postawiłby swojej przełożonej w złym świetle? Poza tym musiałby zaproponować kogoś innego, wtedy jego głowa spoczęłaby samotnie na pieńku, gdyby przedstawiony przez niego kandydat spieprzył sprawę.

Podniósł wzrok na wiszący nad głową pani komendant obraz, z którego intensywnie wpatrywał się niego Trygve Lie, sekretarz generalny ONZ-etu. Również polityk. Za oknami widać było w płaskim zimowym świetle dachy kamienic, twierdzę Akershus i kurka na dachu, drżącego w porywach lodowatego wiatru na szczycie hotelu Continental.

Bjarne Møller wiedział, że jest dobrym policjantem, ale tu chodziło o coś innego. Nie znał reguł tej gry. Co by mu doradził ojciec? Cóż, posterunkowy Møller nigdy nie musiał odnosić się do polityki. Ale zrozumiał, co się liczy, żeby w ogóle być branym pod uwagę, i zakazał synowi wstąpienia do Szkoły Policyjnej, dopóki ten nie ukończy najpierw pierwszego, a później drugiego etapu studiów prawniczych. Bjarne Møller usłuchał ojca, który po jego absolutorium nie przestawał chrząkać i poklepywać syna po plecach, aż w końcu Bjarne musiał go poprosić, by przestał.

– To dobra propozycja. – Bjarne Møller usłyszał własny donośny i pewny głos.

– Świetnie – powiedział Torhus. – Potrzebowaliśmy tak szybko pańskiej opinii, bo, rzecz jasna, sprawa jest pilna. Hole musi rzucić wszystko, nad czym teraz pracuje, ponieważ wyjeżdża już jutro rano.

No cóż, może Harry’emu Hole przyda się teraz właśnie taka robota, pomyślał Møller, próbując pocieszać się w duchu.

– Przepraszamy, że musimy zaanektować tak ważnego pracownika – dodał Askildsen.

Naczelnik wydziału policji Bjarne Møller musiał z całej siły zapanować nad sobą, żeby nie wybuchnąć śmiechem.