Читать книгу Ut mien Festens-Tiet - Fritz Reuter - Страница 15

Оглавление

Kapitel 3

Wo ik för ėn Rōōv-Mörder ansēhn worr un worum ik dėn Oberst B. för ėn Landsmann vun mi estimēren muss; un worum de Herr Justizroot Schrȫder in Treptow ēgentli de Mēnen is, ik hârr köppt wârrn must.

Ditmool kēēm dat ni^X20 tō sōōn Ēlend, ditmool redd|rettete mi Schnabel. Mien Herr Ünneroffzēēr lēēt|ließ mi kēēn Tiet, mi in de (ReF7.022) schȫne Dēērn tō verkieken. Jüst wėnn mi sō recht hell tō Sinn wēēr, datt^X24 ik mi de smucke Kummandanten-dochter sō recht levig vörstellen wull, as wėnn ēēn opstunns in sōōn Ding vun Stereoskōōp rinkieken deit, dėnn rēēt|riss de Herr Ünneroffzēēr mien lütte, sȫte Hattenskumman-dantsche^X16 ünner dat Glas weǧ un schōōv|schob Schnabel mit Keden un iesern Handschen ünner dat Glas.

Nu wēēr ēgentli de richtige Tiet un Stunn tō ėn orntli^M3 un normool^M3 Verkieken|Verlieben. Man dat wēēr ōōk jüst de Tiet un Stunn för’t Mėddağeten. Dat is wohr, wėnn ēēn vēēruntwintig Johr ōōlt is, geiht ēēn hellschen^X90|höllisch fix op dat Verkieken dool, man|aber wiss|gewiss eḃensō fix op dat Mėddağeten. Voder Kähler kēēm rin un stell|stellte ėn Oort Supp-Eten op dėn Disch, mit Schoopflēēsch un Ârfen un Kantüffeln un Kōhl un Rȫḃen|Rüben.

„Na“, sä ik, „wat vun dat Tüüǧs|Zeug hârr|hätte dėnn doch ōōk weǧblieḃen kunnt|können, dē Sook is mi dėnn doch tō koterbunt.“ Ik kunn dat je sėggen, ik hârr je dääǧli ėn hâlḃen Doler tō vertehren.

„Sē^X10 hebbt|hėbben recht“, sä Voder Kähler, „over ik kook|koche je ni^X20 för Sē allēēn, ik kook je ōōk för âll de annern, un dat hier hett sik ēēn utdrückli bestellt, dėn sien Ēhrendağ morgen is. (ReF2.4.022) Vundooğ is Schnabel sien Dōōdsōōrdēēl vun’ Kȫnig tōrüchkomen, un morgen wârrt hē köppt.“

„Al wedder^X41a Schnabel!“, rēēp ik un sprung tōhȫȫch un kēēk ut dat Finster ruut.

Gott in’ hōgen Himmel! Wat hârr ik mit Schnabel tō (ReF7.023) dōōn? Hârr ik dėnn würkli sōōn Rȫver- un Mördergesicht? Dat muss|musste je wull sō ween^X82a; dėnn knapp hârr ik mi an dat Finster stellt, dō bölk^X72|brüllte dat Volk ünnen: „Kiekt|Seht dor! Schnabel! Schnabel!“

„Schnabel raus!“, bölk|brüllte dat Volk buten.

Ik sett|setzte mi op mien Strōhsack dool, lä|legte dėn Kopp in de Hand un sunn|gruvel ėn Tietlang un sä|sagte dėnn ėndli: „Voder Kähler, ik heff no mien Weten mien Dooğ kēēn Minschen umbrocht, ōōk kēēnēēn wat weǧnohmen.“

„Dat lȫȫv^X36|glȫȫv ik“, sä Voder Kähler, „sunst worr de Oberst ni^X20 sō fründli tō Sē ween^X82a.“

