Читать книгу Ева ў пошуках Адама (зборнік) - Коллектив авторов, Ю. Д. Земенков, Koostaja: Ajakiri New Scientist - Страница 3

…Ты зноў трапіла ў гэтую пастку, у гэты капкан. Кайданы злавілі цябе і прыкавалі да яго, мужчыны. І хіба гэта першы раз?! Старая курыца, кажаш ты сама сабе пад акампанемент скрыпак начных конікаў (да таго ж фіялкі так густа і востра пахнуць пад тваім балконам)! Ужо даўно ноч, а ты адна не спіш і не спіш. У свае сорак пяць даўно б пара паразумнець! А колькі абяцала сабе: не, апошні раз! Болей нікому не дазволю заманіць сябе ў гэтую пастку, гэтую турму, з якой нельга вырвацца. Ты ж – паважная сур’ёзная пані. Сівізны няма (яе так цудоўна замаскіравалі найякаснейшымі фарбамі ў салоне прыгажосці «Імідж», гаспадыня якога – твая добрая сяброўка Ірына). Сын у цябе зусім дарослы. І нават унучка ёсць… Нібы трэба і спыніцца… Ды і наогул – аўтарытэтная, інтэлігентная, высокаінтэлектуальная і гэтак далей… А паводзішся (аж сорамна!), як дзіця перад гэтай (чарговай) навалай кахання… Ператварылася ў разгубленую, перапалоханую дзяўчынку, якую бацькі згубілі раптам на шматлюдным вакзале. Хацела ж як лепей, а атрымліваецца як заўжды…

Пры ўсім гэтым, ты зусім не кансерватыўная, не меркантыльная, не дзелавая жанчына, не бізнес-лэдзі, не зацятая феміністка, якая недалюблівае мужчын і прывыкла ўсё разлічваць, пралічваць наперад (лепш пралічвала б!).

Твая цётка, амаль равесніца, надзявае вельмі сур’ёзныя дамскія (нейкія буржуйскія) фетравыя берэты. Захапляецца Кіркоравым. Ты ж заўжды купляеш эпатажныя клятчастыя кепі (як у Лаймы), носіш іх на сваёй беднай галаве, як сцяг і выклік, як сімвал самой сабе незразумелага бунтарства, і плачаш пад «Акіян Эльзы». І пад «Чырвону ружу» «Песняроў». Мабыць, менавіта ў гэтым прычыны тваіх перамог і паражэнняў (першых значна менш, чым другіх).

Паводле шкалы, прыдуманай табой, усіх людзей, якія цябе акружаюць, ты падзяляеш на асобныя катэгорыі-тыпы (так, безумоўна, не вельмі прыгожа рабіць, але ж ты робіш). Ён – Дон Кіхот або Напалеон. Паяц або Дон-Жуан. Мамчын сыночак або Нарцыс.

Яна – Архідэя або Пірання. Пастушка або Куртызанка. Гувернантка або Сара Бернар. Сябе ж ты зусім беспадстаўна аднесла да самай, на твой роздум, шыкоўнай катэгорыі: да жанчын-Пілігрымаў, вандроўніц (не Амазонак, барані бог!). «Аўтастопам да Еўропы». Смешна! Нікуды ты пры гэтым не паедзеш – ні ў магічны Рым, ні на радзіму ўлюбёнага паэта Лоркі, ні да лонданскіх тэатраў – ні-ку-ды! Прычына банальная, усім вядомая, – грошы, якіх у цябе няма і ніколі не было. Адзінае месца, куды ты можаш патрапіць, – на вуліцу Пераяслаўскую (поўны адрас запісаны ў тваім расхрыстаным старым нататніку), да яго… Да яго… Але навошта табе туды ехаць, калі ён сам кожны дзень у тваім доме (засталося толькі перавезці рэчы)…

Усю ноч ты лаеш сябе: навошта закахалася, як гімназістка? Але ж хіба ты вінавата? Так сталася. Значыць, так было патрэбна… Выпадковасцей у такіх справах не бывае. Ва ўсім ёсць нейкая незразумелая заканамернасць.

Да таго ж ты не толькі жанчына, але яшчэ і паэтка, а гэта значна ўскладняе справу, бо быць жанчынай-паэткай – гэта ўжо дыягназ.

Ты добра разумееш, што кожнае каханне, якое сустракае на сваім шляху жанчына, – усяго толькі ілюзія. Яшчэ адна ілюзія ў гэтым вар’яцкім свеце. Але ж свята верыш у тое, што яно – пачатак чарговага рэнесансу.

Калі ты закахаешся ў яго, то гэта заўжды азначае, што ты закахаешся ў верасовы водар лесу свайго дзяцінства, у высокае неба, у самотнасць начных знаёмых вуліц, у плошчы і ратушы незнаёмых гарадоў (апосталы рухаюцца наўкола цыферблата гадзінніка і адпускаюць табе сваёй няспешнай хадой хвіліны вечнасці). Ты закахаешся ў дажджы, якія падарожнічаюць па тваіх жаночых сцежках (ты прыходзіш ад іх з вялікім чорным парасонам, што мог бы належаць Воланду, Чарлі Чапліну, Эдзіт Піяф. Спачатку не складаеш яго – хай трохі прасохне… Складаеш потым, і ў ягоных яшчэ вільготных складках-маршчынках зашыфравана, завільготнена твая туга і ўсмешка).

…Табе чамусьці не спіцца, і ты пачынаеш гуляць у словы і склады, з’ядноўваць іх у адзін метафарычны, асацыятыўны, адной табе зразумелы шэраг… Мілая бязглуздзіца, якая цябе заспакойвае.

«човен чамусь не плыве – чайка чаюе на чыстай вадзе чакаю – чары ў лесе чарпаю чакаю – чабор кранаю»…

Можна яшчэ і пра сонца (зоркі і месяц сённяшняй ночы надакучылі).

