Читать книгу Vers en Vlam - Jeanette Ferreira - Страница 10

T.T. Cloete

(*31 Mei 1924 – †29 Julie 2015)

CLOETE IS IN 1924 GEBORE en het ná uitgebreide studie as ’n prominente letterkundige in Afrikaans bekend geraak. Hy het talle belangrike akademiese werke gepubliseer, maar eers op ouderdom ses en vyftig met die verrassende bundel Angelliera sy debuut as digter gemaak. Daarna het hy hom met nog agt digbundels en elf groot pryse as een van die belangrikste digters in Afrikaans gevestig, waaronder die Hertzog-, Ingrid Jonker- en die Rapport-prys. Intussen het hy ook ’n bundel kortverhale en ’n toneelwerk gepubliseer, maar bowenal betreklik laat in sy lewe ’n verbasende taak verrig deur in die loop van sowat tien jaar honderd en vyftig Psalms in die Ou Vertaling vir gebruik in die Afrikaanse susterskerke in eietydse idioom te herdig. Saam met enkele ander digters se weergawes het dié groot werk in 2001 in Liedboek van die kerk die lig gesien. T.T. Cloete se sukses as digter het van die begin af berus op sy unieke ontginning van die taal as ’n soepel en veranderlike instrument. Hy is veral bekend vir sy nuutskeppings in enkele woorde en die vloeiende grepe waarin frases van ’n versreël sonder leestekens oorloop na die volgende gedagte, maar dikwels ook weer na agtertoe gelees kan word. Verder word Cloete se poësie gekenmerk deur ’n enorme leeskennis en ’n uitgebreide belangstelling in die verstommende wondere van God se skepping. Daarby het hy ’n sterk belangstelling in die natuur, menslike gedrag, in die produkte waarmee mense hul en ander mense se bestaan dokumenteer in boeke, briewe, foto’s, skilderye en alles wat die tegnologie deur die eeue gebring het.

Pre-lees

Gesels in die klas oor watter soort mens as barbaars beskou word en kyk hoeveel uit­eenlopende menings daaroor bestaan.

“die barbaar” in konteks: ’n Kenmerk van Cloete se oeuvre is sy knap hantering van die verstegniese aspekte, ingewikkelde sinstruktuur en woordplasing. Een van die bekendste temas in Cloete se werk is die ironiese kyk na die samelewing en die rol van die digter in ’n aanstellerige bestel. In hierdie gedig kritiseer hy gemaksug en materiële barbarisme in die samelewing. Dis ironies dat die moderne samelewing juis groot waarde aan rykdom heg.

Hierdie gedig verskil van die meeste mense se opvatting oor wat ’n barbaar is. Dit verwys na die ryk en vername mens. Dié soort mens is selfgesentreer en dis vir hom belangrik om van al die simbole van rykdom omring te wees en aansien te geniet en om ’n openbare figuur te wees. Hy neem trouens leiding in die samelewing, maar eintlik is hy ver van die grootste deel van die samelewing verwyder, omdat hy sy geld aanwend vir uiterlike vertoon. Hy het ook nie belang by sake wat van durende belang is soos kultuur, welsyn, etiek, geluk en samesyn en ander ewigheids­waardes nie.

Dit beteken nie dat alle ryk mense barbare is nie. Daar is rykes wat baie vir liefdadigheid en ander sake in openbare belang doen. Vir sulke mense is dit egter nie belangrik om geprys te word en aansien te geniet nie.

