Читать книгу Ut mien Festens-Tiet - Fritz Reuter - Страница 16

Kapitel 4

Mudder, mi gruut. Worum ik mi mit dėn Herrn Ünneroffzēēr Altmann vertȫȫrnen muss, un worum de Oberst B. op de Festen komen wēēr, un datt ik wedder inpackt un no Mağdeborğ afschickt worr.

Sō snack|redete ik no Johren. … Man an dėn Nomėddağ un Oḃend, wō^X31 ik eḃen vun vertellt heff, stunn mi de Sinn ni^X20 no Quârken|Räsonēren. Op mi lēēǧ dat as ėn Nachtmohr|Nachtmahr, Albtraum, un de Gedanken an dat unglückselige Minschenworm ünner mi (Schnabel) stötten mi meist dat Hatt af. Ünner mi, dör ėn swack^M3 Minschenwârk vun mi schēēdt, stunn de Dōōd. Hē wēēr ni unverwohrens|unvermōdens komen as de Sloop in de Kinnerjohren, hē wēēr ni âllnogrood|alleḃen komen, un dat Ōōğ hârr sik ni an ėm wėnnt. Mitmool hârr hē sik an dat Loger vun dėn Mörder stellt un stunn dor wiss in sien gruliǧste Gestâlt un ripp un rȫhr sik ni un (ReF2.4.028) wies ėm Biller, blōōtrōde Biller, âll ēēn bi ēēn|nacheinander, man jo kēēn överslogen|översloon!

„Licht aus!“, rēēp de Schildwach vun buten no mien Finster rop. De Klock wēēr teihn, vun nu an muss|musste ik in’ Düüstern sitten. Mi wēēr ni grulig|gruselig, ik hârr op dē Festen|Festung, vun wō ik komen wēēr, johrenlang in ėn düüster’ Kasematt*|gegen Artilleriebeschuss gesicherter Raum seten. Ünner mi bruus|brauste un huul|heulte de Stormwind dör dėn langen, ünnerēērdschen Gang, dē dör de hēle Festen gung. Links vun mi wēēr de Festenskârk, achter mi ėn düüster^M3 Lock, wō de Rȫver un Mörder Exner (vun dėn de Pitaval|Kriminalgeschichten-Sammlung vertellt|erzählt) in Keden un Bannen an de Müür ansloten ween^X82b wēēr. Ik hârr mi ni^X20 gruut, ik wēēr veelmools nachtens dör de Kârk gohn, dē in Fredenstieden as ėn Oort Uniformkomer bruukt worr. Dor hungen de Wannen lang ōle witte, ȫȫstrieksche Mantels, över jēēdēēn hung ėn Tschako, ünner jēēdēēn stunn ėn Poor Steveln. De Finstern wēērn ruutnohmen, datt dat Tüüǧ smuck luftig hangen schull. Un nu weḃen un sweḃen de witten Mantels ünner de Tschakos un över de Steveln de Wand lang. Un dat wēēr mi, as wėnn de Spȫkels|Geister vun de ōlen Ȫȫstrieker, dē bi Prag|(1757-05-06) un Leuthen|(1757-12-05) fullen wēērn, nochmool in Rēēǧ un Lidd|in Reih und Glied stunnen un nochmool in’ Stormschritt vörrücken mussen|mussten. – (ReF7.029) Ik hârr dat um Merrnnacht sēhn, over bang mookt hârr mi dat ni.

Hüüt gru|grauste mi. Ik hork|horchte un hork no jēēdēēn Tōōn, dē vun ünnen ropkēēm; un dē lang horkt|horcht, dē hȫȫrt ōōk wat. Dat husch|huschte un stöhn|stöhnte um mi rum; dor wēēr je nix, kunn je nix ween^X82a, dat wēērn je blōōts mien Gedanken! Jo, over disse Gedanken wēērn ut mi ruutpedd|herausgetreten un wēērn um mi rum levig worrn. Un mien Ōhr glȫȫv^X36|glaubte, süm^X05|ehr tō hȫren, un mien Ōōğ, süm^X05 tō sēhn; un dat wēēr dat Gruun|wēērn de Gresen.