«сонца бывае салёным ад суму ходзіць па небе самнамбулай сонца – артэрыя сонная нашага з вамі сумлення сонца саслана сослепу сорамна»

Якое глупства! Дурніца! Самыя вялікія і важныя рэчы вымаўляюцца простымі звычайнымі словамі…

А каханне, як і ўсё, мае чатыры пары года. Пасля вясны – лета – восень…

Страшна і падумаць, што калісьці настане зіма, празрысты і чысты лёд скуе і схавае ад цябе казку. Ад рукі. Ты яе бачыш, ведаеш, а дакрануцца не можаш. Кожная шчаслівая сустрэча дваіх – пралог вялікага суму. Ён абавязкова настае, і тады свет ператвараецца ў лепразорый хворых думак і кветак, твараў і дотыкаў…

Чаму тваё ўласнае «я» раз-пораз займаецца фрэйдысцкімі пасажамі-выкладкамі? Што тут робіць дзядуля Фрэйд? Аналізаваць і раскладваць усё па палічках, слухаць лекцыі пані Логікі і канспектаваць іх небяспечна. Не патрэбна. Шкодна. Калі пачынаеш рабіць гэта, то раптоўна разумееш: тваё новае, цяперашняе каханне – звычайнае дэжавю. Так ужо было. Калісь.

І скончылася расчараваннем і болем (і, як выяўляецца, нічому цябе не навучыла!).

Звычайныя палімпсесты… Старадаўні рукапіс на пергаменце ці мо на папірусе твайго быцця… Даўнейшы тэкст (пражыты, перажыты, пераплаканы) праступае зноў, адбіваецца на тваім сённяшнім. Так, сапраўды, каханне – усяго толькі віртуальнасць у рэальнасці, паўтарэнне мінулага, і яно, хутчэй за ўсё, робіць нас толькі няшчаснымі. Пры сапраўдным каханні – і гэта закон – усё ідзе чамусьці ва ўсе бакі.

Яшчэ са студэнцкіх «філалагічных» часоў ты (смешныя акуляры, пальцы ў чарніле, блакітныя гольфы) зразумела, што на свеце шчаслівых жанчын не бывае. Ты не знайшла іх ні ў адным літаратурным творы (а літаратура, як вядома, – люстэрка жыцця). Нейкая шматвекавая змова, закляцце яшчэ з пячорных часоў… Амаль кожная жанчына губляла свайго каханага: усе гэтыя старамодныя геніі-пісьменнікі выявіліся не надта арыгінальнымі…

Хіба што булгакаўская Маргарыта, якая не баялася лятаць, адправілася разам са сваім Майстрам у касмічны ўтульны свет – ёй, шчаслівай, выпаў рэдкі шанс… «Той, хто кахае, павінен раздзяліць долю таго, каго кахае…» Усё правільна…

Табе было трыццаць, калі ты напісала вялікі ліст Маргарыце, як звычайнай сяброўцы… Туды, у той далёкі свет, сатканы з бездані часу, з неабсяжнай прасторы, расквечанай зоркамі, у якія ператварыліся, можа, словы малітвы… Але гэты твой ліст нельга было аднесці на пошту і адправіць заказным ці спешным… Пра яго нават немагчыма было камусь расказваць, бо гэта выглядала б як прызнанне ў неадэкватнасці, шызафрэнія чыстай вады.

Яшчэ тады, у студэнцтве, ты настойліва шукала сястру сваю, для якой доля і каханне былі б не небам журбы, а лагоднай верасовай палянай на ўзлеску. Не халодным стэпам самоты, а цёплым прытулкам з коньмі, якія ляцелі б насустрач сонцу…

Ты заўжды помніла свой першы пацалунак. Табе падараваў яго вяснушкаваты аднакурснік, падстрыжаны пад бокс і з чубчыкам (праз два гады, калі ён стаў граць у інстытуцкім ВІА, ён адгадаваў валасы і зрабіў прычоску пад Ленана). Вы нахабна ўцяклі з лекцыі па стараславянскай мове, прыхапіўшы ў студэнцкім буфеце звычайнае «саўковае» сітро, дзве бутэлькі. Прыселі на лавачку ў прыпудраным асеннім аксамітавым пылам скверы з бюстам Элізы Ажэшкі. Сквер знаходзіўся на той самай вуліцы, дзе калісьці і жыла славутая пісьменніца, а сам інстытут – амаль насупраць яе дома. Калі яна хварэла, гараджане выклалі брукаванку саломаю, каб колы экіпажаў і стукат капытоў яе не трывожылі… Першы пацалунак – як прычасце. Нешта асаблівае. Здаровая, нічым не сапсаваная рамантычнасць юнацтва спадзявалася менавіта на гэта. Пацалунак выявіўся трошкі няўдалым, цалкам дзіцячым – са смакам ліманаду «Бураціна». Пазней, праз…наццаць гадоў, ты чамусьці ўспомніла яго, калі прачытала ў каляровым глянцавым часопісе для жанчын, што смак пацалунка мужчыны павінен аддаваць смакам моцнай тэкілы (у крайнім выпадку – каньяка «Шустаў») і дарагога тытуню… Не, «Бураціна» ўсё ж такі лепш, чым якаясь там тэкіла…

На перадапошнім курсе з’явіўся ён, сапраўдны герой. «Високий та стрункий, та й на бороді ямка». З расчыненых вокнаў студэнцкіх пакояў ліліся песні Сафіі Ратару – «Сизокрили птах» і «Червона рута». Куды б вы ні пайшлі, высокі, чысты голас спявачкі на такой дзівоснай цудоўнай мове суправаджаў вас. Гэтыя песні сталі амаль што гімнам вашага кахання. Ён патлумачыў табе, што рута – жоўтая карпацкая кветка. Па легендзе, у ноч на Івана Купалу яна становіцца чырвонай, і тая дзяўчына, якая знойдзе кветку, сустрэне свайго суджанага і будзе шчаслівай…

Потым ён павёз цябе ў сваё невялікае ўкраінскае сяло, якое называлася так дзіўна і нязвычна – «720-ы кіламетр»…

