Читать книгу Louisa du Toit Omnibus 5 - Louisa du Toit - Страница 9

“Jy is regtig ’n wonderwerk,” sê die nuwe baas.

Elna laat haar blik verleë na die notaboekie op haar skoot sak. Sy het nie bedoel om doelbewus enige bekwaamheid te demonstreer in die weke wat verby is nie, en sy hoop nie dat iemand daardie indruk gekry het nie.

“Ek doen maar net my bes,” sê sy neutraal.

“Dan wil ek net sê, jou bes is baie goed.”

“Dankie, meneer Collins.”

“Ek sal bly wees as jy saam met my iets wil gaan nuttig in die etensuur, dan kan ons gesels oor jou moontlike aanstelling in die plek van mevrou Meloney.”

“Maar ek dag …”

“Sy kom nie terug nie. Die gewas wat hulle verwyder het, was kwaadaardig. Dis nou ’n kwessie van bestraling, en so aan. Sy het haar bedanking ingedien, haar man dring daarop aan. Hy wil nie dat sy werkstres ook nog moet hê nie.”

“Ek sien.” Om ’n man te hê wat so begaan oor jou is, dink Elna vlugtig. En wat so goed vir jou kan sorg.

“Eenuur, dan? Ons kan maar wag tot die meeste ander uit is.”

’n Waarskuwende klokkie vibreer in haar binneste, maar dit lui nog nie werklik nie. Dis seker logies dat hy versigtig is. En dis seker ook logies dat sy versigtig is. Vir praatjies, in elk geval.

Hy eet skynbaar elke middag in hierdie klein restaurant, want sy tafeltjie is gedek. Dis skemer binne, sodat die hanglampies dofrooi hier vlak bo hulle koppe gloei. Die gordyne, gemaak van ’n growwe juutmateriaal met oranje voerings, keer die meeste daglig uit. Alles is grof: die houtbankies, die sementvloer, die oneffe gepleisterde mure en betonplafon. En daarteenoor is die servette en eetgerei onverwags fyn, soos ook hulle hande wat dit hanteer.

Elna kyk na die glimming van die mansjetknope op die behaarde pols van Collins. Dit, sy hande, bevreem haar ineens meer as die hele situasie. Dis die eerste keer wat sy sy hande in aksie sien. Voorheen was dit sy mond, wanneer hy ’n brief dikteer … en sy oë, as dit peins oor ’n probleem, of oor ’n korrekte bewoording. En hoeveel mans dra nog mansjethemde? Hy is ’n mooi man, glad en georden.

Hy is eintlik nog nie lank by die kantoor nie. Drie maande. Hy het van wie-weet-waar gekom, en niemand weet veel van hom af nie. Hulle is bedug vir hom, en dis met ’n soort eerbiedige verligting dat almal teen vyfuur die growwe mat van die buite-uitgang onder hulle skoensole voel.

“Gewoonlik het ek nie tyd vir iets meer as ’n allegaartjie nie.”

“Dit sal lekker wees, dankie, meneer Collins.”

“Jy is Elna, so hoor ek noem die ander meisies jou. Gee jy om …?”

“In privaat hoedanigheid, soos nou, sal dit seker nie saak maak nie,” antwoord sy versigtig.

“Natuurlik,” snap hy. “Op kantoor sal ek ook nie Neil vir jou wees nie.”

“Selfs hier sal dit maar moeilik gaan,” probeer sy die indirekte aanbod ontduik.

“Ag, nou ja, dalk is dit te veel verwag dat jy my sommer op die naam genoem kry. En bowendien is die kans seker nie groot dat ons meermale in privaat hoedanigheid saam sal wees nie.”

“Sekerlik nie, meneer Collins.”

“Ek wil darem hier vir jou sê wat ek nou nie bra op kantoor kon sê nie: dis ’n plesier om saam met jou te werk, Elna.”

“Ek kan dieselfde van u sê.”

“Ag, kom nou, dit was nie ’n bal wat ek teruggegooi wou hê nie. Maar ag, jy weet, mevrou Meloney was nou nie altyd juis ’n lus vir die oog nie en glo my, dit het niks met haar siekte te doen nie. Dis ’n kwessie van persoonlikheid.”

“Sy is seker die stiptelikste werker wat die kantoor ooit gehad het,” voel Elna om op te kom.

“Ek glo. Maar, ag, kan ek maar vir jou sê? Dit het my grondeloos geïrriteer dat sy haar potlood se punt in haar mond steek terwyl sy wag dat ek moet praat. En sy het ’n gesigsroom of iets gebruik wat soos miere ruik.”

