Читать книгу Ut mien Festens-Tiet - Fritz Reuter - Страница 18
Оглавление(ReF2.4.044) (ReF7.045)
2. Op de Festen Mağdeborğ
Festung Magdeburg, März 1837 bis März 1838
Kapitel 6
Op de Reis. Worum ik mi mit de lütten Strotenjungs afgeḃen muss, un wat de beiden ōlen Herren mit mi tō dōōn hârrn. Worum ik ni weǧlēēp, un worum ėn junge Fru Burmeistersche wârmer höllt as ėn Peerdeek, un datt de Wittenbârger Primoner stootsgefährlige Minschen sünd.
De Reis’ no Mağdeborğ gung lōōs. WedderX41a kohle|kahle FellerX48 un rusigM3 WedderX41d. ÜmmerX21 vun ēēn Landrootsamt no dat anner, mėnnigmool ōōk man blōōts no’n Börgermeister. Mool ėn Fōōtschandârm mit Gewehr un ›Kēēsmess‹|Seitengewehr mit in’ Wooğ, dėnn ėn Rieder mit Sleepsovel|Schleppsäbel un Pistōlen buten dėn Wooğ. – Wėnn mi dit letzte Glück drēēp, dėnn hârr ik veel Vergnȫgen un Ōgenweid. Dėnn sümX04|sē dään mi je as afschrėckenM3-|abschreckendes Bispeel in’t Land rumkarjōlen|herumkutschieren. Un wėnn dėnn mien Schandârm (ReF2.4.045) tō Peer sō rechts un links vun dėn ōlen Ploonwooğ rumflankēēr|Begleitschutz gab un de Fōhrmann in ėn Liekenwogen-Schritt dör de Dörper un Städer dörparadēēr|hindurchparadierte un tōletzt bi’t Wēērtshuus anhēēl, dėnn dräng|drängte sik âllns um uns rum un bekēēk mi. Un ik kēēm mi sülvst orriX90 gefährli vör un tō lieke Tiet|tōgliek grulig|grausig, as wėnn ik bi levigen|lebennigen Lief spȫken|spuken dä un mit mien Kopp ünner’n Ârm manġ âll de Minschen rumgung. – Jo, dat wēēr ėn würkli fierligen Optoğ, un dat fȫhlen|fühlten sülvst de lütten Strotenjungs, dē uns ümmer Sellschop dään|begleiteten un mi mit allerlei Ēhrentitels begrötten|begrüßten, dē sik jüst as|wie ›Spitzbōōv‹ anhȫ-renX65|anhörten.
Kēēm ik dėnn oḃends no sō veel Opmârksoomkeiten (ReF7.046) in mien Nachtquartēēr, dėnn muss|musste ik jēēdēēn Mool noch ēērst ėn Besȫȫk bi dėn Herrn Landroot ōder dėn Herrn Börgermeister moken. Un dē gēḃen mi dėnn tō mien Ünnerhōlen** twēē ēhrwürdige, utrangschēērte, öllerhafte Börgers mit no mien Wēērtshuus, dattX24|damit sümX04|sē mi de Nacht över vun sümX06|ehrn Tobak wat vörrȫkern schullen|sollten un dor blangenbi oppassen|aufpassten, datt ik ni weǧlēēp un dėn kȫniǧli-preus’schen Stoot ni an âll de vēēr Ecken an-stēēk|ansteckte.
Meistendēēls wēērn dat luter brove, ōle Herren. Ni ēēn ēēnziǧsten heff ik dorünner dropen, dē ni tōletzt, wėnn ik mit Frogen meist dōōtquäält wēēr, mi ėn wullslopen Nacht wünscht hârr; un as letztM3 Wōōrt hebbt sümX04 dėnn de Ansicht utsproken: „Jä, man unsen Kȫnig hėbbt|hėbben SēX10 je doch dōōtmoken wullt|wollen.“
Ünner uns, in de Wēērtsstuuv, sēten dėnn de Honoratschōōns|Honoratioren vun de Stadt un nȫdigen|luden ein sik dėn Schandârm rin, un dē muss|musste vertellen un drinken. Un wat hē vertell|erzählte un wat hē drunk, dat muss|musste ik âllns mit mien ēhrligen Noom betohlen.