Dat wēēr ėn lange Nacht un ėn lange Quool! – Sō is de Minsch! – Tōletzt dach|dachte ik blōōts noch an mi un ni mēhr an dėn Unseligen ünner mi. Ik dank|dankte Gott för dėn Morgen, dē för ėm sō schrėckli opgohn muss. (ReF2.4.029)

Ünner mi worr dat levig|lebennig, ėn Wooğ fohr^X66 langsoom vör de Döör. No ėn lütten Stōōt|Weile fohr de Wogen langsoom wedder^X41a weǧ. Ik kēēk ni ruut, mi wēēr slecht tōmōōt.

Dėn Nomėddağ kēēm de Herr Ünneroffzēēr Altmann un wull mi tō’t Spazērengohn afholen: „Nehmt|Nehmen Sē^X10 mi dat ni^X20 övel“, sä hē, as hē in mien Kaschott* rinkēēm, „datt^X24 ik ni al^X27 vunmorgens komen bün; man ik muss|musste noch bi Schnabel …“ – „Hōōlt|Hōlen|Halten Sē^X10 Ehr Muul vun Schna-bel!“, fohr^X66 ik ėm an.

De Mann wēēr dor orri^X90 verblixt|verdutzt över, datt ik sō jiddeliǧ|nervȫȫs wēēr. Man dat wohr|duur|dauerte ni lang; hē kēēk mi ruhig^X52 an, dėnn hē wēēr ėn öllern Ünneroffzēēr un hârr in sien Leḃen dat ēēn un anner mitmookt. „Schȫȫn“, sä hē, „wėnn mien Ünnerhōlen** Sē|Ihnen ni gefâllt|gefällt, dėnn kann dē ōōk noblieḃen|ünnerblieḃen. Ik bün blōōts afkummandēērt, mit Sē op dėn Wâll spazēren tō gohn. Is Sē dat nu sō passli?“

Wi lēpen op dėn Wâll! De Herr Ünneroffzēēr gung twēē Schritt sietwârts achter mi, as wėnn hē mi an ėn Strėng^X80|Strick hēēl|hielt un mi tō Mârkt^X77 fȫhr|führte, as de Buur sien Fârken. Wi gungen dėn Wâll lang un wi gungen wedder^X41a tōrüch. Dō kunn ik dat ni länger uthōlen, ik hârr dėn Mann Unrecht doon. Hē hârr dat gōōt^X50 mēēnt, un ik wēēr groff ween^X82b. Sōdennig dreih|drehte ik mi um un sä: „Herr Ünneroffzēēr, nehmt|nehmen Sē^X10 mi mien hastigen Wȫȫr (ReF7.030) ni övel. Ik heff disse Dooğ ümmer^X21 blōōts vun Schnabel hȫȫrt, un de hēle Nacht is hē mi ni ut dėn Sinn komen, datt ik kēēn Ōōğ tōdoon heff. Un as Sē^X10 dormit nu hüüt wedder no de Döör rinkēmen, un ik mi doch dacht hârr, de Spazēērgang schull mi op anner Gedanken bringen …“

„Na, loot|loten Sē^X10 man“, antwōōr|antwortete hē mi, „mi mook|machte dat man sōōn beten verwunnert, datt ik vunmorgens bi dėn twēten Kummandant meist desülvige Antwōōrt krēēǧ. Dėnn dē schull ēgentli hüüt morgen dor mit bi ween^X82a, bi de Exekutschōōn, hē hett sik over krankmellen loten. Un as ik ėm hüüt morgen Rappōōrt bringen|Meldung machen un ėm de Sook utfȫhrli vertellen wull (dėnn ik bün dor mit bi ween), dō fohr hē mi ōōk sō an un wull dor nix vun weten.“ (ReF2.4.030)

„Worum dat?“, frooğ|fragte ik.