“Soos miere? Hoe ruik dit?”

“Soos mevrou Meloney se gesigsroom. Ek hou van die reuk wat jy dra, of dit nou parfuum of handeroom is. Baie subtiel, maar intens.”

Nou begin die waarskuwende klokkie beslis tieng. Haar stem is koel toe sy praat: “Laat die geheim maar myne bly, asseblief.” Sy besluit om nie weer van die parfuum aan te tik, in elk geval nie in kantoortyd nie.

“Natuurlik. Ons moet eintlik oor werksake praat.” Aldus kom hy haar tegemoet in haar poging om na ’n onpersoonlike vlak terug te keer.

Sy is bewus van die presisie waarmee hy die vleis van die beentjie sny terwyl hy eet. So het sy hom leer ken in sy werk: presies, doelgerig. Hy gee nie opdragte en herroep dit nie, spreek nie ’n woord wat onnodig is nie. Waarom, dan, moes hy haar op haar hoede stel deur sy vleiery? Was dit wel nodig vir die voortgang van die gesprek?

“Ek wou maar net sê, Elna, dat ek jou beslis gaan aanbeveel vir hierdie verhoging.”

“Dankie, meneer Collins.” Dis beslis nie nou die tyd en plek om hom mee te deel dat sy dalk in die huwelik tree nie. As sy met Johnny trou, sal dit wees op die voorwaarde dat sy aanhou met werk. Dis ononderhandelbaar. Kom daar kinders, is daar dinge soos kraamverlof en bewaarskole.

“Daarmee saam sê ek dan ook dankie, en sterkte.” Neil Collins se hand reik uit en druk hare vlugtig waar dit langs haar bord rus. Net ’n sekonde, maar diep innerlik ontstel dit haar. Dit behoort nie te gebeur het nie.

Die middagson is ongenadig skerp in hulle oë toe hulle uitstap. Ter wille van parkering het hulle netnou die twee blokke afgestap, en hulle moet hulle treë nou rek om betyds terug te wees.

Terwyl die groot, grys gebou van hulle bestemming reeds voor hulle opdoem en hulle by die laaste verkeerslig wag om oor te stap, ry Christopher Ligthart vlak teen hulle verby. Hy het Elna amper te laat raakgesien om haar nog te eien, en tog lyk hy nie verbaas nie. ’n Vinnige glimlag pluk aan sy mondhoeke, en hy knik haar amper oordadig toe.

Dit is bykans asof hy my hier verwag het, dink Elna. Hy spioeneer tog nie op haar nie? Het hy dit beplan? Tot haar ergernis voel sy ’n ligte bewing in haar bene. Sy het nie eers teruggeknik nie, sy was ook te verbaas. Dit is die heel eerste keer dat sy hom sien sedert daardie laatwintersaand toe …

Nee, nee, sy gaan nie nou daardie ontstellende herinnering terugroep nie. Nie met Neil Collins hier langs haar nie, en met die wete van die bevordering, en alles. Sy moet nou eerder daarop konsentreer om dit te laat lyk asof sy en haar baas mekaar toevallig raakgeloop het en oor kantoorwerk loop en gesels.

“ ’n Bekende?” vra Collins en sit sy hand liggies onder haar elmboog om die straat oor te steek.

Soos Christopher, dink sy blindelings. Julle soort, het ek vir hom gesê. Alle mans is nie meer so galant nie, want alle vroue wil dit nie meer hê nie. Dit tas hulle gelykheid aan. “Dis my neef,” antwoord sy net.

“Nou toe nou. Geen wonder hy het so ingenome gelyk toe hy jou sien nie.”

Verdwaas loop sy langs die man, weet dat sy skaars hoef te wonder oor sy bedoeling. Hy het iets aan haar houding agtergekom. Sy dwing haar om in die hyser saaklik met hom te gesels, en selfs van die ander wat op pad terug is, in te sluit.

Sodat sy ook kalm en vriendelik is toe sy mevrou Collins deurwys na haar man se kantoor. Dis die eerste keer dat die vrou hier kom. Af en toe in die verlede het Elna hom wel oor die telefoon met haar hoor praat.