Sō kēmen wi dėnn jüst an dėn ēērsten Ōōsterdağ 1837 in de lütte Stadt BelzigPLZ14806. Un as ik de Ēhr genoten hârr, mit dėn Herrn Kreissekretäär Bekanntschop tō moken, genōōt ik dat Vergnȫgen (ReF2.4.046), datt mi ėn schȫnen Hümpel|Haufen vun lütte, nüüdlige Strotenjungs no’t Wēērtshuus tōrüchbroch|-brachte, wōX31 ik dėnn wedderX41a vun mien gewȫhnlige Wach de Biecht verhȫȫrt krēēǧ|in’t Gebett nohmen worr.
Dissen Oḃend schull dat over beter för mi utfâllen. Dėnn de Wēērt, ėn grōten Mann mit ėn fründliM3 Gesicht (›Bull‹ worr hē hēten|nȫȫmt) kēēm no mien Stuuv rop un nȫdig mi|lud mich ein, dėn Oḃend in sien Famieln tōtōbringen. – „Jä“, sä ik un kēēk mien beiden ōlen Herren an. – „Ōh“, antwōōr|antwortete hē, „dat hett nix tō sėggen, dē beiden kėnn ik. Meyer, goht|gohn SēX10 no’n nerrn un loot|loten sik ėn poor Buddel Bēēr geḃen.“
Meyer gung, un ik gung ōōk.
Dō sēēt ik nu sōdennig no lange Tiet tō’n ēērsten Mool wedderX41a in ėn Famieln mit an’ runnen Disch an drunk Tēē un hȫȫrX65 dat Klavierspelen mit an. Musik hârr ik in Sülverbârǧ|Silberberg, wōX31 ik tōēērst sēēt, in vullen Moot tō hȫren kregen: ›Mein gutes Herr Bohlchen‹ speel mi alle Oḃend mit de Ouvertüür vun de witte (ReF7.047) Doom in dėn Sloop, sō datt ik ehr hüüt un dissen Dağ noch hēēl un dēēl|op un dool noflȫten kann. Dėn ›Frère Braunen‹ hârr dat Unglück ėn Fiedel in de Hand geḃen, dē jēēdēēn Dağ drēē Stunnen lang de gruliǧsten Strapozen uthōlen muss|musste. Un as ›de Buur‹ ünner mi mit dat Hōōrn anfung, dō kunn ik mi niX20 anners hölpen as: Ik grēēp no dėn Woterkrōōs|Wasserkrug un gōōt|goss dat Woter, platsch, op mien Fōōtborrn|mien Delen; dat Woter drēēv dör dėn ōlen slechten Breedböhn|Bretterboden dör un kēēm ünnen an as|wie ėn gootligen|stootschen|ansehnlicher Strohl ut ėn Gööt|Dackrönn un dä ėm tōminnst dat verdreihte Nōtenblatt dörwēken. – De Musik wēēr dat sōdennig ni, dē mi dat hüüt sō wârm um’t Hatt mook|machte. Dat wēēr ōōk ni de wârme Oḃen; ik hârr je doch ümmerX21, tōminnst oḃends, ėn wârmen Oḃen hatt. Wat wēēr dat dėnn? – Dōmools wuss ik dat ni, nu wēēt ik dat over. Dat wēērn âll de wârmen Strohlen, dē in dėn Krink vun sōōn runnen Disch tōhōpenschēēt|-schießen. För mi an dissen Oḃend wēēr’t dat Besinnen an de sȫte, glücklige Tiet, wėnn de ōl’ Herr Amtshȫȫftmann Wever|Weber mit mien lēve MōderX12 an sōōn runnen Disch Tēē drunk. För mi an (ReF2.4.047) dissen Oḃend wēēr’t, as wėnn ik in Pârchen|Parchim bi de Fru Geheime Hofrätin an dėn runnen Tēēdisch sēēt|säße un Oolheid|Adelheid inschėnken dä|einschenkte. Mi mook|machte an dissen Oḃend dat Hatt sō wârm, dattX24 sik um mi rum sōōn ēhrliM3 un niX20 tōdringliM3 Mitgefȫhl utsprōōk, wat mi allerwegens in de Mȫȫt kēēm, ohn mi wēhtōdōōn. – Dat wēēr, as wėnn ėn Suldoot, dē johrenlang in’t Feldloger|in’t Biwak legen hett, wėnn dē dat ēērste Mool no ėn Dunenbett rinkruppt.