„Worum is hē ēgentli sō fründli tō mi?“

Voder Kähler gung hēēl dicht an mi ran un fluster mi in de Ōhren: „Hē wēēt, wo^X30 dat deit. Hē hett ōōk al^X27 mool seten.“ – „Wat“, sä ik, „de twēte Kummandant hett seten?“ – „Jo, tō vēēr Johr wēēr hē verōōrdēēlt; man de Kȫnig hett ėm mit ėn hâlf^M3 Johr lōōsloten.“ – „Wosück^X30 is dat dėnn komen?“, frooğ ik. – „Jä“, sä hē, „dat is ōōk sōōn Geschicht. Ik (ReF2.4.023) snack dor ni över, frooġt|frogen Sē^X10 dor man Altmann no, dē wēēt dat niep un nau|ganz genau.“

„Mi is sō wat vun Fründlichkeit noch ni vörkomen“, sä ik, „un dat gēgen ėn hēēl frėmmen Minschen.“ – „Sē^X10 mööġt|mögen ėm je wull ni hēēl frėmd ween“, sä hē, „dėnn hē is je ėn Landsmann vun Sē.“ – „Alsō doch?“, frooğ ik. – „Jo“, sä Voder Kähler, „dat wârrt wull sien Grund hėbben. Dėnn hier in de Stadt wohnt ėn Sniedermeister, wat ėn gōden^X50 Fründ vun mien Swiegersöhn is, dē stammt ut Friedland in Mekelborğ-Strelitz. Un dē hett uns veelmools vertellt, datt^X24 de Oberst ėn Landsmann vun ėm wēēr, un datt hē ōōk sien Öllern kėnnt hett, wat hēēl gewȫhnlige Kotenlüüd ween^X82b sünd.“ – „Over“, rēēp|rief ik ut, „wosück^X30 tō’n Düvel is hē dėnn an dėn ›Oberst‹ komen?“ – „Ōh, wat mēēnt|mēnen Sē^X10? Hē hett al lang dēēnt, hē is al dōmools, (ReF7.024) as Schill|Ferdinand von Schill dör Mekelborğ trecken dä|(1806/07), as hâlfwus-sen|halbwüchsiger Knecht mit ėm gohn. Nȫȫssen hett hē sik sō dörfȫhlt|durchgefühlt no Ōōstpreussen un is dėnn mit dat Yorcksche Korps|(zum Flankenschutz der französischen Truppen, unter Johann David von Yorck) anno 1812 no Russland gohn un hett dėnn ōōk anno 1813, 1814 un 1815 mitmookt. Un as ik nȫȫssen|später in Breslau stunn, dō wēēr hē Riddmeister |Rittmeister bi’t Ēērste Kürassēēr-Regiment. Man dor wēēr hē dėnn as Uul manġ de Kreihen. Âll de Offzēērs bi dat Regiment wēērn Eddellüüd, hē wēēr de ēēnziǧste Börgerlige. Dorum wullen süm^X04|sē ėm weǧbieten|wegbeißen. Man hē gung ni^X20, hē hēēl|hielt sik süm^X05|ehr vun’ Lief. Na, dat hârr|hatte dėnn sachs sien Tiet wohrt|duurt; man tōletzt hârrn|hätten süm^X04 ėm dėnn doch wull dükert|ünnerkregen, wėnn de ōl’ lütt’ pucklige Generool Hans von Ziethen ni ween^X82b wēēr, dē hēēl|hielt ėm. Dat wēēr man ėn lütten Keerl, over ėn krötigen|eigensinniger Keerl, dē sik sō licht ni an dėn Wooğ fohren lēēt|ließ. – Nu sēhgen^X58 dėnn de Herren, datt^X24 süm^X04 dor ni mit dörkēmen. Man süm^X04 lēten ni no|locker un versöchen|versuchten dat mool op ėn anner’ Manēēr. Süm^X04 moken|machten ėn grōte Ingoov|Eingabe bi unsen Kȫnig: Dat kunn|könn(t)e doch ni angohn, datt bi dat öllste Regiment in dėn hēlen preus’schen Stoot, wat al^X27 bi Fehrbellin|1875 Sieg Brandenburgs über Schweden vör dėn Fiend stohn hârr, datt dor ėn Börgerligen als Offzēēr stunn.“ (ReF2.4.024)

