Читать книгу Louisa du Toit Omnibus 5 - Louisa du Toit - Страница 10

Corlia Ligthart is geskool in die kuns om haar emosies te beheer. Sy het baie oefening daarin gehad, sedert die dae toe sy net Struisie Simons was. En al maak sy soms naïewe foute, soos met Elna ’n paar maande gelede, bedoel sy nooit werklik kwaad nie.

Aldus roer sy geen ooglid toe Christopher met Elna Osman tuis aankom nie. Die verbasing in haar binneste maak haar ewenwel eintlik kortasem.

“Dis ’n verrassing,” sê sy vriendelik en soen vir Elna, met ’n drukkie daarby.

“Ek het haar in die stad raakgeloop, en toe daaraan gedink dat Ma haar nog wil uitnooi vir my verjaardag.”

“Dit is dan nou sommer klaar gedoen,” sê Corlia. “Maar jy eet tog seker vanaand by ons?”

“Ongenooide gaste hoort agter die deur,” gooi Elna wal.

“Nee wat, dit geld nie vir familie nie. Dis so ’n mooi dag, ek het juis gedink ons eet vanaand sommer in die tuin.”

“Mag ek net die telefoon gebruik, asseblief, tannie Corlia?” wil Elna weet.

“In die portaal is een.”

Corlia kan nie anders, wil ook nie, as om te hoor wat Elna oor die telefoon sê nie. Sy klink vriendelik en ontspanne teenoor die persoon aan die ander kant. “Tannie Ellen, julle moenie bekommerd wees nie, en moenie vir my vir ete wag nie. Ek kuier by my vriende, en ek sal sommer hier eet. Ekskuus? O … nee, ek kom die roksoom nog vanaand vir tannie afsteek. En oom John kan die dambord bêre vir môreaand, dan probeer ek hom ’n slag wen. Sê vir Johnny hy kan na ete maar na sy kamer toe, hy is seker pootuit. Ek en hy het gisteraand so laat sit en gesels, en ek het hom vanoggend vieruur al hoor ry.”

Elna het met haar rug na die voordeur gestaan en praat. Toe sy die gehoorbuis terugplaas en omdraai, met ’n glimlaggie nog op haar gesig, sien sy vir Christopher in die wye, oop deur staan.

“Ek het net gaan kyk of die tuinstoele skoon is,” maak hy verskoning, asof hy bang is dat hy van afluister verdink kan word.

“Ja. Ek het net gebel om te sê hulle moenie vir my wag vir ete nie.”

Net so asof ek en sy enige verantwoording hoegenaamd verskuldig is aan mekaar oor ons doen en late, dink Christopher. Nietemin lê die verligting in hom soos ’n groot koelte. Elna se woorde oor die telefoon het so spontaan gekom: “Ons het gisteraand so laat sit en gesels …” Al was dit dalk daarop gemik om die Ligtharts daarop te wys dat sy nie met haar kêrel ’n kamer deel nie, voel hy nogtans verlig. Hy hoop sy ma het dit ook gehoor. Sy dink mos Elna kan soos die ouer sussie wees.

Klaas kom terug vanaf ’n laat byeenkoms. As hy verbaas is om vir Elna te sien, steek ook hy dit goed weg. Hy het haar trouens nog so min en so lank laas gesien, dat hy ’n oomblik lank twyfel of dit wel die dogter van Ossie Osman is. Hy tref haar aan voor die boekrakke in die biblioteek, by die afdeling vir klassieke werk. Sy staan met die Engelse vertaling van die Ilias van Homeros in die hand, en hou die boek dwars om van die kantaantekeninge in potlood te lees.

Half skuldig slaan sy die boek toe terwyl sy groet, maar hy merk dat sy haar vinger nog by die plek hou waar sy laas gelees het.

Hy soen haar lig op die mond. “Waar is die ander mense dan?”

“Christopher het gaan stort, en tannie Corlia is in die kombuis besig. Ek wou haar help, maar sy het my uitgejaag.” Sy glimlag darem toe sy dit sê.