„Jä, wat wēēt ik?“, sä|sagte hē. „Vun dō an, as de Mann dat Malȫȫr mit dėn Stroofgefangen hârr, is hē bȫȫs^X90 verännert. Hē wēēr ėn wohre Sēēl vun ėn Mann, nu is hē fokens|veelmools jiddelig un basch un brutt|2x barsch, un dat is, as wėnn ėm de Unrōh^X52 plogen deit.“

„Na, dört|darf dat mit dėn Stroofgefangen kēēn weten?“, frooğ|fragte ik. „Ōl’ Voder Kähler hett dor ōōk al^X27 vun snackt, wull|wollte mi over nix vertellen.“

„Ōl’ Voder Kähler is ėn Bangbüx“, sä de Herr Ünneroffzēēr, „de Geschicht wēēt jēēdēēn Göör op’e Stroot. Un dē is je ōōk gerichtli afmookt|verhandelt worrn. Ik wēēr de dore Nacht jüst op Wach un heff in dē Sook nȫȫssen ōōk tügen|als Zeuge aussagen musst|müssen. – Dat wēēr jüst Wiehnachten, an’ Hilligen Oḃend, is ėn beten över vēēr Johr her, un ik muss|musste op dėn Stēērn|Fort Stern op Wach. Nu hârrn de Gefangen’ för disse Nacht um ›frie’e Nacht‹ nosöcht, datt^X24 süm^X04|sē sik ėn beten tōhōpen freuen wullen un datt ōōk Lichten in de Kasematten brėnnen dörssen|durften. Na, dat gung dėnn tōēērst ōōk hēēl gōōt^X50. Süm^X04 ēten un drunken un sungen tōsomen un hârrn sik dėnn ōōk Brannwien komen loten. Man dėn dorsten is dat Volk je nu ni^X20 wėnnt. Dėnn süm^X04 hebbt je man annerthâlf Sülvergroschen dääǧli tō vertehren, un op drēē Dooğ fief Pund Kommissbrōōt; dor will för Kööm nix noblieḃen. – Na, dat duur|dauerte ōōk ni lang, dō hârrn süm^X04 wat in’ Kopp un de Klopperie gung lōōs. (ReF7.031) Wi sōdennig manġ süm^X05|ehr rin un hēlen Stüür|sorgten für Ruhe. Un wėnn de Leutnant, dē de Wach kummandēēr|kommandierte, sien Lüüd kėnnt hârr|gekannt hätte un de Keerls in süm^X06|ehr Kasematten hârr|hätte insluten loten, dėnn wēēr|wäre âllns gōōtgohn^X50. Man hē wēēr je noch ėn blōōtjungen Minschen, lēēt sik dör süm^X06 Beden|Bitten begȫȫschen|beruhigen un lēēt süm^X05|ehr tōhōpenblieḃen. Dat wēēr ėn grōten Fehler, ut dėn wat Slimmes ruutbrȫden muss|musste. – Dat duur|dauerte dėnn ōōk ni^X20 lang, dō wēēr de Lârm wedder^X41a in Gang; un as wi nu wedder dormanġkēmen, hârr sik dat Blatt wėnnt. Süm^X04|Sē slōgen sik ni mēhr ünnerėnanner, nä, süm^X04 fungen an, uns tō drängen. Uns’ Leutnant wull|wollte je wull de Verant-wōren**|Verantwortung ni op sik loden, Gewâlt bruken|anwenden tō loten; hē kummandēēr|kommandierte uns tōrüch un lēēt dat Dōōr besetten. Un dor stunnen wi nu, ›Bajonett (ReF2.4.031) gefällt!‹, un vör uns um hunnertfofftig Stroofgefangen’ in vulle Rebelljōōn. Uns’ Leutnant wuss sik ni tō roden|war ratlos, hē schick|schickte alsō ėn Ordonnanz an dėn twēten Kummandant, datt^X24 dē Root schaffen schull. – De Oberst wēēr dėn Oḃend ōōk in ėn lustige Sellschop ween^X82b. Hē kēēm twoors op’e Steed|sofort; man ēēn kunn’t ėm ansēhn, datt hē ut sōōn Sellschop kēēm (un dat wēēr nȫȫssen de Stēēn, dē ėm in’ Weǧ lēēǧ). Hē sēhǧ^X58 rōōt in’t Gesicht ut, dräng|drängte sik, ohn wieder wat tō sėggen, manġ uns dör, gung liek op de Keerls lōōs un frooğ|fragte mit hastige, lude Stimm, wat süm^X04 wullen|wollten? – Süm^X04 wullen süm^X06 frie’e Nacht hėbben, süm^X04 wullen beter^M3 Brōōt hėbben, süm^X04 wullen … un nu schrēēǧ|schrie âllns dörėnanner, wat süm^X04 âllns hėbben wullen. – Ēēn allēēn schull|sollte snacken, rēēp de Oberst. – Dō sprung ėn langen Keerl vör, dat wēēr ėn Sniedergesell un hârr ėn Bankenbēēn in de Fuust un rēēp: ›In’ Gōden^X50 is hier doch nix tō moken!‹ Un hē gung op dėn Oberst lōōs. – Dē stunn wiss|fast, ohn sik tō rȫhren. Un as ėm de Sniedergesell nēger kēēm, rēēp hē rasch achterėnanner: ›Kerl, bleib mir vom Leibe! – Kerl, bleib mir vom Leibe! – Bleib mir vom Leibe oder …!‹ – Hē stött|stieß tō, un de Keerl lēēǧ op’e Steed|sofort dōōt tō sien Fȫten.