„Ih, dat’s je recht nüüdli|intressant, Voder Kähler“, sä ik, „de Herren hârrn man blōōts vergeten, datt bi Fehrbellin ėn Sniedergesell dat Regiment kummandēērt hârr.“

„Dat wēēt ik ni“, sä Voder Kähler, „dat’s vör mien Tiet ween. Man sō veel wēēt ik, hē muss|musste weǧ. Un wat dä|tat nöömli uns’ allergnädigste Kȫnig? – Hē wull|wollte de Herren Offzēērs ni vör’n Kopp stȫten un dėn Riddmeister doch ōōk ni missen|entbehren. Sōdennig mook|machte hē ėm tō ėn Majōōr un tōgliek ōōk tō ėn Eddelmann. – Wat dä over uns’ gōde^X50 Herr Oberst? Hē stēēk|steckte dėn ›Majōōr‹ ruhig^X52 in de Tasch un för dėn ›Eddelmann‹ bedank|bedankte hē sik|(verzichtete er); hē wull ni^X20 dör dat veniensche Dōōn|Niedertracht vun sien Kameroden Eddelmann wârrn. – Na, nu wēēr natüürli dat Kâlf in’t Ōōğ sloon|slogen|musste eine Lösung her, nu muss|musste hē weǧ. Un sō worr hē dėnn hier de twēte Kummandant; dėnn süm^X04|sē seġġt|sagen je âll, de Kȫnig höllt liekers noch grōte Stücken op ėm. Un dor stried|strie’^X60 ik ōōk gor ni gēgenan“, sett|setzte ōl’ Voder Kähler hėntō. „Dėnn (ReF7.025) bi de anner ōl’ ēēklige Geschicht, dē hē hier nȫȫssen hârr, as hē dėn Stroofgefangen|Sträfling dōōtstēēk|erstach un wō^X31 süm^X04 ėm vēēr Johr Festen|Festung opbrummen|aufbrummten, dor lä sik je ōōk de Kȫnig in’t Middel, datt^X24 hē mit ėn hâlf^M3 Johr afkēēm.“

„Wosück^X30 wēēr dėnn dat?“, frooğ ik.

„Dor mööt^X61|möten|möön Sē^X10 Altmann no frogen, dē is dor je mit bi ween^X82b. Ik bün ėn ōlen Mann, heff Fru un Kinner un över mien Vörlüüd|Vorgesetzten snack ik rein gor ni. Un dėnn is de Oberst ōōk ėn gōden^X50 Mann gēgen mi; wōtō^X31 schull|sollte ik achter sien Rüch vun Soken snacken, dē ėm al^X27 nōōğ griese Hoor mookt hėbbt|haben un dē ėm vun morgens bet oḃends in’ Kopp lieġt|liegen? Dėnn vun dē Tiet an is hē bȫȫs^X90 verännert. Dat kann ēēn mârken, ohn datt ēēn tō de grōten Prophēten hȫren deit.“

Ōl’ Voder Kähler gung. Un ōl’ Voder Kähler wēēr ėn broven^X59 Mann, dat hȫȫr^X65|hörte ik un sēhǧ^X58|sah ik; dėnn hē wēēr op sien Oort hēēl trurig worrn.

Ik dach|dachte över dėn Ōōl sien Vertellen** no. – Alsō doch ėn Mekelborger, ėn Landsmann! Hē un Schill-Sommer, beid’ Kameroden! – De ēēn verdorḃen un storḃen, de anner in Ēhr un Wüürd|Ehren und Würden un sund^X38 un krâll|gesund und kräftig. – Schnabel full mi in. Wi wēērn je ōōk Kameroden, beid’ tō’n Dōōd verōōrdēēlt; hē sēēt ünnen un ik boḃen, blōōts dör ėn swacken (ReF2.4.025) Winnelböhn|Wendeldecke (Lehmwickeldecke) vunėnanner schēēdt|getrennt. Wi hârrn beid’ grulige Verbreken begohn. Hē hârr ėn poor Minschen umbrocht, un ik hârr op ėn düütsche Universitēēt an dėn helligen Dağ de düütschen Klȫren|Farben drogen! – Wi hârrn datsülvige Ōōrdēēl, un nu sēēt hē in Bangen un Dōōdsnōōt, un mi krümmt nüms ėn Hoor. – Worum dat? – Wosück^X30 kēēm dat?