“Dis ook reg. Jy trap nou regtig nie ons drumpel so deur dat ons jou sal laat werk as jy hier kom nie.” Hy dink aan die besoek van Ossie nou die aand, en wonder wat sy sal doen as sy weet dat hy hier kom geld leen het. Hy wat Klaas is, het dit wys gedink om maar ’n tjekkie te skryf. Kry hy dit nie terug nie, is dit tot daarnatoe. Hy het Corlia lief en voel in ’n sekere sin dat hy haar teen haarself moet beskerm, en dit sluit haar familie in.

Elna se teenwoordigheid is ewenwel baie meer strelend en aangenaam as dié van haar pa. “Ek sien jy staan met daardie Ilias. Dis een van dié wat ek nog gekoop het toe daar skaars geld vir kos en klere was. Antikwaries, sommer by ’n boekverkoping op straat. Kyk net al die name van vorige eienaars.”

“Dit het persoonlikheid.” Sy hou nog ’n beleefde toon voor, maar ’n sekere honger slaan deur in haar blik, die aanraking van haar hande, die toon van haar stem. “Ek het al so baie hiervan gehoor, maar nooit regtig geweet dat dit eintlik poësie is nie. Ek het gedink dis iets soos ’n lesing of vervelige letterkundige opstel.”

“Letterlik beteken ‘Ilias’ eintlik ‘Gedig oor Ilion’, wat die hoofstad van Troje was.”

“Natuurlik, Helena van Troje,” peins sy. “Dis mos Agamemnon wat die stad nege jaar lank beleër het om Helena, sy broer se vrou, terug te kry.”

“Maar dan ken jy dit mos,” sê Klaas.

“Ek onthou daardie stukkie van skool af. Maar ek het nie gewonder hoe en waar dit inpas nie.” Haar oë blink van ’n soort verwarring, ’n soort pret, ’n soort verwagting. Klaas Ligthart kyk na die bruin fluweel van haar sprekende oë, na die heuningkleurige vloed van die hare teen haar wange, en ’n verlange na die dogter wat hy nooit gehad het nie word in hom wakker. Wat ’n pragtige meisiekind. Hy het dit nooit besef nie. Dat sy uit so ’n huis kon kom … dit wys jou net. Sy het dieselfde bloed as Corlia in haar are. Corlia, ’n voortreflike vrou wat sterk genoeg was om haar agtergrond in boustene te omskep.

Wat room is, moet boontoe kom. Maar eintlik hoef Elna nie “boontoe” te kom nie, sy is reeds bo, en dalk was sy dit van kleins af. Haar soeke is deel van haar bekoring. Vir hom is soeke altyd ’n teken van openheid, van toeganklik wees vir ander beskouings as jou eie.

“Christopher het natuurlik net een kyk hierna gegee, toe besluit hy nee dankie. Wil jy die boek leen en huis toe neem?”

Hoe fyn van aanvoeling sy is, blyk uit haar antwoord: “Dan liewer nie. Ek wil my nie slimmer as my geleerde nefie probeer hou nie. Ek sal sommer rondblaai en pik-pik lees.”

“Dis jammer ’n mens kan dit nie in oorspronklike Grieks lees nie.”

“Ja nè, dit sou … wel, Grieks wees. Maar ’n vertaling is ’n goeie tweede beste, skat ek.” Sy huiwer en voeg dan by: “Soos baie dinge in die lewe.”

“As ’n mens dit eers verstaan en aanvaar, vou die lewe voor jou oop soos ’n driedimensionele prentjie.”

Hy, die andersins gemaklike, het dit hartstogtelik gesê. Sy wonder oor die diep gloed wat deur sy oë geflits het. Dit was of hy op die rand van ’n belydenis is, maar betyds besin het. So het elke hart sy eie, eienaardige smart, dink sy. Was daar dalk ’n ander meisie voor tannie Corlia? Dis moeilik om te aanvaar dat Corlia vir hom tweede beste sou kon wees.

Hy gesels verder oor die boek in haar hand en ’n warmte, ’n vrede bou om haar op soos sy nooit geken het nie. Sy ruik leer en ou papier, pyptabak en meubelolie. Deur die wye venster met sy swaar, oopgetrekte roomkleur gordyne sien sy die tuin lê, hoe die laatson op die blare van lukwart, blomgranaat en tamarisk kantel. Selfs die hond draal tevrede buite rond, soos in ’n idille. Uit die binnehuis klink daar musiek, ’n deinende oseaan van klank. Musiek wat normaalweg vir haar te swaar sou wees, maar wat hier ’n aanvulling van die gedrae lewenstyl is. Ook die gedempte egtheid van die skilderye.