Вялікі калгасны яблыневы сад, яшчэ не ссечаны, не амярцвелы, увесь у цяжкіх ружовабокіх яблыках, сустрэў вас, калі вы сышлі з цягніка на тым 720-м кіламетры… Пад вокнамі дома, дзе жылі яго бацькі, плёскалася возера, раслі духмяныя кусты парэчак, цвілі аксаміткі… Вяселле было чыста ўкраінскім, у шатры з дахам (на выпадак нечаканых жнівеньскіх дажджоў). Галіны вінаграду цягнуліся да рук, да талерак з салатамі і наліснікамі… Усё сяло прыйшло паглядзець на маладую, якую ўкраінскі хлопец прывёз з беларускай зямлі (ты была падобная на жоўты дзьмухавец, бо перад паездкай на ўласнае вяселле, прагнучы быць прыгожай нарачонай, не зусім трапна пафарбавала валасы ў віленскай цырульні). Вясковыя музыкі гралі і спявалі «Марусю гарну», з вясельнага каравая ўзляталі ў неба шчаслівыя галубы… Твае беларускія сваякі прыехалі поўным складам: і бацькі, і маленькі брат, і шматлікія цёткі, і дзядзька Іван з баянам… Табе было трошкі няёмка сярод такога вялікага гурту незнаёмых людзей, а пад музыку скрыпак чамусь хацелася плакаць, сэрца сціскалася, і было трохі страшна… Усе наўкола размаўлялі на такой прыгожай, яшчэ мала знаёмай табе мове, але ж ён быў у цябе і вам не патрэбна было размаўляць…

Потым гэтая зямля стала для цябе сваёй, прыняла цябе за дачку… Ты навучылася бяліць мелам сцены і столь, мазаць грубку, закатваць на зіму абрыкосы і памідоры, варыць боршч… Пасадзіла каля ганку язмін і кусты півонь. Нарадзіла яму сына (шкада толькі, што напрыканцы ХХ стагоддзя жанчына, як і ў часы хрысціянства, нараджае дзіця ў пакутах, і гэта так несправядліва і неміласэрна! Доктар, нават самы высокакваліфікаваны спецыяліст, не можа ўратаваць ад пакут і болю… Пры гэтым, мабыць, матуля-прырода наўмысна так зрабіла, і, можа, гэта не так ужо і несправядліва). Першай жыццёвай гасцёўняй твайго сына стала белая пасляродавая палата з халоднай кафляй. Стэрыльна-абыякавая гасцёўня…

Да гэтага чамусь здавалася, што абавязкова будзе дзяўчынка, з тонкімі шчыкалаткамі, доўгімі пальчыкамі, густымі вейкамі. (Бог даў табе пазней такую дзяўчынку ў іпастасі ўнучачкі…)

А на гэты раз з тваёй змучанай плоці выскачыў даўганогі хлопчык… Прыгожы. Чарнавокі. З пухлымі шчочкамі (яны аж звісалі на краі пялёнкі, у якую яго туга закруцілі, запакавалі, як жывую ляльку)… Калі ты насіла, чакала сваё дзіця, жывот твой быў падобны на зямную кулю, на глобус… А можа – на вялікі кавун. Ты ўся была – кавун, у якім выспявалі зярняткі… І вельмі ганарылася сабой…

Сын падрастаў. Усё большае месца займаў у вашых сэрцах. А вы чамусь аддаляліся адно ад аднаго. Часта сварыліся. Кожны пачаў размаўляць на сваёй мове (не на беларускай, не на ўкраінскай, а на мове адчужэння). Сыну было чатырнаццаць, калі вы нарэшце вырашылі, змаглі, адважыліся разлучыцца. Высветлілася: развод – вельмі зняважлівая і жахлівая працэдура (куды там звычайнаму візіту да дантыста, якога ты са страхам чакаеш і рыхтуешся цэлы месяц!).

Вам не ўдалося пераступіць праз нанесеныя абразы, непаразуменне, праз уражлівае самалюбства!

Сын стаў сведкам усяго гэтага – вось што самае жахлівае! Вы маглі б запраграмаваць яго (на ўсё жыццё) на нявер’е да найважнейшай каштоўнасці чалавецтва – сям’і (а гэта ўжо іншая віна, якую не замаліць у храмах)… На шчасце, вам не ўдалося зрабіць яго падобным да вас… Хіба што – часткова…

Пасля разводу свет перавярнуўся. На ўсіх і ўсё ты глядзела, як праз шкло, залітае асеннім дажджом. Вытрымка скончылася. У кішэнях – пуста… Хацелася… пайсці. Не было сіл жыць далей. Рымскія патрыцыі ўскрывалі вены ў цёплай ванне. Лічылі, што так лягчэй і лепш. Засынаеш, і – усё… Канец другога тысячагоддзя ўнёс сваю лепту – з’явілася вялікая колькасць больш зручных сродкаў, якія маглі б аблегчыць шлях у тагасветнасць…

Але потым ты ачуняла. Падумала: разбітае сэрца (нават калі ён – твой першы мужчына ў гэтым жыцці, бацька твайго сына, самы каханы і адзіны) не дае табе падставы пайсці… Найжахлівейшая сцяжына калісь канчаецца (праўда, пазней ты ступаеш на новую, амаль такую самую, але ж гэта будзе потым…). Як лёгка заблукаць сярод здрад, сваіх і чужых грахоў, вызнанай і нявызнанай віны перад кімсьці…

Ты выжыла. Пераплакала. Перарабіла сябе… Сцягнула душу ў вузел і павесіла яе на цвік у кладоўцы. І сказала сабе: больш ніякіх каханняў! Скончана! Хопіць! Накахалася – на ўсё жыццё! У мяне ёсць сын, і гэтага дастаткова. Больш ніякіх іншых мужчын у маім жыцці не будзе! Арэвуар, панове! Папраўце бабачкі, абцягніце вашы смокінгі! Мая бальная картка распісана ў імя аднаго сына! Не маю абсалютна ніякага жадання танцаваць з вамі! На шчасце!