Terwyl die vrou agter die geslote deur by haar man verkeer, lê Elna se vingers stil op die toetsbord. Wanneer sy rondom haar kyk, sien sy veelseggende oogopslae. Mevrou Collins is net te opgesmuk, asof sy almal hier wou kom beïndruk. Die rok se soom is net te hoog en die hals net te laag. Grimering te swaar. Haar hare is salon-gekap, te hoog gepluis, soos dit ’n paar jaar terug mode was. Sy kyk nie links of regs nie, groet nie, loop sommer regdeur. Allermins professioneel. Sy kort natuurlikheid en sjarme, en Elna vind dat sy half verantwoordelik voel vir die vrou se voorkoms en optrede. Sy is so gewoond daaraan om vir haar mense se doen en late in die bresse te tree. Met vinnige pyn onthou sy die breuk met haar ma, sien sy duidelik vir Makkie in die bed lê. Sou dit al beter gaan? Die foon moet afgesny wees, sy het probeer bel maar daar was net ’n lang besettoon. Sy sal seker maar met geld moet help, al woon sy nie daar nie. Dit pyn in haar. Daarom voel dit half of sy moet opkom vir mevrou Collins, wat duidelik deur haar man verbygegroei is.

Sy werp ’n berispende blik na die ander meisies, en dit lyk nogal of hulle dit ter harte neem en verder werk. Maar later, weet sy, sal hulle hartlik onder mekaar skinder. As mevrou Collins weer uitkom, het sy ’n sigaret tussen die vingers. Probeer nonchalant wees. Sy loop weer deur sonder om links of regs te kyk. Dis heel duidelik dat sy omgekrap is. Sou sy en haar man ’n meningsverskil gehad het? En wat kon so belangrik wees dat sy nie maar net kon bel of tot na ure wag nie?

Eers heelwat later ontbied Collins vir Elna, nadat hy twee onderhoude gevoer en ’n derde gekanselleer het. Sy dag hy wil die briewe teken wat sy getik het, maar hy beduie dit eers eenkant toe en maak ’n gebaar dat sy die deur agter haar moet toetrek. Sy hou nie daarvan nie, maar hy het seker die reg op vertroulikheid.

“En nou glimlag julle seker lekker,” sê hy stroef.

“Meneer?” Sy kan nie glo dat hy oor sy vrou praat nie, maar sy volgende woorde bevestig dit wel: “Kan jy vir my een goeie rede noem waarom ’n vrou, sê nou maar een wie se man ’n posisie het om te handhaaf, nie tred met die mode kan hou nie? Julle meisies hier trek so smaakvol aan.”

“As u nie omgee nie, wil ek liewer nie hierna luister nie.”

Hy kyk haar ’n rukkie deurskouend aan. “Ja, jy word seker nie daarvoor betaal nie. Ek wou eintlik sê jy kan hierdie leggers terugneem, en bring asseblief vir my die een van die kliënt wat nie opgedaag het nie. En …”

Sy was reeds op pad uit, maar draai weer om.

“Ek wou net nog sê: julle wat jonk is, en binne wie se mag daar nog ’n keuse is, moet reg kies. Kies só dat jy by jou keuse kan bly.”

Sy vra nie wat hy bedoel nie. Wil nie vra, wil nie weet nie. Maar dra sy swaar woorde met haar saam deur die lomer namiddagure, wanneer werknemers meer dikwels op hulle polshorlosies blik as tydens die oggend.

As ’n stadshorlosie iewers traag vyfuur slaan, kom daar ’n roering. Elna is een van die laastes om weg te gaan. Dit is altyd so. Sy het nog nooit veel gehad om heen terug te keer nie.

Ofskoon sy deesdae terugkeer na ’n ordelike huis, ’n goed voorbereide ete, en toegewyde aandag. Sy word soos ’n koningin behandel in die huisie van die Ponters.

Johnny het vir haar ’n enkelbed ingedra spaarkamer toe, sodat die bed-opmaak makliker kan gaan. Sy pa hou vir haar die murgbeentjie, en sy ma maak, benewens Sondag, op Woensdag ook poeding.

Sy is al etlike weke by hulle, en maak onder protes ’n bydrae tot die huishouding, soos sy by haar ma-hulle ook gedoen het. Sy het alles anders beplan. Sy wou net een of twee nagte daar slaap, totdat sy ander plek gevind het. So ’n warme ontvangs was sy nie te wagte nie. Die ouers sê sy het lewe in die huis gebring. Hulle wil nie hê sy moet weggaan nie. Saam met Johnny, skimp hulle in die rigting van ’n trouery.

Soms sien sy geen ander logiese uitweg nie. Dit is asof alle paaie vir haar saamgeloop het tot by hierdie punt. Saans, wanneer hulle saam gesels en skerts, voel sy ontspanne, tuis. Sy het dit tog nie teen eenvoud nie, besluit sy dan. Sy het dit teen eenvoudigheid. Teen verarming, eerder as teen armoede. Om stap vir stap terug te gly sonder dat jy dit agterkom. Sy voel bevry toe sy eers tot hierdie besef gekom het.