Sy kom tot die ontsettend weeïge besef dat ’n volle lewe besig is om by haar verby te gly soos ’n voedende stroom, terwyl sy in die vlak watertjies plas. Sy het ’n ouer, net één ouer, nodig gehad wat ook na kennis en wysheid soek, wat boeke van gehalte die huis in bring, wat haar gereeld biblioteek toe vat. Sy moes maar altyd self sukkel om daar te kom. Die biblioteek in die hoërskool het in ’n mate die leemte gevul, maar tuis was daar geen rugsteun nie, net die boeke wat haar ma armsvol by die bure uitruil, met haar pa wat enige “gelesery” as tydmors bestempel. Nooit ’n interessante gesprek oor wêreldsake of lewensfilosofie nie, net ’n gemaal en gekarring om te bestaan. En musiek soos hierdie op die agtergrond, sou eweneens as “gemors” bestempel word.

“Oom Klaas,” sê sy plotseling innig, oorstelp, “wat doen ’n mens as jy besef dat jy … ’n onterfde is?” Sy weet self nie waar hierdie rou, onverwagte belydenis vandaan kom nie. Dis nie soos Elna Osman om haar diepste gevoelens ten toon te stel nie. En dit nog voor Klaas Ligthart, die man van die tante wat haar so diep gekwets het.

Maar hy is so stil, so kalm, so sterk. Sy dink aan haar eie pa, aan Ossie Osman, en sy wil huil. En huil, en huil. Hy is soos ’n versadigde luislang; daar kom net roering solank jy hom met ’n stok aankarring, maar onmiddellik daarna laat hy weer sy kop sak om te dommel.

“Jy is nog jonk,” sê Klaas gedemp. “En jy is ’n instinktiewe outodidak, jy is in staat om jouself sommer so in die loop te verryk en op te voed, soos iemand wat met ’n mandjie oor die arm loop en blomme uitsoek-pluk … links een, regs een, sonder om tot stilstand te kom.”

“Oom prys my so hoog aan sonder om my eers te ken.”

“Ek het jou leer ken … nou.” Die afgelope kwartier, ja. Hy het haar skerp intelligensie leer ken, haar gesmoorde ambisie, haar vertroulikheid en soeke na krag.

“Ek sal maar die paadjie loop wat vir my gebaan is. Ek sal my ambisie smoor en trou en kinders kry en op hulle skree en …” Dit klink of sy wil stik.

Die man kyk haar aan. Hy dink skielik: As ek Christopher was, sou ek op haar verlief geraak het. Maar nee, hy weet tog hoe Corlia daaroor sal voel. Hy dink verder, dink aan Phoebe van Duifhuis, die meisie wat die grond aanbid waarop Christopher loop, en ’n meisie vir wie hy wat Klaas is self die grootste respek het.

“ ’n Mens leer en ontwikkel solank hy lewe, Elna. Iemand soos jy sal nooit afgetrek kan raak nie. Jy sal eerder die mense om jou optrek. Christopher het vir my gesê jy maak opgang in jou werk.”

Opgang in die werk, dink sy. Waarvoor? Neil Collins het haar uitgeneem vir ete en persoonlike aanmerkings gemaak oor haar parfuum, haar voorkoms. Is sy nie maar net in ’n doodloopstraat daar nie? Ander mense se lenings en paaiemente en aansoeke, verder die baas se witbroodjie. Al die harde werk van die afgelope jare, om op die ou end afgedank te word as sy nie wil beantwoord aan die grille van ’n wellustige ouer man nie? Sy voel skaam oor wat sy dink … wie sê ooit dat Neil Collins sulke gedagtes oor haar koester? Hy wou te kenne gee hy het verkeerd gekies.

“Opgang, ja, oom Klaas, maar dis so relatief. Na matriek het ek ’n woordbou-wedstryd gewen, en ek kon oorsee gaan; maar daar was nie geld vir klere nie, toe bly ek maar.”

“Jy sê dit nie! Waarom het jy nie met ons kom praat nie? As jy nie van óns wou hulp vat nie, sou ons namens jou by die een of ander instansie kon aanklop.”