Але ж так не бывае… Як ні хавайся, а каханне калі-небудзь нечакана і падступна зловіць цябе. Гэты далікатны, пяшчотны бялявы хлопчык Эрат са стрэламі ў руках – самы чалавекалюбны бог – не спіць, не дрэмле…

Мужчына, мабыць, узнік ад Сонца. Жанчына – ад Зямлі. Але ж ёсць яшчэ і Месяц, які нясе ў сабе дзве несумяшчальныя істоты, дзве касмічныя сілы – Сонца і Зямлю. Мудры, дальнабачны Зеўс калісь даўно разрэзаў, падзяліў на роўныя паловы андрагінаў, якія сумяшчалі ў сабе жаночы і мужчынскі пачаткі і былі адным цэлым. Прага спрадвечнай, першапачатковай цэласнасці жыве ў кожным з нас. Жаданне знайсці сваю палавінку бянтэжыць і не дае спакою. Вялікая, невычэрпная, нястрымная патрэба кахаць і быць каханай… Таму і блукаем па светах (рэальных і не) у вечных пошуках…

Іншая рэч, што мы так часта памыляемся! Колькі непатрэбных, не тваіх палавінак іншы раз круціцца поруч, лепіцца, ды не прылепліваецца… Так часта бывае: адчыняеш сваю паштовую скрынку, а адтуль выпадае, вывальваецца ў твае рукі цэлая куча непатрэбнага хламу: перадвыбарчая ўлётка «Галасуйце за Васю Пупкіна!» (галасаваць за яго ты не будзеш), каляровы буклет пра шыкоўны, дарагі рэстаран, у якім частуюць вустрыцамі (ён нядаўна адкрыўся, але ты ніколі не пойдзеш туды вячэраць), рэкламны праспект пра цудадзейны сродак для мужчын «Вогненны дракон» (ён тым больш табе не патрэбны: жывеш адна, і па кватэры ў апошні час ні адзін мужчына нават не прабягаў).

Але ўсё ж такі ты шукаеш яго, мроіш, як дзесяцікласніца, пра шляхетнага рыцара, сапраўднага князя, не маючы пры гэтым ні маёнтка ў спадчыну, ні родавых партрэтаў бабуль ва ўпрыгажэннях і карунках, ні «блакітных» эрытрацытаў і лейкацытаў у сваёй крыві.

«я цуду хачу і адразу якая ж вы смешная пані а коні каханага князя грымяць пад акном капытамі…»

І ён з’явіўся, твой князь, у дарагім касцюме ад вядомага сталічнага мадэльера. Сыну было ўжо дзевятнаццаць, ён ажаніўся і жыў асобна, сваёй сям’ёй. Ты адчула сябе страшэнна самотнай, пакінутай… Сын сказаў табе: «Ма! Ты павінна пачаць жыць, а не сумаваць, нудзіцца і вінаваціць сябе. Ты – цікавая і прыгожая. Уперад!»

Твой князь быў падобны да Хемінгуэя. Ты так і называла яго. Пры ім была барада, люлька і байкі пра замежныя падарожжы (у кожнага мужчыны ёсць свае байкі). Ён упэўнена цытаваў Сакрата і Сартра, спакушаў цябе вытанчанымі напоямі і ежай «ад гурмана». Абяцаў звазіць цябе ў сталіцу, у оперны тэатр на «Хаваншчыну». Опера цябе зусім не цікавіла, ты хацела б пабачыць якісь (адзін са шматлікіх, гастрольных) спектакль Вікцюка. Ні на «Хаваншчыну», ні на Вікцюка вы так і не паехалі: заўжды білеты раскуплялі без вас… Вам чамусьці нічога не даставалася, ніякіх білетаў на казку… Ён быў мужчынам на будзённы дзень. А на ўсе святы яго не было: ён ехаў да былой жонкі і сваіх дзяцей. І гэта было правільна. І было правільна, што ты заставалася адна сярод свят.

Спатрэбілася паўгода, каб ты зразумела, што ніхто нікога не кахае. Ніхто нічыя палавінка. Прабач мне, сэрца, але ж ты – у які раз – схлусіла! Вашы адносіны – вытанчаная гульня, проста ратавальная саломінка. Расчараваліся праз тры месяцы, а развітваліся – тры гады… Пазней, значна пазней Хемінгуэй вярнуўся да сваёй былой жонкі, і гэта было лагічна, справядліва і нават прыемна для цябе. Яго жонка была табе як сястра: яна спадзявалася, верыла, да апошняга чакала яго («Вярніся! І я ўсё дарую!»). І дачакалася. Як і ты. Кагось. Ён вярнуўся да яе, да дзяцей, і ты была радая. Шчыра. Пад час развітання не было ніякіх непрыемнасцей – Хемінгуэй паводзіўся як сапраўдны джэнтльмен.

Вы разлучыліся без сцэн і папрокаў. Без разбітых талерак, дзякуючы адно аднаму за ўсё… А кожныя (кожныя!) адносіны паміж мужчынам і жанчынай – падарунак Бога, шчасце з нябёс…

Пасля Хемінгуэя не было, як ні дзіўна, ні спліну, ні апатыі. Нічога асаблівага пасля расстання не здарылася. Табе нават не давялося шукаць сяброўку, дамарослага псіхааналітыка, каб выплакацца на пятым размеры яе бюста… Ці мала што выпадзе з тваёй паштовай скрынкі?..

Але ты заўсёды ведала, што знойдзецца той, хто падаруе табе пясочны гадзіннік, пра які ты мроіла з дзяцінства. Пясчынкі ціха-ціха перасыпаюцца ў сваёй празрыстай шкляной хацінцы. Ты заварожана сочыш за імі, і на душы спакойна-спакойна. Своеасаблівая медытацыя, за якой можна схавацца ад усяго.

А пасля Хемінгуэя мясцовага разліву, недзе праз паўгода, з’явіўся іншы. І быў доўга-доўга. Назавём яго… Дырыжор. Чаму? Проста таму, што ён хацеў дырыжыраваць усімі аркестрамі зямнога шара. Ён хацеў, каб яго слухаліся ўсе скрыпкі, валторны і віяланчэлі і каб да яго дырыжорскага пульта неслі вялікія кашы кветак… Так быццам і было… Ён падараваў табе ўсе свае аркестры, газеты, кінематографы, футболы і боксы. І ты зноў была шчаслівай.

Потым, праўда, выявілася, што ён – Дырыжор без аркестра. Кароль без свайго каралеўства. Місіянер, якому ніхто не верыў. Ён жыў у сваёй прыдуманай дзяржаве і сядзеў на троне з паперы. Але ж гэта было няважна: ты кахала яго, і ён – цябе (як умеў), і ў вас быў свой дом, свая сям’я. Табе было абыякава – ці ён кароль, ці садоўнік пры палацы, ці звычайны каваль. Ты хацела стаць яму краінай, яго садам, яго агнём у кузні. А ён – не хацеў.