Dis of Johnny sagter van voorkoms geword het. So nie, versorg hy hom net beter noudat Elna pal in die huis is. Hy het bely dat hy klere nodig het, maar dom is met die aankoop daarvan. Sy het saam stad toe gegaan en hom ’n keuse help maak. Daarin lyk hy skoon anders, beide in die dienlike werksklere en die goed passende klere vir ontspanning. Sy hare is goed gesny by ’n regte haarkapper, waar sy pa dit maar voorheen “reggevat” het. Dit groei langer uit en krul effens.

’n Huwelik tussen ons kan heel goed uitwerk, besluit sy male sonder tal. Hy het al die potensiaal in hom, en dit geld nie net voorkoms nie. As hy ’n vrou kan kry wat ’n bietjie sterker as hy staan. Soms ry hulle rond en kyk na huise in die beter buurte. Met twee inkomstes sal hulle kan bekostig om te koop.

Dan, dikwels, kom die insinking. In die grys voordagmôre hoor sy die wekker lui in sy kamer verderaan, en sy hoor hom opstaan en regmaak vir sy skofwerk. Sy hoor hom die garagedeur oopstoot en sy fiets uithaal, want hy spaar graag sy motor. Dan dink sy: dit kon net sowel my pa gewees het, of Boet.

Nee, dink sy dan, en draai onrustig om in haar geleende bed. Nee, nee. Daar is ’n ander lewe. Met ’n man wat saans inkom met ’n tas in sy hand, wat soggens uittrek met die swaard van sy brein en iets, enigiets saam met haar belewe wat nie bloot om bestaansnood gaan nie.

Christopher, dink Elna as sy die knoppie druk en wag op die hyserdeur wat sal oopgaan om haar ondertoe te voer. Sy sal haar moet roer om betyds by die bushalte te kom. Sy het haar tyd tot op sekondes leer uitwerk.

Christopher Ligthart het vanmiddag teen haar verbygery, en saam met hom in die motor was ’n poel van stilte en opwinding; in die glimlag om sy mond was ’n wêreld van kultuur en diepte.

Maar die bees het my daardie aand laat voel of ek optelgoed is, onthou sy met ’n ruk in haar asem wanneer die hyserdeure agter haar toegly. Sy vind haar weerkaatsing in die wandspieël asof vanuit ’n ander wêreld, kyk bevreemd.

Ek lyk tog … ek lyk soos een van hulle, vereenselwig sy haar ademloos met die gesiglose massa wat beter daaraan toe is as sy. Ek kon net sowel ’n klasmaat van Christopher gewees het, wat met ’n tas in die hand sorgeloos aansuiker en skertsend gesels oor Plato en die Renaissance, Picasso en bloedplasma.

Sy kyk op haar horlosie en versnel haar pas. Johnny wou haar op- en aflaai, maar sy het daarteen vasgeskop. Dit sou beteken dat hy sy goed opgepaste en uitgespaarde kar elke dag moet gebruik. Dis opsigtelik ’n ou model, hoewel nie oud genoeg om klassiek te wees nie. Ironies, hoe waardes kan verskil. Sy, wat eintlik nooit iets beters geken het nie, wil uitsoek. Arme Johnny – hy wou hierdie offer vir haar bring.

Sy hoor by Johnny dat Boet getroud is. Sy wil nie eers weet met wie nie. Die een of ander tyd sal sy wel uitvind. Die een of ander tyd, ja, wanneer sy ook sal gaan uitvind hoe dit met haar ma gesteld is. En ’n geldjie sal gee. Net nie dadelik nie. Wat dit betref, is die huis van die Ponters ’n oase. Daar is ten minste altyd netheid, gepaard met die deurwintering van gelowige lewens en naastediens.

Elna blik vinnig op haar horlosie toe sy op die sypaadjie voor die gebou staan. Nou is die vergalste verkeerslig ook nog teen haar. As sy nie binne drie minute …

Haar gedagtes word summier onderbreek toe ’n motor langs haar teen die randsteen optrek. Een blik oortuig haar dat dit vir haar is dat hy stilgehou het.

Onmoontlik, is haar eerste gedagte. Dis tog onmoontlik dat sy en Christopher mekaar twee keer op ’n gewone dag raakloop. Die waarheid registreer feitlik net so onmiddellik by haar: toe hy haar vanmiddag sien loop, langs ’n ander man nogal, het hy weer van haar onthou. Soos ’n onderbroke gedagte wat jy voortsit wanneer dit vir jou geleë is. Hy het spesiaal vanmiddag weer gery, weer vir haar uitgekyk, spesiaal gewag. Dalk is sy manlike kompetisiedrang wakker geskud.