Gott segen|segne dē Lüüd, dē dat an mi doon hebbt, dē mi dat ēērste Mool in dat wille, wȫȫste Leḃen de ruhigeX52 Ankersteed för de Tōkunft|Tōkumst wiest hebbt! Och, dē lēēǧ noch wiet weǧ! Gott segen de gōdeX50 Dēērn, dē mi an dissen Oḃend bi de Mohltiet de Kantüffeln afpuul|pellte!
Dor mağ mėnnig ēēn över lachen, un ik hârr|hätte dat je ōōk sülm dōōn kunnt. Ik hârr|hätte je mien Steveln sülvst putzt, ik hârr je mien Bett sülvst mookt un mien Stuuv utfeeǧt, ik hârr je mien Kantüffeln sülvst schellt. Wat wēēr|wäre dor wieder bi? Dat mussen betere Lüüd as ik âllns dōōn. Man datt mi hier dat ēērste Mool ėn fründlige Dēērnshand sō tōmȫȫtkēēm, (ReF7.048) dat dä dat! Dat ēērste Mool no sō lange Tiet! – Nu deit dat mien lēve Fru ümmerX21 bi de Puulkantüffeln, un ik bün ehr dor bȫȫsX90 dankbor för. Man ik bün dor nu alX27 an wėnnt.
Un ik in disse Sellschop? – Natüürli sō unbeholpen as mȫȫǧli. – Ėn Jēnenser Student is för de minschlige Sellschop al ėn bȫsen Happen, swoor tō verknusen. Un wėnn dē dėnn noch drēēunhâlfM3|vēērtehâlfM3 Johr op preus’sche Festens inpekelt|eingepökelt wârrt, dėnn schâll hē wull, tōmool för de Dooms, ėn beten tooğ|zäh weenX82a. – Sō wēēr dat dėnn nu ōōk ditmool, un veel Vergnȫgen hebbt de Dooms an mi niX20 hatt. Man ik sōveel|umso mēhr an sümX05|ehr. Un as ik gēgen Klock ölḃen|ölm no mien ōle Herren ropkēēm un tō Bett gohn wēēr, dō sä ik recht glückli tō mi: ›Uns’ ōl’ Herrgott leevt noch!‹ Un ik mutt mit dissen Gedanken je ōōk wull inslopen weenX82b hėbben.
Vun nu an mussen|mussten wi ėn grōten Bogen moken. Dėnn op unsen groden Weǧ lēēǧ ėn anner düütschM3 Voderland, in dat kēēn preus’sche Landrootsämter Mōōd|üblich wēērn. Un ohn dē worrn wi sikX07|uns fastfohren, dē mussen wi hėbben. (ReF2.4.048)
Dissen Dağ, dėn twēten Ōōsterdağ, kēmen wi no ZiesarPLZ14793. Hier wēēr kēēn Landrootsamt, un de Börgermeister wēēr ni tō Huus un wēēr in de ēēnziǧste Glaskutsch, dē in de Stadt optōbringen wēēr, ėn beten no sien SwiegervoderX11 tō Besȫȫk fohrt|gefahren. De Schandârm muss sōdennig âllns in de ēgen Hand nehmen. Dit worr ėm dėnn licht, dėnn in dat Wēērtshuus, wōX31 wi afstēgen, sēten um un bi fofftig ōle Herren un drunken Bēēr. Hē wähl|wählte sik twēē vun de besten manġ sümX05 ut, dē setten|setzten sik ėn beten nēger no mi ran, drunken sümX06|ehr Bēēr wieder un fungen mit de gewȫhnligen Frogen an. De Wēērt, noch ėn jungen Mann, stunn dorbi un hȫȫrX65|hörte tō. Un as hē mitkrēēǧ, dattX24 ik ėn Mekelborger wēēr, kēēm hē nēger un begrött mi as Landsmann.