Ты была гатовая падзяліць яго холад і спёку, яго «ліраўскае» выгнанне, спаць разам з ім на саломе… бадзяцца з торбай па свеце. Ён – не хацеў.

Адзінокі воўк заўсёды крочыць сваімі цёмнымі гушчарнымі сцежкамі сам. Без нікога. Стаць для яго Маргарытай табе не ўдалося.

Ты ж заўжды ўрывалася ў чужое жыццё, у мужчыну, як феерверк. І пачынала жыць па яго гадзінніку. Дыхаць у такт яго дыханню… І ён спалохаўся. Цябе і сябе. Ён быў не гатовы прыняць гэта ўсё і звязаць сябе ўдзячнасцю, абяцанкамі, вернасцю. Ён жа нарадзіўся для іншага!

«ён крылы адрамантаваў у шчаку мяне пацалаваў і – ані слова не сказаў сама акно я адчыніла не затрымала бо любіла ён паляцеў ён паляцеў туды куды даўно хацеў…»

Паляцеў ствараць іншыя аркестры, паслухмяныя яго смычку. Місіянернічаць – у іншыя краі. Можа, там яму, нарэшце, павераць і мужчыны, і жанчыны.

Ты даравала яму, сабе. Бо не магла па-іншаму. Як і кожная. Пайшла ў храм. У ранетным вечары купаўся горад… Неба сцякала ў траву каля царквы. А ў ёй было ціха і прахалодна.

«і што з таго што выцягнуў да ніткі душу маю і… кінуў за парог і што з таго што ты дагэтуль блізкі… ці ж ты кахаў мяне што не збярог сярод малебнаў не знайшла праклёнаў – не плакаць я дала сабе зарок ужо памяць засінела полем лёну чаму ж кахаў ты так што не збярог»

Разлучыцца – як памерці. Але і сіл быць разам таксама не было. Яшчэ Оскар Уайльд казаў, што каханне – вечная гільяціна для дваіх: заўжды забіваеш таго, каго кахаеш.

Чаму кроў кахання, што цячэ па венах, заўжды змешваецца з крывёй нянавісці?

«рамонкавым світанкам зноў насніўся пакіну боль мінулым нашым дням і што з таго што мы ўжо разышліся і што з таго што не сустрэцца нам»

Ты казала яму: калі я нарэшце памру, табе не будзе так страшна жыць за тое, што ты зрабіў са мной.

А што ты зрабіла з ім? Ты кідала ў твар абразлівыя словы, сукенкі, шалі (гэта ўжо ў дарожную валізу). Званіла свайму добраму знаёмаму, і ён прыязджаў па цябе на бэжавай «аўдзі» і пакорна чакаў каля пад’езда. Ты грукала дзвярыма… З выклікам сядала ў машыну, ад’язджала за два кварталы, хапала мабільнік гаспадара машыны і званіла яму. Ён крычаў: «Вяртайся!» І ты вярталася назад… у сваё пекла. У сваё хворае каханне… Гаспадар машыны смяяўся і казаў, што мужчыне не варта кахаць паэтак і што злаваць жанчын страшна небяспечна. І пра тое, што там, дзе двое, заўжды дзве віны…

Нарэшце вы разлучыліся. Расслаіліся. Раз’ядналіся… Разляцеліся… А ў твой дом сталі прылятаць і гняздзіцца ў ім безгалосыя птушкі. Пажывуць-пажывуць не спяваючы і ляцяць далей.

Табе было з імі нецікава: яны лёгка прыручаліся, елі зярняткі з далоні, і ў іх не было сваіх песень, нават міфічных, не было аркестраў і гушчарных сцежак. Сэрца тваё спала, як пасля доўгай хваробы. Ты цыравала сэрца латачкамі-надзеямі. І яно набіралася сіл. Каб кінуцца пад новае каханне, як пад цягнік, які чарговы раз расплюшчыць… І чаму, навошта яно, сэрца, заўсёды разбіваецца аб новае каханне? Аб мужчыну… Аб непаразуменне… Можа, ужо хопіць? Хіба ж можна так – вякамі?.. А каму было лягчэй?..

Рудавалосай Ганне Яраслаўне, каралеве Францыі, якая павінна была да самай смерці насіць белае адзенне на знак жалобы па памерлым мужы – каралі Анры І?.. «Русінку» не вельмі любілі ў Францыі – за красу, за незалежнасць, за якуюсь незразумелую тугу ў вачах. Куртуазныя французы прымалі гэтую незалежнасць і верасковую тугу ў вачах за нейкі незразумелы і беспадстаўны славянскі гонар («А чым там, уласна, ганарыцца?» – абураліся яны).

Яна была ганарлівай і недаступнай каралевай. А ў сапраўднасці – звычайнай слабай жанчынай, чужой сярод чужых. Аж пакуль не з’явіўся Рауль – першы магнат Францыі, які пасадзіў «русінку», каралеву ў жалобе, наперадзе сябе на каня і павёз, як звычайную пастушку, у сталіцу свайго графства. Праз год яна падаравала яму сына.

А што рабілася навокал! Жонка Рауля паехала аж у Рым, да самога Папы… Усе асуджалі іх, цкавалі, як зайцоў на каралеўскім паляванні…

Яны перажылі гэта ўсё і пражылі разам да самай смерці Рауля… А потым Ганна Яраслаўна вярнулася ў Парыж да сына Філіпа і памерла там…

А што магла адчуваць Соф’я Гальшанская, якая стала ў шаснаццаць гадоў чацвёртай жонкай польскага караля Ягайлы і апынулася ў цэнтры незразумелых ёй інтрыг? Увесь свет адвярнуўся ад юнай чужынкі, якую прывезлі з далёкіх зямель і зрабілі каралевай. Ніхто не падаў ёй рукі, і толькі адзін-адзіны малады рыцар Генрык заступіўся за яе гонар і на дыбе паўтараў, як малітву, як клятву павагі да жанчыны: «Каралева не здраджвала каралю». Словы гэтыя сталі бессмяротнымі, а ўчынак Генрыка ўвайшоў у гісторыю вялікіх рыцарскіх учынкаў.