“Kan ek jou oplaai?” vra hy beleef. Dan, as sy huiwer: “Dit sal veilig wees, ja. Is dit wat jy wou vra?”

“Nee. Maar dankie vir die versekering, in elk geval.”

Toe sy langs hom sit, besef sy hoe futiel die oplaai is. Waarheen sal sy hom laat ry? Dalk ry hy met haar na haar ma-hulle toe.

“Ek bly nou op ’n ander plek,” sê sy gedemp toe hy wegtrek.

“Ek weet.” Hy kyk nie na haar nie.

“O?”

“Ja, my ma het my gesê. Sy was daar, het toe by Malie gehoor.”

Elna voel na kreun. Hoe sou Malie dit tog meegedeel het?

“Maar ek neem jou nie dadelik soontoe nie. Of verwag hulle jou op ’n sekere tyd?”

Hulle … wat bedoel hy? Wat het Malie nog alles vertel? Verseker dat sy, Elna, “by haar kêrel” bly. Dit klink na ’n yslike stigma as ’n mens nie alles weet nie.

Sy vra nie waarheen hy ry nie. ’n Vreemde willoosheid het haar oorweldig, asof sy net op hierdie klein, gekoesterde kolletjie wil sit en sit. Laat hom maar die leiding neem. Laat iemand net een keer die besluite neem sonder dat sy deur skemer hoef te struikel. Instinktief weet sy dat hy van voorneme is om sy hande ten alle koste tuis te hou.

Vanmiddag vertrou sy hom. Sy voel ’n gees van goedgesindheid by hom aan, van beskerming amper. Asof hy waarlik wil goedmaak en niks wil ontsien nie.

“Sal dit jou pas om vanaand by ons te eet, Elna? Jy kan jou mense daarvandaan bel. Het hulle ’n telefoon?”

“Ja, maar … ek weet nie …”

“Wat weet jy nie? Wat op die spyskaart is nie?” skerts hy, by wie ’n ligte toon nooit juis maklik kom nie.

“Jou ma verwag my nie, daarvan is ek seker.”

“Liewe land, jy sal nie sê ons is familie nie. Familie vat tog alles soos dit kom.”

“Ek weet nie, Christopher, ek en jou ma …”

“Dan wil ek net vir jou sê: my ma soek jou spesiaal om jou uit te nooi na die uwe se verjaardag. Dis hoekom sy by julle huis was.”

“Jy gee my eintlik nie ’n keuse nie. Baie dankie, dan. Maar laat ons net saggies op jou ma afklim, sodat sy haar nie doodskrik nie.”

“Goed. Deur die kombuisvenster?”

Sy lag, en hy dink daaraan hoe goed dit is dat sy saam met hom lag oor ’n brokkie lawwigheid. Hy dink daaraan hoe goed dit is dat die son skyn op mense, op strate, en hoe goed haar asem hier langs hom is.

Hy hoor dit nie, haar asem, maar voel dit: deinend, deinend …

Sy moet net nie uitvind dat hy waarlik gespanne voel oor hulle aankoms tuis nie. Natuurlik vermoed Corlia niks. Natuurlik sal sy stomverbaas wees. As sy dit tog maar net nie wys nie.

Hy het hierdie ganse middag doelloos rondgedool. Hy wou skryfbehoeftes in die stad koop, en het bewustelik sy pad gekies om voor haar werksgebou verby te ry. Dit was teen twee-uur, na die etebreuk. Dit doen hy meermale: om daardie spesifieke straat te kies. Tog kon hy nog nie voorheen daarin slaag om Elna raak te sien nie.

En toe, vanmiddag. Hy sou impulsief langs haar kon stilhou, as die verkeer dit toegelaat het. En as sy nie in die geselskap van iemand anders was nie. ’n Man. Ouer as sy, met die kenmerkende grys slape en die snyerspak van die suksesvolle man.

Dit, haar verskyning sowel as die geselskap waarin sy was, het hom dwalende gehou, die ganse middag. Hy het sy tyd omgetreusel tot skuins voor vyf, en toe vir Elna voor die gebou gaan wag.

Nee, sy moenie uitvind dat die spanning soos ’n senuweekabel in hom loop ter wille van hulle aankoms by Sedersingel 16 nie.

Sy moet hierdie uur van hulle saamwees ook goed vind.