Читать книгу Badania jako podstawa projektowania user experience - Iga Mościchowska - Страница 21

W przypadku badań z dziećmi należy dobrać ich rodzaj nie tylko do problemów badawczych, lecz także możliwości umysłowych, poznawczych, fizycznych oraz motorycznych grupy wiekowej, z którą prowadzone są badania. Koncepcja rozwoju intelektualnego Jeana Piageta25 wyraźnie pokazuje, iż dzieci nie są w stanie podjąć się pewnych zadań, jeśli nie osiągnęły określonego stadium rozwoju. Dlatego pierwszym krokiem każdego badacza planującego badania z dziećmi jest zapoznanie się z możliwościami i ograniczeniami dzieci z różnych przedziałów wiekowych:

■ Poniżej 3. roku życia – do drugiego roku życia dzieci rozwijają przede wszystkim umiejętności sensoryczno-motoryczne, takie jak kontrolowanie własnych ruchów czy manipulowanie przedmiotami. Dopiero w okolicy drugiego roku życia następuje silniejszy rozwój umiejętności językowych oraz rozpoznawania symboli. Dzieci w tym wieku bardzo mocno reagują na bodźce wzrokowe (szczególnie mocne kolory), proste, wyraziste dźwięki i muzykę. Ogromne znaczenie ma bliskość rodziców i poczucie bezpieczeństwa.

Prowadzenie badań z dziećmi w tym wieku jest bardzo trudne. Można spotkać opinie, że jest to możliwe dopiero z dziećmi półtorarocznymi. Jednak przedmiotem badań musi być wtedy wizualny lub fizyczny element. Niemniej do wyników takich badań należy podchodzić z dużą dozą dystansu.

Metody rekomendowane do zastosowania: obserwacja w naturalnym kontekście (domu, żłobku), wywiady indywidualne z rodzicami.

■ 3–6 lat – dzieci w tym wieku są niezwykle skupione na sobie, dość impulsywne i nielogiczne, z drugiej strony intensywnie nabywają umiejętności społeczne. Cechuje je szybki rozwój umiejętności językowych, w tym podstaw pisania i czytania. Następuje też rozkwit kreatywności dziecka – szczególnie wyobraźni i fantazji oraz odgrywania ról. Czas ich koncentracji nadal jest stosunkowo krótki, co rekompensują wysoką aktywnością fizyczną. W tym przedziale wiekowym silnie widoczne jest już zróżnicowanie ze względu na płeć dziecka. Dziewczynki stają się księżniczkami lub wróżkami, naśladują też czynności i zachowania matek, chłopcy natomiast skupiają swoją uwagę na aktywnościach ruchowo-sytuacyjnych (np. zderzanie samochodów) oraz naśladują ojców. Nadal ważna jest obecność zaufanego dorosłego, np. rodziców czy pedagoga przedszkolnego.

Prowadzenie badań z dziećmi w tym wieku jest coraz częściej spotykane. Przedmiot badań musi mieć formę wizualną. W zadania mogą zostać wplecione elementy twórczości, odgrywania ról, magii czy wymyślonych światów. Niezmiernie ważne jest, aby reguły „zabawy badawczej” były jasno postawione.

Metody rekomendowane do zastosowania: obserwacja i wywiady kontekstowe (w domu, w przedszkolu), wywiady indywidualne w diadach (np. z rodzicem, rodzeństwem), wywiady grupowe, testy użyteczności metodą wspólnego odkrywania, wywiady z rodzicami.

■ 6–11 lat – dzieci w tym wieku uczą się przyjmować perspektywę drugiej osoby, dostrzegają również zależności przyczynowo-skutkowe. Nadal jednak nie potrafią myśleć abstrakcyjnie. Umiejętności językowe są już dość dobrze rozwinięte, choć nadal sporo „dorosłych” słów jest dla nich niezrozumiałych. Kontakt z rówieśnikami staje się w tym wieku szczególnie ważny – zaczynają się nawiązywać przyjaźnie i tworzyć grupki. Przy czym chłopcy i dziewczynki wolą się bawić oddzielnie. Kształtują się zależności hierarchiczne oraz rywalizacja z rówieśnikami, jak również silne poczucie własności. Dzieci z drugiej połowy tego przedziału wiekowego czują się coraz bardziej dorosłe i samodzielne. Są bardzo wyczulone na elementy zbyt dziecinne, preferują realistyczne postaci oraz superbohaterów. Coraz ważniejszy jest dla nich aspekt humorystyczny oraz zabawność elementów. Rzeczy i interakcje uznane za nudne lub infantylne są odrzucane.

Prowadzenie badań z dziećmi w tym wieku jest powszechne, gdyż mają już ugruntowane umiejętności i nawyki. Nierzadko też wpływają na decyzje zakupowe rodziców. Wpływ grupy jest bardzo silny i może zaważyć zarówno na opiniach, jak i działaniach dziecka. Są podatne na rozproszenie, a pamięć nadal jest ograniczona, dlatego bodźce powinny być regularne. Kompetencje językowe mogą być silnie zróżnicowane.

Metody rekomendowane do zastosowania: wywiady w diadach, testy użyteczności, w tym testy metodą wspólnego odkrywania, rzadziej – wywiady grupowe i indywidualne.

■ 11–16 lat – ta grupa wiekowa to właściwie młodsza młodzież, która kładzie nacisk na silne akcentowanie własnej osoby i swojej indywidualności – zarówno poprzez wygląd, jak opinie. Nastolatki mogą wyrażać swoją niezależność poprzez bunt czy negację (wszystkich i wszystkiego). Pomimo demonstrowania niezależności ogromny wpływ ma na nich grupa rówieśnicza. Umiejętność abstrakcyjnego myślenia została już rozwinięta, z tą grupą można rozpatrywać bardziej złożone problemy. Zaczyna się również rozwijać zainteresowanie płcią przeciwną (co może zmieniać dynamikę w grupach mieszanych). Ich zainteresowania oscylują wokół aktywności z rówieśnikami, nietypowego hobby, muzyki i popkultury, zakupów oraz szeroko pojętego stylu życia.

Prowadzenie badań z młodzieżą jest powszechne. Trzeba pamiętać, iż przedstawiciele tej grupy chcą być traktowani jak dorośli. Ich zachowanie jest bardzo zależne od kontekstu – mogą zupełnie inaczej zachowywać się w szkole czy w domu, a inaczej w samotności czy z rówieśnikami. Trzeba wziąć to pod uwagę przy doborze metody badawczej.

Metody rekomendowane do zastosowania: wszystkie popularnie stosowane metody badawcze, niemniej trzeba dostosować ich poziom do umiejętności grupy.

Powyżej 16. roku życia umiejętności poznawcze są na tyle rozwinięte, że nie mają wpływu na dobór metody badawczej.