Кожнае каханне па-свойму трагічнае і цудоўнае. У ім усё: радасць чакання, шчасце сустрэч, боль расстанняў. І – неразуменне адно аднаго. І безвыходнасць. І фатальнасць, калі доля быццам гуляе ў хованкі з тваім шчасцем…

Для ўкраінкі Марусі Чурай яе каханне закончылася найтрагічней, найстрашней – здрадай самага жаданага чалавека, яго смерцю, абвінавачваннем у гэтым яе, турмой, судом, яе смерцю… Грыц стаяў абедзвюма нагамі на зямлі і не мог зразумець Марусю, якая лятала ў сваім небе, жыла ў свеце свайго кахання і творчасці. Кахаць яе было, пэўна, няпроста. Яна была для яго як нерасшыфраваныя пісьмёны. Дзяўчына, якая нарадзілася для песні, жыла з вялікай прагай да жыцця і творчасці, так і засталася самотнай сярод іншых і без таго, каго кахала… Нават тады, у далёкім XVII стагоддзі, здрада каханай была звыклай, прыроднай, зразумелай справай для ўсіх. Яна, як і ў нашы часы, не асуджаецца амаль нікім. Гэта ж здрада не краіне, а каханай!.. Прыкра, шкада і няправільна…

І табе няважна, ці сапраўды яна жыла там, у той часавай прасторы, ці рэальная яна гістарычная асоба, ці проста дзяўчына з легенды… Сугалоссе часоў і доляў людскіх, пазачасавасць вечных каштоўнасцей. Такіх як годнасць, любоў, уваскрэсенне душ, збавенне ад зямнога тлену і ўменне жыць сярод зорак. Але там, у гэтай сумнай аповесці, быў яшчэ адзін мужчына. Не Грыц, а Іван Іскра. Які абараняў яе і ратаваў. Двое блізкіх па сваёй сутнасці людзей, народжаных адзін для адно, фатальна раздзелены, і ім ніколі не суджана быць шчаслівымі ўдваіх…

Філасофія сутнасці жаночага і мужчынскага пачаткаў – быць разам. І, мабыць, толькі дзякуючы гэтаму можна выбрацца з лабірынта бясколернасці і манатоннасці жыцця, і менавіта любоў пазбавіць, уратуе ад сіроцтва і бяздомнасці сэрца.

І пры гэтым моцнае каханне часцей за ўсё застаецца непадзеленым і прыводзіць да балючага канца.

Але ж ні адно з іх, па вялікім рахунку, не безнадзейнае, яно заўсёды дабро і шчасце… Мужчын таксама трэба паважаць, а не толькі любіць. Яны таксама жывыя і больш непрадбачлівыя, загадкавыя і чуйныя істоты, чым нам здаецца.

І ці патрэбна ім наша ахвярнасць? Мужчына ж не храм і не алтар. Лепей даць яму мажлівасць жыць і дыхаць. І самой жыць поруч, калі ён хоча гэтага. І каб абдымкі твае не душылі яго. І не прэтэндаваць на галоўную ролю ў яго жыцці. Трэба, мабыць, змірыцца з тым, што ты будзеш на чацвёртым месцы – пасля справы, футбола, сяброў. Што ж, месца даволі пачэснае. І не трэба рабіць з адносін карыду. Мабыць, у кожнага павінна быць свая запаведная тэрыторыя і яшчэ адна – агульная. Калі ты пераносіш усе свае жыццёвыя інтарэсы ў яго (бо па-іншаму проста не можаш), ён пачынае палохацца. Ён пачынае стамляцца ад гэтага. Для жанчыны ў каханні няма межаў, для яго – ёсць.

Можа, лягчэй ставіцца да ўсяго? Як да самай азартнай, захапляючай гульні?..

Ты ляжыш, ты не спіш, ты перагортваеш старонкі сваёй долі, якая так падобна да долі кожнай… Ты пішаш начную аповесць свайго кахання, якое нясеш столькі гадоў, знаходзіш яго і страчваеш… А потым зноў пачынаеш верыць у яго і чакаць… І яно заўсёды зноў прыходзіць нечакана…

Вялікае вар’яцтва сэрца пачынаецца нечакана. Раптам ты разумееш, што ён – гэта ён. А ўсе іншыя – чужыя. Увесь свет звужаецца ў нейкі асляпляльны бялюсенькі пучок праменняў, і ў ім – яго імя, жыццё і словы. З гэтага часу ён – абрэвіятура Сусвету. Ты пачынаеш разумець: няма іншага твару, вачэй, якія мелі б такую магічную ўладу над табой і ўсім, што ты робіш. Кожны твой жэст і ўздых цяпер – яму. Сэрца вар’яцее, ты дастаеш яго, кладзеш на далонь, працягваеш: «Бяры – яно тваё. Не трэба абяцаць, што будзеш кахаць мяне вечна. Кахай цяпер. Я ведаю: ты загубіш мяне, а я – цябе. Але гэта будзе потым. А цяпер, зараз мяне захліснула хваля пяшчоты, і яна з мяне перацякае ў цябе. Ёсць толькі воблака жадання, і хочацца музыкі дотыкаў…».

…Табе ўжо сорак пяць. І ты зноў трапіла ў гэтую пастку.

«звычайны вечар на раздарожжы калі сустрэчу вясна варожа і абяцае ўсім каханне і нават каву ўсю ноч да рання анёл русявы пастукаў у дзверы мне на забаву а мо для веры».

Ён і праўда Анёл. Таварыш – акцёр – год таму запрасіў яго ў тэатр (лішнія грошы ніколі не зашкодзяць) у масоўку. Для спектакля патрэбна было шмат анёлаў: рэжысёр ставіў нейкую «Нябоскую камедыю». Тэксту – усяго тры словы. Трэба было рабіць дзве рэчы: лапатаць крыламі і быць прыгожым. Ён быў «пятым анёлам злева» – хуліганам, змоўшчыкам і мілым інтрыганам.

Ружова-блакітныя пушынкі бутафорскіх крылаў лезлі яму ў рот, давялося шмат лазіць па нейкіх лесвіцах, лятаць у паветры і «страляць» з аўтамата Калашнікава. Той, хто можа рабіць усё гэта амаль штовечар падчас цэлага тэатральнага сезона за мізэрную плату, – сапраўдны Анёл…

Ты зноў трапіла ў пастку, зноў ашукалася і пагналася за чарговым, мабыць, міражом. Ну і што з гэтага? Ты ж – шчаслівая. Цяпер і сёння. I love you, Анёле!