Sēht^X58|Sēhn Sē^X10, Herr, ik bün mit tō Feld ween^X82b as Artillerist, un bi Kulm|(1813) worr de hēle Mannschop vun mien Batterie vun de pōōlschen Ulonen|Ulanen överreden|niedergeritten un dōōtsteken bet op mi. (ReF7.032) Mi is mien Dooğ ni sō gresig|grulig worrn un heff mi ni^X20 sō verfēērt as bi dissen ėnkelden Fâll. Dat mutt dor sachs vun komen, datt^X24 ēēn bi sōōn Gefecht mit âllns reken deit un tō ėn anner Tiet ni.

De Gefangen’ mussen|mussten sik ōōk sō dull verfēērt hėbben, dėnn kēēn Wōōrt lēēt|ließ sik hȫren, un süm^X04|sē drängen|drängten sik orri^X90|richtig, datt jēēdēēn man fix in sien Kasematt rinkēēm.

As de letzten insloten wēērn, stunn de Oberst noch ümmer^X21, ohn ėn Wōōrt tō snacken, op dėn Platz, dreih sik dėnn kott um, gung manġ uns dör un sä|sagte ni witt noch swatt, un wēēr noch, as ik man|nur hȫȫrt heff, desülvige Nacht tō’n ēērsten (ReF2.4.032) Kummandant gohn, hârr sien Degen aflevert un sik tō’n Arrest mellt.

Dat Standrecht|Standgericht worr över ėm hōlen|abgehalten, un ik muss ōōk as Tüüǧ vör. Süm^X04 frogen|fragten vör âlln, watt|ob de Oberst duun ween wēēr. – Jo, wat wuss|wusste ik? Hastig wēēr hē ankomen, hastig hârr hē snackt, hastig hârr hē hannelt, un rōōt sēhǧ^X58 hē in’t Gesicht ut, mēhr kunnen|konnten wi âll ni sėggen. Man wück’ vun sien Sellschop, mit dē hē tōsomenseten hârr, wârrt|werden wull anners utseǧǧt hėbben. Hē worr tō vēēr Johr Festen|Festung verōōrdēēlt. Un worum? Jo, dat wēēr ėn Minschenleḃen ween, un wėnn’t ōōk man ėn slecht^M3 Leḃen ween wēēr, dat Leḃen vun ėn Stroofgefangen, dē tō twintig Johr för Rōōv un Dēverie verōōrdēēlt wēēr. Mit ėn Minschenleḃen schâll ēēn doch ni^X20 spelen!“

