Читать книгу Үһүйээннэр, номохтор - - Страница 75

Үгүлээти олохтообут киһи Төпүрүүн эбит. Тоҥус. Бу мантан 12 көстөөх сир Амаһаах баар. Бастаан бу тоҥустар бу сиргэ олорон испиттэр. Онтон икки көс бэттэх Манабычаан диэн баар. Онно сыҕарыйан кииртэр. Онтон киирэн кэлтэр. Улам сыҕарыйан иһэр дьон эбит. Мыччагдаан диэҥҥэ киирэллэр. Мантан биэс көс. Онтон кэлбиттэр. Курдай диэн сир баар. Былыргы алаас. Дьэ, онтон бу дойдуга кэлэн испиттэр.

Ол аайы хойгуо ¹ туруоран испит. Хоту өттүбүтүгэр Тириэтэй Күүлэт диэн баар. Сургуулук диэн баар. Бу икки ардыгар, саха ортотугар бу киһиҥ киирэн иһэр. Тириэтэйиҥ – Аллараа Нам быстаҕа. Манна киирэн, бу күөллэри хорон, ыал оҥортоон иһэр эбит. Албас киһи эбит. Сүөһү биэрэр эбит. Көлө биэрэр эбит. Устунан даҕаны. Икки хараҕа суох.

Үөһээ Бүлүү, дьэ, үҥсүү буолар. Сирбитин былдьаата диэн. Икки нэһилиэк ыккардынан киирэн. Куорат суута баар буолуо. Олоруҥ быһаарбаттар эбит. Ол иһин, дьэ, Дьокуускайдаабыттар. Атынан. Дьокуускайтан суут кэлбит. Хаһаахтаах үһү. Болбуоттаан кэлбиттэр ² Төпүрүүҥҥэ. Икки хараҕа суох. Тайахтаах. «Биһиги ойуурга сылдьарбыт куһаҕан. Бырадьаах сылдьарбыт куһаҕан», – диэбит.

Эппиэтэ сүрдээх буолуо буоллаҕа. Барыта ыал баар. Бу хоруллубут сиргэ. Ыҕарыйыы бөҕө буолбут. Мөҥүү бөҕө буолбут. Тойон түөскэ аспыт. Төпүрүүн тайаҕынан охсубут. Тойон төттөрү олоро түспүт.

«Тойонуом, хаһааккар кырбатыма», – диэн баран, тайаҕынан охсор. Тойон икки хоммут дуу, үс хоммут дуу. Атыттар барбыттар. Үөһээ Бүлүү дьоно.

Төпүрүүн оонньуу тэрийбит. Бэсиэлэй оҥорбут. Үчүгэйдик бэлэхтээбит. Сыспытын да санаабыт, сирин да ылбыт.

Тойон: «Саха буолтар. Сахалыы олороллор эбит», – диэбит. Төпүрүүҥҥүн хайҕаабыт. Өйдөөх киһи эбит диэбит. Онон саха буолан хаалбыттар. Тэрийбит киһи – ол.

Төпүрүүнтэн билигин ким да суох.

Кэпсээнньит тылы быһаарыыта:

 ¹ Хойгуо – дьуолка оҥороллор. Кыраныыссаҕа сири быыһыыллар. Маһы суоран оҥороллор. Былыр үөрэх суоҕар тугунан бэлиэтиэхтэрэй?! Маһынан-отунан буоллаҕа дии.

 ² Болбуоттаан кэлбиттэр. Болбуот (эргэр., нуучч. «подвод») – нэһилиэк дьоно уочаратынан айан дьонун таһаллар – «подводная повинность». Э. К. Пекарскай аҕалбыт биир холобура маннык: «Биэс нэһилиэк уопчастыба болбуотунан олороллор».

Василий Осипович Каратаев-Багдарыын Баһылайа. «Аҕам аата Багдарыын. Ааппын былдьаһа сылдьаҕын», – диэбитэ. Бүлүү Бороҕоно. Мэҥэ аҕатын ууһа. 1990 с. 64 саастааҕа.