У сорак пяць ты пачала жыць з водарам авантурызму, забегла ў чужое юнацтва – ён маладзейшы за цябе на дзесяць гадоў і на столькі ж старэйшы за твайго сына. «Оля-ля, што ты робіш?» – гаворыць табе тваё «дзённае» сэрца. А «начное»: «Усё нармальна». «Дзённае»: «Табе не сорамна?» «Начное» ў адказ: «Ніколечкі! Адчапіся!»

Рацыянальны, прагматычны сын неяк мякка заўважыў: «Ты ж ведаеш, ма, што такія раманы, такія шлюбы – недаўгавечныя. Я не хачу, каб табе зноў было балюча». Пра шлюб і гаворкі няма. Ты ўжо была там, і табе не вельмі спадабалася. А пачуцці – не лічбы, не падручнік па матэматыцы. І не трэба думаць пра дрэннае: усе думкі матэрыялізуюцца. Ды і да здрад мне не прывыкаць. Не хвалюйся, сынок! Усё будзе нармальна! Проста так сталася. Узрост ніколі не абараняе нас ад кахання, але каханне абараняе нас ад узросту. Усё, што будзе, будзе потым. Усё калісь выплачацца, выкрычыцца…Я ўсё ведаю.

«ой сцеражыся я ж не анёлка ў зжаўцелым жыце я перапёлка ой мама мама я звар’яцела хіба наслана сама ж хацела бяду такую ды ад кахання Анёл цалуе ўсю ноч да рання напэўна трэба такая згуба лятаць у небе з Анёлам любым»…

Але ж ты… ты не хапаешся за яго, як за ратавальную саломінку, не спрабуеш выглядаць маладзейшай, чым ёсць. Ну, калі шчыра, спачатку гэта трошкі было… Твой распарадак дня быў падобны да распарадку якой-небудзь кіназоркі.

7.00 – подзвіг (пад подзвігам меліся на ўвазе зарадка і водныя працэдуры – халодны душ і ўсё такое іншае).

16.1 – зайсці ў «Імідж» да Ірыны і зрабіць стыльную прычоску.

Пасля 18.00 – не есці (у цябе на кухні нават вісеў лозунг – вялікімі літарамі – «Не смей есці!»).

Ты пажыла так з тыдзень, а потым закінула гэты распарадак у вядро для смецця…

Можа, ты выпакутавала – пад вечар сваёй долі – такое каханне…

Хто ведае… Можа, Бог нарэшце злітаваўся і даў табе менавіта яго, такога няспынна-вясёлага, шчырага, нечакана-здзіўляючага, непаседлівага, з дзіцячай усмешкай, з доўгімі залаціста-попельнымі валасамі, якія рассыпаюцца па падушцы, разліваюцца, як адтопленае малако. Табе, нарэшце, падаравалі трошкі харошага (бо дрэннага было значна больш перад гэтым).

…Табе хораша слухаць дождж, плакаць разам з ім светлымі слязьмі і чакаць Анёла. Бо ён заўжды прыходзіць, быццам з нябеснай брамы, ды яшчэ – з апельсінам…

Бессаромнасць неабмежаваных жаданняў і – цнатлівыя дотыкі (і бабка-варожка не адшэпча ад іх, ад яго). Зачыніўшы ўсе дзверы і адключыўшы тэлефон, вы лятаеце ўдваіх над грэшнай зямлёй. Такі сабе хатні «Дэкамерон». Гіпсавая ружа расцвітае на сцяне і яшчэ больш ружавее ад вашых абдымкаў… Бо ты ж – жывая, а не статуя святой з белага мармуру… Вочкі галандскага маленькага кактуса падміргваюць (на тваіх падваконнях жывуць менавіта яны, а не герані – брэнд самотнай старэнькай жанчыны, але ж… калісь дажывеш і да герані).

Калі вы стоміцеся жыць у сваім «Дэкамероне», у сваёй шкатулцы шэптаў і дотыкаў, вы ідзяце да людзей – «у народ». Ён возіць цябе па ўсіх іпадромах, якія толькі ёсць у рэгіёне, бо лічыць каня найпрыгажэйшай істотай на зямлі…

У дзень твайго нараджэння пад тваім балконам спявалі П’еро і Каламбіна ў карункавых каўнярах. З клетак выляталі галубы. Вось ён – твой пясочны гадзіннік. Усё – проста!

Ты ўжо збілася з ног у пошуку свайго сапраўднага, адзінага, сваёй палавінкі (як і кожная), і раптам – ён з’явіўся! Можа, ты зноў памыляешся, як і раней…

Але ж размова пакуль не пра гэта. Так, можа калісь вы разлучыцеся… Але ж – зноў! – размова пакуль не пра гэта. Яшчэ рана. Яшчэ не час. Пакуль вы ўдваіх – ты і ён – шчаслівыя… І вам не стае часу для размовы, для жартаў, для пацалункаў… Цэйтнот.

Так, калісь, напэўна, ён вырашыць нарэшце ажаніцца з маладой і прыгожай, якой не патрэбны агурковыя маскі і плакаты «Не смей есці!». І яна народзіць яму сына або дачку. І ўсё будзе добра. Усё пакоціцца па сваіх рэйках. Яму зноў быць шчаслівым – толькі з іншай. Табе – успамінаць… Але ж гэта будзе потым, пазней. Яшчэ не час. І гэта ўсё – выкрычыш… Хіба ж ты першая, што рвала маліну ў чужым маладым садзе?…

Яшчэ не перагарнулі вы апошнюю старонку сваёй аповесці з журботным канцом. І будзе адзін-адзіны мужчына, які прыйдзе суцешыць цябе і падтрымаць – твой сын. Ён прынясе свае новыя вершы (пра ключы, якія адчыняюць нейкі самы галоўны пакой твайго сэрца, адну часцінку быцця жанчыны, або – пра дырыжаблі, у якіх ты лятала і бачыла зямлю не так, як усе іншыя). Ён усё разумее. Бо сам паспеў апячыся аб каханне. Але што гэта мяняе? Каханне – дзівоснае, цудоўнае свячэнне. У глыбіні цемры залатыя пчолы нараджаюць бурштынавы мёд… У гэты час ніхто ні пра што не думае – проста ідзе, ляціць на залаты колер. І нясе з сабою, па сваёй долі…

Але ж, калі тваё паліто без кішэняў, куды пакладзеш скарбы?…З сабою нічога нельга забраць, калі няма кішэняў,– ні востры пах начных фіялак, які зводзіць цябе з розуму, ні тугу Айседоры Дункан, ні вернасць булгакаўскай Маргарыты.