„Lieber Freund“, sä loterhėn de Herr Justizroot Schröder tō mi, as ik ėm de Sook vertell|erzählte un disse Frooğ vörlä|vorlegte, „nichts einfacher als dies, der König hat Sie begnadigt, ihn nicht.“

„Ni^X20 begnodiǧt“, sä ik. „Dör sien böverstrichterlige Gewâlt hett hē de Dōōdsstroof in ėn Festenstroof afännert. Un wō^X31 blifft dėnn dat Richteramt, wėnn dat mit de Gewâlt tōhōōpstellt wârrt?“

„Nun, Sie glauben doch nicht“, sä|sagte hē, „dass der König von (ReF7.026) Preussen wegen solcher Bagatelle hundert junge Leute hinrichten lassen werde?“ – „Worum ni?“, frooğ|fragte ik. „Wėnn nu sōōn achten Hinnerk vun Ėngeland ōder ėn russ’schen Pēter ōder blōōts man sōōn Niklos un sōōn mâllen|verrückter Korl vun Bruunswiek|Karl II. von Braunschweig op dėn preus’schen Thrōōn seten hârr … worum ni?“

„Gegen so einen Missbrauch der Todesstrafe schützt uns die Humanität|Menschlichkeit der Regierung und der Zeit. Todesstrafe muss sein; die menschliche Gesellschaft muss die Gewalt haben, sich der Bestien aus ihrer Mitte zu entledigen.“

„Dank för’t Kumpelment!“, sä ik. „Over, Herr Justizroot, Humanitēēt is opstunns nix wieder as ėn fâlsche Münt. Blōōts de Gōōtmȫdigen^X50 un de Dummen nehmt|akzeptieren ehr. Man dē ehr utgeeḃt|ausgeben un dormit tō Mârkt^X77 treckt|ziehen, dē wohrt|hȫȫdt|hüten sik. – Un wat de Dōōdsstroof angeiht (un wat dē versleit|nütten deit), sō worr ik mi wünschen, Sē^X10 wēērn dor mool vun bedropen ween^X82b. Mȫȫǧli, datt^X24 Sē|Ihnen dėnn de Ōgen opengungen|aufgingen.“

„Sie haben sich nicht zu beschweren, denn das Gesetz sagt ausdrücklich: Konat|Planung des Hochverrats wird bestraft wie der Hochverrat selbst. Nach Ihrer eigenen Aussage ist der konstatierte Zweck Ihrer Studenten-Verbindung gewesen: ›Herbeiführung eines auf Volksfreiheit un Volkseinheit gegründeten deutschen Staatslebens‹. Dies hat man richterlicherseits für ein Konat|Komplott des Hochverrats angesehen, ob (ReF2.4.026) zu Recht oder Unrecht, lasse ich dahingestellt; aber dem Gesetz wurde entsprochen|es wurde salviert.“ (Notabene|Wohlgemerkt, dit wēēr|war no 1848!)

