Читать книгу Сайланма әсәрләр. 4 томда. Том 4 - Ахат Гаффар - Страница 21

Көз иде, шыксыз бер көз. Салкын, юеш. Кар ява. Яшел тугай уртасыннан үтеп барам. Моңсу. Күңел яралы – ул елны чамасыз иген урылмыйча, сабагында утырып калды. Күңел моңа риза түгел, бөтен җаным кошы борчылу ятьмәсендә чәбәләнә. Яралы киңлек күкрәкне кыса иде.

Шунда мин тугайны бастырып торган болытлар астында һәм кыеклап яуган кар кочагында бер кошчыкны күреп алдым. Талпына, нәкъ минем җаным ише. Таныдым – тургай. Китмичә калган. Кырларның игеннәре җыеп алынмаганга кайгырып калган диярсең. Мәңгегә үз якларында – Туган иле белән калган ул тургай.

Шул төнне тупылларның ярсу шаулавына кушылып һәм болытларга күз ташлый-ташлый, менә мондыйрак бер шигырь язасым килде.

Шагыйрьләр шушындый тургайдыр инде алар.

Хәсән Туфан – аерата. Ул, мин күргән, мине хисләндергән тургай бөтенләйгә үз кыр-болыннары белән калган кебек, гомере буена үз халкының мәнфәгате, аның үткәне, бүгенгесе, киләчәге белән. Ул халыкның холык-табигатендәге шатлык һәм кайгы фасылларында да өзлексез җырлап тора.

Шагыйрь булсам, мин Туфанны каны Кол Гали, рухы Тукай, хыялы Такташ, вөҗданы Җәлил булган милли шигъриятебезнең тере йөрәге дип данлар идем. Теге тугайның салкын тәнендә кайнар йөрәк булып типкән тургай шикелле фидакяр бер заттыр ул. Тик бу затның җырлый һәм саклый торган тугае безнең милләт иле генә дә түгел. Туфан – халыклар арадашчысы. Байтак халыкларның зур акыннары үз тавышларын шагыйрь Хәсән Туфан моңына көйләп тора.

Шушы ук көз. Инде кышкы фасыл ишеге ачылып, шуның бусагасыннан атлап керер-кермәс торган чак. Галиәсгар Камал театрыннан чыгабыз. Быелгыча, бозлавык, тайгак. Андыйда икәүләп йөрүе җиңелрәк, андыйда егет – кызга, ир хатынга терәк, андыйда уй-теләк уртак – ничек тә егылмау. Һәр адымың сак, үлчәүле.

Ул көнне хатыным белән бер-беребезгә терәк була алмадык. Ишектән Хәсән ага Туфан килеп чыкты. Теләсә нинди тайгакларда да каләмгә таянып калып була торгандыр, ә бозлавыкта Хәсән аганың таягы көчсез иде – ян-ягыннан култыклап, өенә кадәр җитәкләп илттек. Мөнҗия апа алдан барды.

Әллә Хәсән аганы җитәкләгәнбез, әллә кулларыбызга каз канатлары куеп очканбыз – ул җиңел иде. Уртак булган мән һәрчак җиңел. Хәсән Туфан – серле-сихерле бер дөнья. Ул көнне без аны түгел, бәлки татар шигърияте дигән дөньяны җитәкләп барганбыздыр шикелле. Әллә соң үзебез аңа таянып бардык микән? Җан һәм тән шигърият белән орынган вакытта таяну ноктасы кирәкмәстер дә әле. Шигырьдән дә олырак һәм куәтлерәк башка таяныч бармы икән соң?!

Хәер, без җитәкләсәк-җитәкләмәсәк тә, шагыйрь Хәсән Туфан ул төнге бозлавыкта таймас та, егылмас та иде. Таярдай егет түгел ләбаса! Шагыйрьнең таеп егылырга хакы юк аның. Ник дисәң, ул – халыкка, халык аңа таянган була. Таяныр шагыйре булган халык мәшһүр инде ул. Ә таяныр халкы булган шагыйрь кем?

Туфаннан сорагыз. Шигырьләре әйтер. Алар әхлагыбыз сафлыгының, каныбыз чисталыгының шаһитлары, алар Җиребезнең әле анда, әле монда ачылып торган яраларына Туфан сузган дәвалар.

Дөньяда һәр тереклек иясенә төбәп куелган тугыз граммлы ядрәләр бар. Дөньяда тагын һәр зиһенле һәм йөрәкле җан иясенә атап язылган Туфан шигырьләре бар. Егерменче гасырның яралы һәм бәхетле җирләре өстендә талпынган, мәңге яшәргә дип килгән яз тургайлары шулар инде – шул шигырьләр.

Декабрь, 1980