Што ты можаш зрабіць? Адмовіцца ад комплексу Евы? Ад самой сябе? А можа, наноў усвядоміць першаісны змест Евінай душы, якая жыве ў кожнай: жанчына павінна быць побач з мужчынам. І ў гэтым сэнс яе жыцця. Ад гэтага нараджаюцца дзеці. Цвітуць каштаны. Мароз малюе на шкле беласнежныя камеі. Гучыць музыка. Мадонна з дзіцем смяецца з карціны. Вымытая бялізна пахне лавандай. Знікае пыл на мэблі. Суседзі не лаюцца. Няма ні тугі, ні самоты. Ні журботных думак, ні веры ў дрэнныя прыкметы.

Ты не спіш. Ты думаеш і плачаш. І смяешся. Як і кожная з тваіх сясцёр у такую або ж падобную да гэтай ноч. Калі чакае. Калі спадзяецца. Калі верыць…

Ты перабіраеш пражытыя дні і гады, гартаеш іх, як кнігу, пад пах начных фіялак (кветкі гэтыя як закладкі паміж старонак тваёй долі).

Мінулыя словы і нястрыманыя абяцанкі. Забытыя вочы колеру кавы (ці забытыя?). Тэлеграфы, вакзалы, мелодыі «АBBA», ад’езды, прыезды і сустрэчы. Голуб, які заляцеў да вас праз расчыненыя дзверы балкона і важна хадзіў па пакоі…

Ты даравала. Адчыняла і зачыняла дзверы. Ехала. Ішла. Уцякала і вярталася. Спала. Прачыналася. Варыла каву. Тэлефанавала. Злавалася. Тужыла. Кахала. Звязвала сэрца ў вузел, кідала яго на паддашак – яно павісала там на ржавым цвіку – і плакала. Ніхто так і не пазнаў цябе ў той момант, калі ты была сапраўднай. Хтосьці думаў, што гэта быў розыгрыш. Які мы часта бачым у сучасных тэлешоу…

Мінулася. Прайшло. Ёсць іншы дзень і іншы чалавек. І зноў ніхто нікому нічога не растлумачыць. Ніхто нічога не зразумее.

А ты… Ты не хочаш прайсці зданню па карце Сусвету. Не хочаш, каб разам з табой сышлі ў нябыт імёны тых, каго ты кахала, і тых, хто кахаў цябе. Тваё сэрца – звычайная літаграфія, якая помніць усіх і ўсё. Усе да аднаго імёны і каханні. Ні адзін верш не напішацца без таго, хто побач (Маруся Чурай так не спявала б, каб не было Грыца).

Не было б тых, каго ты кахала, не было б і цябе. Ніхто так і не адшукаў бы свой боль, які быў і тваім…

Няхай усё будзе так, як будзе! Няхай тужліва плачуць і весела смяюцца скрыпкі на вяселлях!

Адам і Ева – гэта не толькі інь і ян, Ён і Яна… Гэта дзве палавінкі жадання і немажлівасці.

Ціхі лясны ручай і вадаспад. Маланка і дрэва, разбітае ёй ушчэнт. Лёд і лодка на пяску. Луг з кветкамі і снег… Чаму так, а не па-іншаму? Так трэба… трэба…

Ты не спіш. Ты думаеш пра тое, што калісь нарэшце створыш Лігу шчаслівых жанчын, у якую запішаш усіх знаёмых і незнаёмых паненак і пані. Інь і ян не могуць існаваць адно без аднаго, яны кахаюць, і пры гэтым страшэнна змарыліся. Змарыліся быць поруч і кахаць. І не кахаць не могуць. Замкнёнае кола. Дзве палавінкі свету, якія спрабуюць аб’яднацца, зліцца… І як бы добра яны ні разумелі адно аднаго, яны ўсё адно не разумеюць. Жанчына заўсёды хоча аднаго, мужчына – зусім іншага. Яны ўсё жыццё ідуць поруч і спрабуюць кахаць адно аднаго. І ў гэтым каханні столькі ўсяго дзіўнага, незразумелага, абсурднага, парадаксальнага! Столькі паваротаў, нечаканых завулкаў, хімерных плошчаў! Так лёгка разгубіцца і згубіцца ў іх!

Шчасце ўдваіх – крохкая рэч. Такая рэдкая!.. А ў Вероне, на радзіме Рамэа і Джульеты, усё так, як і было пры іх жыцці. І так будзе заўжды, усюды…

І кожны раз мы будзем сустракацца, абдымацца, а потым чамусь (паводле Оскара Уайльда) знішчаць адно аднаго.

Даруй, каханы! Пабачымся, калі пабачымся… Заўтра, праз год… А можа, недзе там, у іншым стагоддзі…

Але ж ведай: я чакаю цябе.

А ў гэтую ноч застаецца толькі пагуляць у словы. Намагчыся адшукаць у іх галоўны, першародны сэнс. З’яднаць у ланцужок думак і перажытых падзей, накрэсліць малюнак будучых дзён.

«Каханне – кабрыялет. Камплімент. Кантата. Каравела, канікулы. Канапа. Каханне – калыска. Калыханка. Злая цыганка. Каралева. Князёўна. Каханка. Каралева – карэнні – кармленне. Каханка – жывая лялька.

Каханне – карыда. Кампраміс. Кактус. Канваір. Кантраст. Камедыянт. Каханне – самакапанне. Кара. Крык. Крывавая рана. Катаклізм. Каматознасць. Крылы. Краёчак. Космас.

Кахаць – каранаваць. Калыхаць. Спяваць. Кленчыць і княжыць. Цяпер і адразу. Страляць. Катаваць. Караць. Прысягаць. Камянець. Прабачаць. Каханне – каяццё. Жыццё».

Вось і ўсё.