“Ag, ek was jonk en dom, en het niks geweet nie. Ek weet nou nog niks.”

Jy het jou eie klas, wil hy sê, maar weerhou die woorde. Dit kan alte maklik lyk hy probeer haar deur vleitaal motiveer. En tog is dit waar dat sy ’n manier van loop het, van sit, van praat, wat strelend is ofskoon, of juis omdat, dit nie bestudeerd is nie. Selfs Corlia is gedurig besig om selfverrykingskursusse by te woon, artikels te lees waar jy aan jouself en jou wederhelf punte toeken vir die duiwel weet alles.

Hierdie meisie, Elna, sy het alles in haarself, sy hoef niks te leer nie. Sy moet net loskom van die bindkrag van Ossie en Makkie se atmosfeer. Sonder om hulle te verwerp, natuurlik, net nie so voltyds in die hartjie van hulle gedoe verkeer nie.

“Hoe oud is jy, Elna?” wil hy weet.

“Net een-en-twintig. Niemand tuis,” onthou sy skamper, “het daaraan gedink dat ek verjaar nie. Dat ek mondig is nie.”

“Ons ook nie,” mompel Klaas skuldig, en wonder waarom Corlia nie ten minste Elna se verjaardagdatum neergeskryf het nie. Hy weet dat sy wel vir Makkie bel as dié verjaar.

Christopher kom binne, vars gestort, geskeer en aangetrek in ’n denim en gestreepte hemp. “Julle gesels alte lekker,” merk hy op.

“Ons gesels oor die Ilias van Homeros,” verklaar Klaas ewe deftig. “Waarvoor jy mos jou neus optrek, mannetjie.” Hy vind die versteuring van die intieme geselsie ’n bietjie wreed, maar hy wil nie vir Christopher laat agterkom dat hy inbreuk maak nie.

“Ja, ek dink dis ’n klomp tjol,” verklaar hy gemaak ernstig. “Vier-en-twintig boekdele net om vier dae van ’n oorlog te beskryf, en ’n leërskare mense en gode wat heeltyd hanna-hanna. Wil jy gaan hanna was, Elna, ek bedoel hande?”

Sy moet glimlag, want sy soort ernstige humor is nogal skerp. “Asseblief, Christopher. Jou ma wou my netnou die badkamer gaan wys, maar toe is ek hier tussen die boeke aan ’t krap.”

“Kom dan.”

Hy begelei haar die trap op. Daar is ’n halwe badkamer onder vir gaste en oordagse gebruik, maar hy neem haar boontoe om wie weet watter rede, wat hy nie aan homself probeer formuleer nie. Dalk wil hy net effens apart met haar kom.

Hy laat haar in die badkamer en talm in sy eie kamer totdat sy weer te voorskyn sal kom. Hy voel beskermend teenoor haar wanneer hy nie naby is nie. Asof iemand haar teenwoordigheid wederregtelik kan vind, iets sê wat haar ontuis laat voel. Asof iemand die wenkbrou kan lig omdat hy haar in sy motor opgelaai en hierheen gebring het. Deksels, wat makeer hom? Sy ma is vriendelik en gretig om te vergoed vir daardie flater van ’n tyd terug. En sy pa het heerlik gesels met haar daar in die biblioteek. Hy was amper jaloers toe hy binnekom en die vertroulike toneeltjie aanskou.

Hy voel so half trots om te dink dat sy pa haar die moeite werd geag het vir ’n interessante gedagtewisseling. Dieselfde indruk het hy vanmiddag gekry toe hy haar saam met die ander man sien wag om die straat oor te steek. Die man was volkome toegespits op haar. Dit het gelyk of hy haar teenwoordigheid indrink.

Hoe mooi het sy gelyk, hoe sjiek. Dis meer as die rok wat sy nog steeds aanhet, die mosterdgeel geblomde een wat in ’n sagte patroon om haar liggaam vou. Dit lyk so treffend eenvoudig. Sy lyk so interessant, asof daar duisend onbekende hoekies van haar karakter is wat jy koorsagtig wil ondersoek. Dit voel soos wanneer hy, as jong musiekleerling, ’n nuwe boek met stukkies gekry het vir bladlees, en nie kon ophou voordat sy oë brand nie.