„Mein Gott!“, frooğ ik ėm, „wosückX30 koomt|komen SēX10 hierher?“ – „Ih“, sä hē, „dat is je ni sō wiet. Vun hier bet an de mekelborğsche Grenz|Schēēd wârrt dat ni mēhr as teihn bet twölf Mielen weenX82a.“ Ēēn Wōōrt gēēv dat anner, hē wēēr ut GrabowPLZ19300, hē kėnn|kannte (ReF7.049) wück’ vun mien Bekannten, ik wück’ vun sien. Hē wull afsluuts wat vun Klappenbach weten, dē ōōk seten hârr un dē nȫȫssen Börgermeister in Anklam wēēr un nu in Amēriko is. Wat gung mi âllns dör dėn Kopp! Sō nēēǧ bi de Schēēd|Grenz! Hârr|Hätte ik dē in’ Rüch, dėnn kunnen|könnten de Preussen mi nofleuten. De Wēērt hârr|hätte mi mȫȫǧli|womȫȫǧli holpen, mi an’t Ėnn|mȫȫǧligerwies ōōk ėn Vörschuss an Geld geḃen, wat mi fehl|fehlte. Hier wēēr kēēn Landroot un kēēn Börgermeister. De Schandârm wēēr mit dėn Wooğ wedderX41a tōrüchfohrt|-gefahren. Un de anner, dē mi övernehmen schull, wēēr wohrschienli ōōk niX20 tō Huus, dėnn hē hârr sik noch ni sēhn loten. Ik wēēr allēēn op mien beiden ōlen würdigen Herren anwiest|angewiesen, un dē wedder op sümX06|ehr Bēēr. Un dat Bēēr wēēr vun Jēna her ėn gōdenX50 Fründ vun mi un stunn mi bi, dat wuss ik. Achtteihn Groschen hârr ik op de Reis dääǧli tō vertehren, un hüüt hârr ik noch ni veel vertehrt. Ik hârr sōdennig noch ėn schȫnen Dēēl Groschens bi dėn Wēērt in Vörroot, un dorför lēēt ik mien beiden ōlen Herren flietig inschėnken. – De Wēērt mârk Müüs|wurde hellhörig, dat wēēr mi lēēf. Dėnn hē swēēǧ un mook|machte ėn Gesicht as ›wat (ReF2.4.049) geiht mi dat an‹. Ik frooğ sō biwēēǧlangs|beiläufig un quantswies|unauffällig no dėn Weǧ. Dat gung âllns wunnerschȫȫn. Blōōts twēē Soken wēērn lēēǧ|slimm: Ik hârr kēēn Geld in de Tasch, un buten lēēǧ|lag twēē Fōōt hōgen Snēē. Un dor wēēr kēēn Weǧ un kēēn Steǧ, dėnn dat fissel noch ümmerX21 sacht vun dėn Heḃen dool. Man wat mi tō’n Schoden wēēr, dat wēēr je dē dorsten ōōk tō’n Schoden, dē mi wedder griepen wullen.
As dat düüster worrn wēēr, gung ik rop no mien Stuuv un trock mi mien besten Steveln an un twēē Hėmden, ēēn över dat anner, mi gēgen de Küll tō wohren|schützen. Dėnn Övertreckers|Pullōvers gēēv dat dō noch ni, un ėn Mantel hârr dat bi mi noch ni afsmeten. Sō, nu wēēr ik kloor, nu kunn’t lōōsgohn, man Geld! – Och, un nu kēēm mi noch ėn anner Bedėnken, un dat stött dėn hēlen Ploon um.
Mien ōl’ VoderX11 hârr mi meist in jēēdēēn Brēēf beedt|gebeten, ik schull doch mien Dooğ niX20|niemals op ėn Fluchtversȫȫk verfâllen. Hē wēēr ėn ōlen Mann, un wėnn ik flüchtig worr, krēgen wi sikX07|uns sien Dooğ ni|niemals wedderX41a tō sēhn; ik muss|müsste je bâld friekomen. Natüürli (ReF7.050) mussen|müssten wi bâld friekomen, dat wēērn|waren je uns’ Morgen- un Oḃendgedanken, dat schrēḃen uns’ Öllern, dat sään uns de Gerichtspersōnen, dat sään uns uns’ Verdēdigers. Wi schullen|sollten man jo ni nosȫken|föddernX43b, dėnn duur|dauer(t)e dat noch lang. Wi schullen sikX07|uns man blōōts an de Gnood vun dėn Kȫnig wėnnen. – Jo, de Gnood! – As hē dōōt wēēr, dō kēēm de Gnood. – Man ik hârr mien ōlen Voder fast tōseǧǧt|versproken, ni an Flucht tō dėnken, frieli tō ėn Tiet, as ik noch ni weten kunn, dattX24 ėn Flucht mi mool sō licht wârrn worr. Man ik muss|müsste je doch nu bâld friekomen!
