Читать книгу Organizacja ruchu kolejowego - Marianna Jacyna - Страница 2

Transport kolejowy jest jednym z wielu elementów systemu transportowego i stanowi główne ogniwo całego procesu logistycznego obsługi towarów oraz zaspokajania potrzeb pasażerów. Gałąź ta, ze względu na degresywność kosztów, opłaca się najbardziej przy realizacji przewozów na średnie (100–300 km) i duże odległości (powyżej 300 km). Na uwagę zasługuje także to, że połączenia kolejowe cechują się dość dużą regularnością i niezawodnością przy zachowaniu dość wysokiej częstotliwości w stosunku do innych gałęzi transportu. Należy podkreślić, że przestrzenne rozmieszczenie linii kolejowych na terenie Polski jest dostosowane do lokalizacji produkcji i osadnictwa, co znacznie zwiększa dostępność do tej gałęzi transportu z punktu widzenia zarówno miejsc nadania i odbioru ładunków, jak i zaspokajania potrzeb pasażerów związanych z codziennymi dojazdami. Niezaprzeczalnym atutem transportu kolejowego są niskie koszty zewnętrzne, co powoduje, że ta gałąź transportu uznawana jest za najbardziej przyjazną środowisku naturalnemu dzięki niewielkiemu wpływowi na jego zanieczyszczenie. Ponadto jedną z zalet jest przystosowanie transportu kolejowego do przewozu ładunków o zróżnicowanej podatności transportowej. Główną niedogodnością transportu kolejowego jest w wielu wypadkach brak możliwości realizacji przewozów od drzwi do drzwi.

Jak już wcześniej wspomniano, transport kolejowy jest jednym z elementów systemu transportowego. Pozostałe elementy można klasyfikować z różnych punktów widzenia. Jednym z nich jest podział w układzie pionowym i poziomym. W układzie pionowym system transportowy dzieli się na gałęzie, natomiast w układzie poziomym – na rodzaje.

W układzie pionowym podziału transportu dokonuje się, biorąc pod uwagę następujące kryteria:

– sposób transportu,

– środowisko transportowe,

– gałąź transportu.

Uwzględniając sposób transportu, wyróżniamy transport przewozowy i przesyłowy. Według środowiska, w którym odbywa się przewóz, transport dzielimy na: lądowy, wodny, powietrzny i rurociągowy. Natomiast według gałęzi transportu wyróżniamy transport samochodowy, kolejowy, morski, wodny śródlądowy, lotniczy, kosmiczny, rurociągowy oraz elektrotransport. Pionowy podział transportu przedstawiono na rys. W.1.

Rys. W.1. Pionowy podział transportu

Źródło: opracowanie własne na podstawie [53]

Transport kolejowy według powyższego podziału jest zatem elementem dziedziny transport sklasyfikowany według gałęzi transportu, środowiska transportowego, sposobu transportu – patrz pogrubienie na rys. W.1. Klasyfikacja pozioma, obejmująca podział transportu na rodzaje, została przedstawiona na rys. W.2.

W procesie przemieszania ładunków i pasażerów wykorzystuje się podsystemy przewozów kolejowych, samochodowych, lotniczych, morskich itp. Można również wykorzystać formy zintegrowane, tzw. transport kombinowany lub intermodalny. Aby system transportowy mógł funkcjonować, musi posiadać następujące elementy:

– infrastrukturę punktową służącą do obsługi środków transportu oraz do obsługi przemieszczanych ładunków i osób,

– środki transportu różnych gałęzi transportu służące do przewozu rzeczy i osób,

– przedmiot działań w transporcie i logistyce, tj. przewozy rzeczy i osób,

– wykwalifikowanych pracowników odpowiedzialnych za proces transportowy.

Rys. W.2. Poziomy podział transportu

Źródło: opracowanie własne na podstawie [53]

Obecne trendy gospodarcze wskazują na wzrost znaczenia zintegrowanych rozwiązań logistycznych w transporcie towarów, jak również w przewozie pasażerów. Standardem w wymianie handlowej staje się oferowanie kompleksowych usług. W transporcie towarowym rynek oczekuje zintegrowanych rozwiązań logistycznych, realizowanych niezależnie od przewoźnika, które dotychczas oferowane były przez spedytorów i firmy logistyczne. Tendencja łączenia usług przewozowych w jednej sieci transportowej (transport szynowy i samochodowy, lotniczy i morski) znajduje odzwierciedlenie w działalności globalnych firm logistycznych. W krajach UE położono nacisk na logistykę w transporcie kolejowym, umiędzynarodowienie przewozów oraz rozwój przewozów intermodalnych. Liberalizacja dostępu do sieci kolejowej umożliwia wprowadzenie nowych modeli rynkowych. Już dzisiaj następuje koncentracja działań grup przewoźników towarowych w celu optymalnej gospodarki taborem i efektywnej informacji dla klientów kolei, wprowadzania nowych rozwiązań technologicznych. Nowe technologie pozwalają m.in. na likwidację wąskich gardeł, np. przy przewozach transgranicznych. Lokomotywy wielosystemowe w znaczący sposób skróciły czas przekraczania granic państwowych.

Podobne trendy jak przy przewozie towarów można zaobserwować przy ruchu pasażerskim. Przewoźnicy kolejowi zaczynają już oferować usługę zintegrowaną, tj. taką, która zabezpieczy transport pasażera ze stacji do docelowego punktu podróży.

Zagadnienia opisane w niniejszej książce dotyczą części tematyki z dziedziny transportu, a proponowany zakres tematyczny obejmuje transport kolejowy i zagadnienia z tym związane. Główny nacisk położono na problemy organizacji ruchu kolejowego z punktu widzenia jego techniki, technologii pasażerskich i towarowych przewozów kolejowych oraz interoperacyjności kolei. W niniejszej książce nie uwzględniono zagadnień związanych z prowadzeniem ruchu kolejowego z punktu widzenia sterowania ruchem kolejowym (dotyczących elementów i układów sterowania ruchem kolejowym). Nie analizowano także wielu zagadnień związanych z szeroko pojętym bezpieczeństwem ruchu kolejowego wynikającym m.in. z zastosowania odpowiednich urządzeń sterowania ruchem kolejowym i ich prawidłowej obsługi. Zagadnienia bezpieczeństwa uwzględniono natomiast w problematyce związanej z przygotowaniem prawidłowej organizacji ruchu kolejowego i zachowania zasad techniki ruchu kolejowego. Analizując zasady prowadzenia ruchu kolejowego, rozważono przypadki, w których wszystkie urządzenia są sprawne i umożliwiają na bezpieczne i niezakłócone prowadzenia ruchu kolejowego. W analizie uwzględniono wyłącznie jazdy pociągowe – bez jazd manewrowych, prowadzenia rozrządu składów towarowych, obsługi punktów ładunkowych i bocznic. Zagadnienia poruszone w książce dotyczą taboru z wyłączeniem pojazdów specjalnych, tj. maszyn torowych do utrzymania lub budowy infrastruktury kolejowej bądź przeznaczonych do prowadzenia działań ratowniczych.