In die badkamer binne die geslote deur staan Elna, en sy kom agter dat sy minute lank reeds so staan. Aan opknap het sy nie veel behoefte nie. Net voordat sy die kantoor verlaat het, was sy in die kleedkamer. Maar dis nietemin ’n weelde om hier te staan. Wat styl darem nie kan doen nie. Ryk is die Ligtharts tog seker nie. Hulle het ook heel onder begin, hy sekerlik met studieskuld, en sy glo nie hy kry ’n indrukwekkende salaris nie. Tog is alles so strelend, gerieflik, smaakvol. Ook hier, soos in die res van die huis, ruis atmosfeer. Hier groei eksotiese plante met blink, versorgde blare, en die salmkleur bad is laag in die vloer ingebou. Dit voel soos ’n oord, ’n plek wat jou lok vanweë die ontspannings- eerder as reinigingswaarde. Die spieëls weerkaats haar vanuit elke hoek, sodat sy haar as ’t ware vir die eerste keer in haar lewe objektief kan sien, gebaai in sagte lig en kleur. En sy weet dat sy mooi is.

Sy is stil as Christopher in die trapportaal weer by haar aansluit. Sy sou graag die kamers ook wou sien, maar onderdruk die drang. Waarom sal sy haar benoud van siel maak by die besef van alles wat sy ontbeer?

Swyend klim sy die trap langs Christopher af. Van altyd af, dink sy met ’n innerlike dwang wat hom nie laat ontwyk nie, wou ek beter leef as wat die geval was. Waar sou dit dan tog vandaan kom? Waarom kry sy hierdie begeerte nie uitgeroei nie, om op te hef, te verfraai, aan die kant te maak? Aard sy dan tog na haar tante en, indien wel, sal Corlia kan voortgaan om dit te probeer verloën? Sy is vanaand vriendelik, maar daar is nie onvoorwaardelike oorgawe nie. Dis asof sy bang is om verlok te word om meer te gee as waarvoor sy begroot het. Bang om meer te erken as waarvoor sy ryp is. Of voel sy skuldig-skaam? Elna kan nie anders as om deernis te voel nie. Die ou geneentheid wat sy voorheen vir Corlia Ligthart gevoel het, is nie totaal vernietig nie.

Hulle eet aan die sykant van die huis, waar daar ’n soort somerhuisie langs die swembad is. Die gesprek het geswaai na oppervlakkige dinge, beweeg soos ’n ligte pendule van vraag na antwoord, van opmerking na wederopmerking. Klaas mopper oor die instandhouding van die swembad, en Christopher beraam ernstig ’n plan. In Amerika, sê hy, kry die president se swembad glo nie chemikalieë nie, maar die minister van buitelandse sake kom gereeld met die bakterieë redeneer.

“Of ’n slim student?” sit Klaas hom koud. “Nee, dan kry ek liewer een van daardie watermonsters wat hulle oorsee gebruik om die waterhiasinte op te vreet.”

“Pa, hier is darem nie hiasinte nie. Nog nie.”

“Nee, maar dalk help so ’n monster om jou vriende uit die swembad te hou. Ek kom eers op ’n warm dag agter hoeveel vriende jy het. En dan floreer die bakterieë.”

“Ag, wie nou so danig? Blomerus Graham het anderdag hier kom lyf natmaak, en ek en Phoebe het een keer hierdie week geswem.” Sy stem weifel nadat hy die naam van Phoebe genoem het, asof hy te laat daaraan dink dat hy dit liefs moes verswyg het.

“Praat van die duiwel,” sê Corlia half onderlangs. “Hier kom sy aan.”

Die meisie is meteens by hulle, en die ontnugtering op haar gesig ontgaan nie een in die groepie nie. Is dit nie die scenario wat Corlia ten opsigte van die jeugsaamtrek voorsien en gevrees het nie? wonder Elna. As iemand haar tog maar dadelik as ’n familielid voorstel. Terselfdertyd kan sy dit nie verhelp om die meisie met ’n soort verterende nuuskierigheid te ontleed nie. Sy het so dikwels al gewonder oor hierdie Phoebe. Sy het gedink dis ’n wipstertmens, ’n bedorwe brokkie wat haar pa se geld en so ook Christopher se studietyd mors.