Ėn poor Dooğ no disse Vertellen** krēgen|bekamen wi wedder^X41a rusig^M3|raues Wedder^X41d, mien schȫȫn^M3 Frȫhjohr hârr logen. Un ik sēēt|saß wedder^X41a achter mien Gardinen un kēēk in’t Wedder^X41d|nach draußen, wō^X31 de Wind mit dėn Snēē dōōv|tobte. Un ėn Oort vun Behogen kēēm över mi, wėnn ik sō dėn ârmen Keerl vun de Schildwach vör de Gewehren op un dool lōpen un in dėn Snēē rumtrampen|herumstampfen sēhǧ^X58|sah, um sik de Fȫȫt wârmtōhōlen. – Wėnn buten de Sünn schient un de Vogeln singt|singen un de Blȫȫm blȫht|blühen, wėnn alle Welt sik freut un de Hatten lustiger slooġt|sloot|schlagen, dėnn is för ėn Gefangen de lēēǧste|slimmste Tiet. Sien beste Tiet is, wėnn de Regen gütt|gießt un de Stormwind roost|rast un dėn Snēē in wille Küsels tōhōpenjooğt. – Dor sünd nu vele Johren vergohn, man dit Gefȫhl (ReF7.033) is mi vun de dore Tiet her noch bleḃen. Ik kann stunnenlang in sōōn will^M3 Wedder kieken, un mi wârrt dėnn sō still un sacht|sanft tō Sinn, mi is dėnn, as wėnn dat schurige Wedder buten mien lēgen|slimmen Johren sünd, dē ni mēhr an mi ranköönt|herankönnen un vergeevs um mi rumroost |herumrasen. Un ėn Trurigkeit kummt dėnn över mi, datt^X24 jüst dit wille Wedder in mien Leḃensfrȫhjohr rinfâllen muss|musste. Man, Gott wees Dank, dat is kēēn bittere Trurigkeit, dėnn uns’ Herrgott hett mi ėn schȫnen wârmen Oḃen sett, datt ik binnen wârm bün. (ReF2.4.033)

Ik wēēr nu al^X27 bummelig süss Weken an Ōōrt un Steed un hârr al de Höpen**|Hoffnung, ik worr hier blieḃen, wō sik âllns sō schȫȫn anlēēt|entwickelte. Man disse Höpen**, dit Frȫhjohr vun mien tōkomen Tiet, hârr logen. Ēēn Oḃend kēēm de Oberst un sä mi, dor wēēr Order^X43a|Ödder|Anweisung komen, ik schull vun hier weǧ. – „Wō^X31 notō|’neem notō|Wohin?“, frooğ ik. – „No Mağdeborğ, wēēr de Antwōōrt. – Dat wēēr slecht^M3 Wedder! Mağdeborğ wēēr de Höll för uns, ik hârr dor al^X27 ėn Vogel vun singen hȫȫrt|hören! – Man wat holp|half dat âll, övermorgen schull’t lōōsgohn. Ik sett|setzte mi dėn annern|nächsten Dağ hėn un schrēēv an mien Voder^X11, mook|machte Afreken** mit ōl’ Voder Kähler, sä|sagte dėn Ünneroffzēēr Altmann ›tschüüs‹, pack|packte mien Klackerkroom tōsomen un sēēt|saß nu wedder^X41a twischen Döör un Angel, twischen Bōōm un Bork, kunn|konnte nix för mi dōōn un muss|musste aftȫḃen, wosück^X30 dat wull wârrn schull.

Dėn Oḃend vör mien Afreis kēēm de Oberst wedder un sä mi ›tschüüs‹. „Ich habe Ihre Reise so angeordnet“, sä hē, „dass Sie nicht mit Extrapost nach Magdeburg befördert werden. Sie werden in kurzen Tagesreisen von Ort zu Ort reisen. Ich denke mir, dies wird Ihnen lieber sein.“ – De Mann wuss|wusste Beschēēd, hē wuss, wat ėn Gefangen gōōt-dä^X50|guttat. – Ik bedank|bedankte mi bi ėm, un (worum schull|sollte ik dat ni^X20 tōgeḃen) de hellen Tronen lēpen mi över de Backen, as wėnn ik vun mien besten Fründ för ümmer^X21 Afschēēd nēhm.

Un hē wēēr ėn Fründ, un ik heff ėm mien Dooğ ni weddersēhn. (ReF2.4.034) (ReF7.034)

Ditschi-Platt,

tru di dat!