Dat wēēr dat Grausoomste bi dat hēle Verfohren, dattX24 vun âll de Sieden ümmerX21 in uns de Höpen** weckt worr un datt disse Höpen** dėnn nȫȫssen vun de Ministerbēēn un de Stootsrootsbēēn tōschannenpedd worr.
Disse Nacht kēēm ni veel Sloop in mien Ōgen, ik gruvel|grübelte mi dėn Kopp twei, schull|sollte ik dat dōōn un dörs|durfte ik dat dōōn? Könen kunn (ReF2.4.050) ik dat! Mien beiden ōlen Herren slēpen in de Sōfaecken sümX06|ehrn Sloop för sümX06 Gerechtiǧkeit un för mien Bēēr. Ik lēēǧ|lag in mien Kledoosch dwass över mien Bett. Ünner mi wēēr dat noch lang levig|lebennig, un de Huusdöör muss|müsste noch open weenX82a, dėnn dat wēēr je de twēte Ōōsterdağ. – Man nä! Ik muss|müsste je sōunsō bâld friekomen! Ik trock mi ut un lä|legte mi in’t Bett. Over slopen kunn ik niX20, mi gung tō veel dör dėn Kopp.
Wēēr dat recht|richtig ōder wēēr dat unrecht, dattX24 ik blēēv? – WokēēnX33|Wer wēēt dat. Wück’ vun uns sünd glückli dörkomen, von Massow ut Kolbârğ*|Kolberg, Bönninger ut Sülverbârğ*|Silberberg un Wagner un Reinhardt ut Mağdeborǧ. Man datt sümX04|sē dor veel glückliger mit worrn sünd, heff ik ni hȫȫrt. Wat schâll sōōn hâlḃen düütschen Jurist ōder Theolōōğ, un wėnn’t ōōk ėn Mediziner is, in de Frėmm? – För mi wēēr dat op jēēdēēn Fâll gōōtX50, datt ik dėn Ploon opgeḃen hârr. Dėn annern Morgen wēērn dat 16-17 Grood Küll, un de Snēē lēēǧ knēēhōōch. Ik wēēr|wäre wiss in de Nacht verkloomt|erfroren.
Dėn annern Morgen kēēm*** de Schandârm mit ėn Ploonwooğ vör de Döör anschuckeln*|anschuckelt. De Nacht hârr ik ni slopen, dėnn früst|friert dėn Minschen sōunsō alX27 ümmerX21; un nu noch 16 Grood Küll (ReF7.051) un nix op’n Lief. – Dat wēēr dėnn nu ėn stârkM3 Stück. Over ik mutt|muss dat dėn Schandârm norȫhmen|nachrühmen un ėm löḃen|loben, hē sorğ för mi sō gōōtX50 as mȫȫǧli; sō gēēv hē mi ėn Peerdeek um de Fȫȫt. Man wat holp|half dat âll? De Wind puust uns liek|direkt in de Tähn, no dėn ōlen Ploonwooğ rin, datt mi de Sēēl in dėn Lief frōōr.
