Читать книгу Үһүйээннэр, номохтор - - Страница 82

Нина Январьевна Симонова (1953). Ленскэй, Орто Наахара. Үрдүк үөрэхтээх, учуутал.

КҮӨБҮРГЭТТЭР

Күөбүргэн диэн сир олохтоохторун күөбүргэттэр дииллэр.

Күөбүргэҥҥэ Тэриэскиттэр кэлбиттэр. 5–6 ыал кэлбит. Сүөһү иитиитинэн дьарыктаналлар үһү. Күөбүргэттэри олорбут сирдэриттэн үүрэн кэбиспиттэр.

Онуоха туран, күөбүргэттэр үҥсүү түһэрэллэр. Бастаан Аанньаахха кинээстэригэр, Өлүөхүмэҕэ – кулубаҕа, онтон Дьокуускайга Киин Суукка үҥсүбүттэр. Дьокуускайтан: «Күөбүргэттэр кэллиннэр», – диэн сурук кэлбит. Онно барарга кырымахтаах саһыл мунньубуттар. Ол саҕана күөбүргэттэр Сиэн Төрдө диэн сиргэ олорбуттар. Биирдэ ол Сиэҥҥэ балыктыы сылдьан, биир сордоҥу ылбыттар. Сордоҥнорун иһин хайытан көрбүттэрэ, тааһы сиэбит эбит. Таастан уот күндээрэ түһэр. Дьиктиргииллэр, саба тутан кэбиһэллэр. Ол таастара эрбэх саҕа үһү. Ити таастарын саһылларын кытта бииргэ Дьокуускайга илдьэ барбыттар. Суут тойонун дьиэтигэр киирэллэр. Тойонноро хоһугар олорор эбит. Күөбүргэттэр: «Саһылларбытын уурталыахха», – дииллэр. Үрүт үрдүгэр буолбакка, биир-биир кэккэлэччи уурбуттар уонна били таастарын биир саһыл өрөҕөтүн анныгар ууран кэбиспиттэр.

Тойонноро хоһуттан тахсыбыт, дорооболоругар хардарбатах. Саһыллар өрөҕөлөрүн көрөөрү атаҕынан тиэрэ уурталаабыт. Күөбүргэттэр аҕыйаҕы уурдубут быһыылаах дии санаабыттар. Онтон тойон били тааһы көрө биэрбит уонна хоһугар илдьэ киирбит. Сотору буолаат, хоһуттан тахсыбыт. Дорооболоспут, кимнээхтэрин ыйыталаспыт. Дьыалаларын дьүүллээбит уонна: «Тэриэскиттэр көстүннэр», – диэн кулубаҕа сурук ыыппыт.

Онон Тэриэскиттэр Күөбүргэнтэн көспүттэр. Биир Тэриэскин Бэлиэдэйгэ барбыт, биир – Чамчаҕа, биир – Бүлүүгэ, Хочо диэн сиргэ, биир – Нүүнэ баһыгар, биир – Наахараҕа.

Владимир Иванович Попов (1904). Ленскэй, Бэтинчэ. 1979 с. кэпсэппитим.

ТҮӨРТ КИЛИЭП

Ат Кытыла диэн сир. Былыр сүүрүк аты сүүрдэллэр. Сунтаартан киллэрэн сүүрдэллэр этэ. Түөрт Килиэп диэн киһи сүүрүк аттаах этэ. Моҕол диэн. Нэлэкэ диэн күөлгэ таххан, биир дьахтарга килиэп биэрбит. Түөрт килиэби. Түүн онтугар барбытыгар: «Кимҥиний?» – диэбит. Ону: «Били, түөрт килиэп», – диэбит. Ону дьон истибит уонна Түөрт Килиэп диэн ааттаабыттар.

Дьахтар хоойугар киирэбин диэн ааттанан хааллаҕа ол.

Фаина Васильевна Захарова (1930). Ленскэй, Орто Наахара нэһилиэгэ. 2002 с. кэпсэппитим.

ЗАХАРОВКА ҮӨСКЭЭБИТ

Арассыыйаттан биир саллаат куотан кэлбит. Лена устун түспүт. Бэлиэдэйгэ диэри. Онтон Бэлиэдэйтэн Нүүнэҕэ түспүт. Сиһинэн. Захаров диэн ньууча эбит. Хомустаах диэн күөл үрдүгэр тахсыбыт. Кураанах сиргэ олохсуйан, сибиэбийэ туттан олорбут. Ол олорон, Хомустаах Күөлү, хоруу хаһан, Нүүнэ өрүскэ түһэрэн кэбиспит.

Орто Наахараҕа олорор Тартыыйап диэн баай киһи эбит. Ол киһи, ол сири уутун түһэрэн, ходуһа оҥостуохтаах эбит. 40 киһилээх кэлбит. Хоруу хаһаары.

Онуоха ньуучата хайы-һахха хаһан бүтэрэн кэбиспит уонна: «Мин сирим, мин хаспытым», – диэн үүртэлээн кэбиспит. Онтон, саха кыыһын ылан, кэргэннэммит. Олохсуйбут, үс уолламмыт. Ол уолаттарыттан барта буолуо ол Сахаараптар.

Ити былыргы Кэтириинэ Торуой саҕана буолуо.

Ити кини уолаттарыттан үөскээбит Захаровка диэн түөлбэ этэ.