Een blik oortuig haar egter dat dit ’n meisie van gehalte is wat voor haar staan. Volwasse, ernstig, besinnend. ’n Diep leed sak in Elna se hart vas, ’n besef van haar agterstand by so iemand.

Klaas se stem is gewoon as hy hulle aan mekaar voorstel.

“Osman?” sê Phoebe. Sy het ’n ernstige manier van praat, asof elke moment werd is om oopgebreek te word vanweë die pit, die inhoud wat dit kan verberg. “Dit klink bekend. Ek dink ek het nou die aand jou vader hier ontmoet. Nie waar nie, Christopher? Die aand toe die bolognaise op jou skoen geval het.”

“Ja,” sê Christopher, en die kort woord kan enigiets beteken. Enigiets tussen geheimhouding en ontnugtering, verleentheid en geamuseerdheid. Elna se vingers vou, vou die servet op haar skoot, en sy het nooit in haar lewe minder lus gehad vir kos as juis nou nie. Haar pa? Haar gedagtes staan stil, weier om ’n koers te neem. Kom geld leen, dis al wat sy op hierdie onryp moment kan dink. O, as sy maar geweet het, dan het sy ver van hierdie huis af weggebly, vir altyd.

“Nee, ek ry hier verby, toe dag ek ek kom hoor of jy vanaand varsity-bib toe wil gaan, Christopher. Ons gaan dikwels daar werk,” sluit die meisie bedagsaam vir Elna by die gesprek in.

“Ja,” sê Elna dof. “ ’n Goeie gewoonte.”

“Ek het ’n vermoede my pa en ma betaal haar omkoopgeld om my bib toe te lok sodat ek ’n bietjie kan swot,” glimlag Christopher flou.

Waarom, dink Elna, moet alles opeens so dof en ver voel en klink? Die glans op die blare van die tuinbome het getaan, en die keurige geroosterde broodjies met ham- en pynappelvulsel se geur het skynbaar verslaan. Die skaduwees het gaan lê … dit lyk of hulle op ’n elmboog neergesak het en nou van die grond af loer na die menslike wesens op die tuinstoele.

“Eet of drink iets, Phoebe,” nooi Corlia. Vir Elna klink die stem swewend.

“Dankie. Ek moet nog gaan eet, maar ek sal hiervan proe. Dit lyk allerheerliks.”

“Hoor hier, Phoebe, gaan jy maar vooruit. Ek sluit later by jou aan. Ek gaan net vir Elna terugneem.”

“Moet jou nie oor Elna bekommer nie, ek sal haar vat,” sê Klaas gou. Ook maar beter dat hy eerste gepraat het, want Elna het dit klaar op haar lippe voel vorm, die woorde dat Christopher hom nie oor haar moet bekommer nie.

Christopher kyk na sy pa en ofskoon sy blik uit en uit op Klaas gerig is, sluit dit op ’n manier tog almal in, en is die angel van sy woorde vir almal bedoel: “Ek het haar gebring, en ek neem haar terug,” sê hy streng, asof hy teenstand verwag. “Is dit nie basiese goeie maniere nie?”

“Natuurlik,” sê Corlia. “En dit sal mos ook nie so lank duur nie.”

“Ag, geld goeie maniere dan vir ’n ou se niggie ook?” lag Elna met ’n sorgvryheid wat sy nie in haar diepste hart gewaar nie.

Dit was nodig dat sy hierdie opmerking maak, besluit sy wanneer almal met ’n soort verligting saamglimlag. Waar sy netnou oor die telefoon gepraat het van “vriende” by wie sy kuier, asof sy die Ligtharts die familiariteit wou spaar, het sy dit nou dwingend nodig geag om te noem dat sy Christopher se niggie is. Sy is dit verskuldig aan elkeen hier rondom haar.

Maar veral is sy dit verskuldig aan Phoebe van Duifhuis, wat net so besonders as haar naam is, en oor wie se gesig die luierende spanning nou uiteindelik verbreek is.

“Ja, Christopher,” sê Phoebe, “dit geld vir niggies ook. Ek sal vir jou wag by die bib. Moet net nie te gerus raak nie. Onthou, dis tradisie dat cousins op mekaar verlief raak. Of lees jy nie Victoriaanse romans nie?”

En sy, die ernstige meisie, glimlag hom stralend toe.