Op dėn hâlḃen Weǧ no Klōōster LehninPLZ14542 bemött|begegnete uns de Herr Börgermeister in sien Glaskutsch un hēēl an, as hē dėn Schandârm sēhǧX58, un frooğ ėm, wosückX30|wie un wosōX30|warum? – Hē hârr ėn wârmen Mantel um, sēēt in ėn dicht tōmookte Glaskutsch, fohrX66 mit dėn Wind, un bi ėm sēēt ėn lütte, wârme, junge, smucke Fru un kēēk mit rōsenrōde Backen dör de Glasruten|Glasscheiben. Och, woX30 gēērn hârr ik mit ėm tuuscht un hârr mit sien lütte, wârme Fru Börgermeistersch bi dėn Wind in de Glaskutsch seten. Over dat lēēt|ließ sik dėnn nu doch niX20 moken. Sōdennig man ümmerX21: ›Jüh‹! (ReF2.4.051)
Dėn Oḃend kēēm ik in Klōōster Lehnin an. In de Wēērtsstuuv sēten sōōn Stücker acht bet teihn junge Lüüd, dē sik bâld as Wittenbârger Primoner utwiesen. Ik gung no de düüsterste Eck rin un sett mi an dėn Oḃen. Dat wēērn hēēl frische, nette Burschen, un ik hârr för sōōn Slağ Lüüd ėn Hatt, as ik dat ōōk opstunns noch heff. Man ik muss|musste dėn|an diesem Oḃend ēērstmool opdauen. SümX04|Sē drunken Punsch; un as ik mit mien Schandârm rinkēēm, dō worr|wurde dat ėn Flustern un ėn Kieken. Dėnn sümX04 muchen|mochten je wull mârken, wat för ėn Oort Minsch sümX04 vör sik hârrn. De Schandârm muss|musste dėn Wēērt un de Wēērt sümX05|ehr wedderX41a berichten. Un as sümX04 sik dorvun övertüüǧt hârrn, dattX24 sümX04 mit ėn richtigen Kȫniǧsmörder tō dōōn hârrn, kēēm de ēēn, wat wull sümX06|ehrn Böversten wēēr, an mi ran, präsentēēr|bot … an mi ėn Glas vun sümX06|ehr Gedränk un frooğ|fragte mi, watt ik mi ni mit sümX05 ėn beten tōhōpensetten wull. Ik muss|musste dat aflehnen, ik wēēr würkli tō kaputt. Man dat hēēl|hielt ėm dor ni vun af, mi kott tō vertellen, datt sümX04 nu alX27 op dat Wittenbârger Gymnosium ėn lütte nüüdlige düütsche Burschenschop stift hârrn, un datt hē dor de Spreker vun wēēr.
Dat wēēr je hēēl nett. De kȫniǧli-preus’sche Stoot hârr uns (ReF7.052) as afstȫtenM3|abschreckendes Bispeel vör de hēle Welt hėnstellt, un nu fungen de Primoners op de Schōlen dor al mit an, wōX31 wi mit ophōlen wēērn. – Nä, dat is nix mit de Dōōdsstroof un mit de Thēorie vun dat Bang-moken|Abschreckungstheorie al gor ni!
As ėn ēhrligen Mann rood|roo’X60|riet ik ėm, hē schull Düütschland sien ōlen schēḃen Gang gohn loten, ėm kunn dat sunst as mi gohn. Man hē wuss|wusste dat beter; je jünger de Lüüd, je beter wēēt sümX04|sē dat je. Hē sä, sümX04 hârrn|hätten dat veel tō fien indrohdt|infädelt, mit Nȫkelnoom, Passwōōrt un gehēme Verswȫren**; sümX04 kunnen gor ni opflēgen!
Jo, dor wēēr nix bi tō moken, ik gung tō Bett. (ReF2.4.052)
*****************************************************************
Eingeschoben Reuter’sche ›Läuschen un Rimels‹:
Dat Besorgen
„Hier sünd twēē Brēēv, verstoh mi recht“,
seǧǧt Herr von Busche tō dėn Knecht,
„dē kannst du mi gelēgentli besorgen,
un is’t ni hüüt, sō is dat morgen.
Wėnn ēēn dor mool no Treptow geiht,
dėnn geev süm mit un seǧǧ mi dėnn Beschēēd.“
No wücke Dooǧ, dō süht hē dor sien Knecht
un röppt ėm tō: „Jehann!“ un frooğt:
„Hest du de Brēēv no Treptow brocht?“
„Nä, Herr, dat wull sik noch ni schicken.“
„Du büst doch güstern ēērst rin ween.“
„Jo, dat, dat wēēr je mit de Wicken,
dō wēēr dat âll sō hilt je ween,
un Sē, Sē sään mi doch recht kloor,
dat mit de Brēēv, dat hârr je würkli gor
kēēn Iel, dat dä ni dringen,
ik schull s’ gelēgentli no Stadt rinbringen.“
„Du büst ėn Kloos un bliffst ōōk ēēn!“,
röppt Herr von Busche, „nä, du mein!
Sōōn Dummheit is doch schier tō dull!
Du büst noch dummer as ėn Hund!
Wėnn ik ėn Esel schicken wull,
dėnn hârr ’k dat sülm besorgen kunnt.“