„Na, Herr Justizroot, dėnn will ik Sē|Ihnen wat sėggen, dėnn hebbt dat Gesett un de Humanitēēt ēēn dėn annern tō’n Nârren. Dėnn mutt wull dat Gesett de Humanitēēt afschaffen, ōder de Humanitēēt dat Gesett. – Sō, as sik dat ruutstellt hett, wēēr dat ėn Poppenspeel, ėn grausoom^M3 Poppenspeel! – Ni^X20 mool sō bȫȫs^X90 grausoom gēgen uns as gēgen uns’ ōle Öllern, un veel Minschenglück is dormit tōgrunnricht worrn. Ik bün gēgen de Dōōdsstroof, un ’kēēn^X33|wer will mi dat verdėnken? Wokēēn^X33 in’t Woter fullen un dor meist|fast in verdrunken is, dē mağ dat Woter ni recht lieden. Un ni ik allēēn, nä, jēēdēēn kann in’t Woter fâllen! – Ik heff mool ėn twēēsniedig^M3 Mess sēhn, wō^X31 ėn (ReF7.027) Dördreih-ten|Wahnsinniger ėn Minschen mit umbrocht hârr, mi gru|schud-der|grauste vör dat Mess. Un jüstsō gruut mi ōōk vör ėn twēēsniedig^M3 Gesett, wat ēēn dreihen un wėnnen kann as ėn natten Handschen, tōmool, wėnn dit Gesett in de Hand vun ėn Dördreihten geḃen wârrt. Un de sōnȫȫmte|sogenannte Referent in uns’ Sook, de Herr von Tschoppe, dē ut de Akten dat grulige Hōōchverroots-Plonen ruutpuult|ruutfummelt hârr, hârr ēēn an’e Luuk|war verrückt un blēēv ōōk as ėn Koppkranken dōōt. Dėn hârrn süm^X04|sē tō rechter Tiet inpannen|einsperren schullt|sollen, dėnn wēērn Dusende vun Famieln vör unnȫdig^M3 Ēlend un Angst bewohrt bleḃen. — Un wat hârrn wi dėnn an’t Ėnn würkli doon? Nix, gor nix. Blōōts in uns’ Versammelns** un ünner vēēr Ōgen hârrn wi vun Dingen snackt, dē nu op de open Stroot frie ruutschregen wârrt, vun Düütschland sien Frieheit un Ēniǧkeit. Man tō’t Hanneln wēērn wi tō swack un tō’t Schrieḃen tō dumm. Dorum folgen|folgten wi de ōle düütsche Mōōd, wi snacken|redeten dor blōōts över. Dat wēēr je over ōōk nōōğ för sōōn vigelienschen|geschickten Richter bi de Ünnersȫken**, as unsen Unkel Dambach ēēn wēēr. Hē wēēr jüst in sien beste Karrēēr|Fahrt un kunn nu doch nix slippen|gleiten, schleifen loten. Sō worr dėnn ut ėn frie’en, frȫhligen Sünnenpruuschen|Sonnennieser ėn Dunnerslağ mookt, un dat Dōōdsōōrdēēl worr sproken ohn âll de Grünn för sōōn Utslag|Entscheidung. Dėnn liekers uns versproken|tōsekert worr, süm^X05|ehr, de Grünn (ReF2.4.027) notōlevern, dat worr vergeten; un wi hėbbt süm^X05 mien Dooğ ni^X20|nie tō sēhn kregen. Dorför wēērn de Överspȫȫnschen|Arroganten, dē dō dat Leit hârrn, hellschen^X90 paroot, allerlei gefährlige Geschichten vun Demagōgen un Kȫniǧsmörders in Umlōōp tō bringen. Un süm^X04 wussen|wussten doch an besten (Gott vergeev süm^X05!), datt^X24 âllns veniensche|niederträchtige Lööǧ wēēr! Afkoten kunnen|konnten wi sik^X07|uns ni wählen, dē worrn uns sett|gesetzt. Mien, dē mi fast versprōōk, datt ik in mien Voderland, Mekelborǧ, utlevert wârrn muss|müsste, hett mi op kēēnēēn Brēēf, dėn ik an ėm schreḃen heff, antwōōrt. – Nehmt|Nehmen Sē^X10 dat ni övel, Herr Justizroot, ik bün ėn beten vun’t Hunnert in’t Dusend komen|geroodt. Man wėnn ik doran dėnk, wōtō^X31 de Dōōdsstroof nütt is, un dėnn wedder^X41a an de Humanitēēt dėnk, dē mi vun’t Gericht her tōstrȫȫmt is, dėnn bȫȫmt sik in mi sō allerlei op un stött mien Gedanken as Kōhl un Rȫḃen dörėnanner.“ (ReF7.028)

Подняться наверх