Lees

die barbaar

1.die barbaar is onherkenbaar

2.hy sit soggens agter sy netjiese lessenaar

3.en lees koerante van voor tot agter

4.hy kyk deur ’n bril met getinte donker glase

5.sy foto’s verskyn daagliks in die pers

6.op die tv se nuusbulletins lei hy optogte

7.waar die skare na sy pype dans

8.mens hoor sy stem gereeld oor die radio

9.hy reis internasionaal ekonomiese klas

10.met albei sy vet hande groet hy

11.en glimlag met ’n geoefende gesig

12.hy borsel gereeld sy geel tande

13.en sproei poleigeur in sy toilet

14.stort met geurige jel en aramisseep

15.hy skeer sy skedel kaal en blink

16.dit laat hom jonk en macho lyk

17.’n vetgordel wiel om sy heupe

18.hy het ’n stywe bankrekening

19.’n makelaar en aandele op die jse

20.hy is voorsitter van komitees en organisasies

21.en van die morele higiëne van die volk

22.hy ry bmw’s en mercedes benze

23.met chauffeurs en drie lyfwagte

24.hy gaan onbevrees oral ongewapen

25.die barbaar woon in ’n dubbelverdiepinghuis

26.met ’n mooi tuin vol struike kleurryke sambrele

27.en wit tuinstoele en -tafels staan daar rond

28.waar hy selde in sy min vrye tyd gaan sit

29.saterdagmiddae slaap hy en sondae

30.speel hy soggens gholf met sy baie vriende

31.smiddae tennis op bane in sy agterplaas

32.hy kyk krieket maar nie sokker nie

33.hy drink rooiwyn en eet pekanneute

34.met sy vooraanstaande vriende en vriendinne

35.hy het rakke vol cd’s van al die idols en ikone

36.hy hou bediendes in uniforms aan

37.en het ’n uitstekende kok en butler

38.hy het ’n selfoon en ’n kanarie

39.en ’n siamese kat en ’n engelse fox terrier

40.vet en blink betaal hy inkomstebelasting

41.dorpe en stede strate en pleine groot damme

42.en skole is na hom vernoem die barbaar

43.is onherkenbaar

WOORDVERKLARINGS

aandele: beleggings in maatskappye / Eng.: shares in companies

agterplaas: oop ruimte agter die huis / Eng.: backyard

butler: hoofbediende / Eng.: chief servant, butler

chauffeurs: motorbestuurders / Eng.: chauffeurs

getinte: donker gekleurde / Eng.: tinted

Idols: wenners van sangkompetisies / Eng.: winners in singing competitions

ikone: helde / Eng.: heroes

JSE: Johannesburgse Effektebeurs / Eng.: Johannesburg Stock Exchange

kok: persoon opgelei om te kook / Eng.: trained cook

macho: manlik / Eng.: macho

makelaar: iemand wat beleggings soos aan- dele koop en verkoop / Eng.: person who buys and sells shares

morele higiëne - rein gewete / Eng.: clean conscience

na iemand se pype dans: alles doen wat iemand sê / Eng.: dance to another’s tune

nuusbulletins: nuus op radio en TV / Eng.: news on radio and TV

onbevrees: nie bang nie / Eng.: unafraid

optogte: mense wat in ’n groep loop om te protesteer / Eng.: protest marches

pers: die media: koerante, TV, radio / Eng.: media: newspapers, TV, radio

poleigeur: parfuum berei van die plant met mentgeur / Eng.: perfume prepared from plant with mint fragrance

skedel: menslike kopbeen / Eng.: human skull

stort: was onder lopende water / Eng.: shower

vooraanstaande: uitgelese, belangrike / Eng.: distinguished, upper-class

Pitkos: Eiewaan, geldmag en ander vergrype kom in hierdie gedig onder skoot. Die barbaar is eintlik bekende mense in die samelewing. Hulle praat gereeld op radio en TV en hul foto’s pryk in koerante. Die barbaar doen al die regte dinge wat hom as gesiene mens moet vestig. Individualiteit is maar ’n skaars eienskap van hierdie persoon wat hom met al die bekende statussimbole omring. Só word die tradisionele woordeboekbetekenis van “barbaar” heel verras­send omgekeer. Die gedig is ’n uitstekende voorbeeld van ironie omdat die hoogste vorm van sosiale aanvaarding soos dit in die gedig uiteengesit is, juis van die hoofkarakter ’n barbaar maak omdat hy geen kulturele agtergrond het nie.

LEERFOKUS

alliterasie

assonansie

leestekens

lettergrepe

ritme

teenstelling

vrye vers

Post-lees

Kontekstuele vrae

1.Noem twee dinge in versreëls 2, 3 en 9 wat daarop dui dat die barbaar ook goeie dinge doen ter wille van die openbare mening.

2.Waaruit kan afgelei word dat die barbaar ’n bekende figuur is?

3.Watter versreël wys ’n voorbeeld van ’n teenstelling aan? Skryf die frase oor.

4.Wat bereik die digter deur geen hoofletters of ander leestekens te gebruik nie?

5.Hoe beïnvloed hierdie gedig jou siening van bekende mense?

Vir jou joernaal en/of in die klas

Skryf vir ’n koerant se sosiale blad ’n onderskrif van 150 woorde by die foto van ’n bekende figuur waarin dié se voorkoms en optrede beskryf word.